Ai là nữ tiến sĩ Tây học đầu tiên làm hiệu trưởng trường đại học tại nước ta?

Bà Hoàng Thị Nga là người phụ nữ đầu tiên ở Việt Nam đạt học vị tiến sĩ Tây học. Bà đỗ tiến sĩ tại nước ngoài vào năm 1935, đánh dấu một mốc son quan trọng trong lịch sử giáo dục Việt Nam.

Một bài báo đăng trên Tạp chí Khoa học số 97, ra ngày 1/7/1935 có tựa đề “Thật là vẻ vang cho đàn bà nước Nam: Cô Hoàng Thị Nga mới đỗ tiến sỹ...".

Thuở nhỏ, bà Nga theo học tại trường nữ sinh tiểu học Pháp-Việt Ecole Brieux ở Hà Nội. Sau đó, bà tiếp tục học tại trường Sư phạm nữ sinh người Việt (École Normale des Institutrices annamites), nay là Trường THCS Trưng Vương.

Sau khi tốt nghiệp, bà đã giảng dạy tại Đáp Cầu, Bắc Ninh, rồi tiếp tục học tại trường Cao đẳng Sư phạm (École Supérieure de Pédagogie). Tháng 8 năm 1928, bà theo học khoa Khoa học tại Đại học Sorbonne và lấy bằng cử nhân năm 1931.

Bà Hoàng Thị Nga nhận bằng tiến sĩ tại Trường Đại học Sorbonne (Paris, Pháp). Trên một diễn đàn của giới khoa học vật lý Việt Nam, GS Đàm Thanh Sơn (ĐH Chicago) đã chia sẻ thông tin: “Đề tài luận văn của bà Hoàng Thị Nga năm 1935 rất hiện đại: Các tính chất quang điện của các chất hữu cơ. Một bài báo của bà từ năm 1939 đến năm 1996 vẫn còn được trích dẫn".

Bà Hoàng Thị Nga bảo vệ luận án tiến sĩ về khoa học Vật lý.

Bài báo đăng trên Tạp chí Khoa học số 97, ra ngày 1/7/1935, có đoạn viết: "Hội đồng, sau khi nghe bài luận thuyết của cô, đồng thanh ngợi khen cô và nhận cho cô được lấy bằng tiến sỹ vào ưu hạng. Cô lại còn được khen về phương diện sư phạm nữa. Công chúng đến xem kỳ thi ấy đều tâm phục cái tài khoa học của một cô gái Việt Nam. Cô Hoàng Thị Nga lấy được bằng tiến sỹ khoa học trước nhất ở nước Nam này, thật cô đã làm vẻ vang cho nhà, cho nước, nhất là cho phái nữ lưu, cho các trường cô tòng học, cho các giáo sư đã luyện tập cho cô được thành tài, như ông Petelot, Bernard”.

Bà Hoàng Thị Nga là Hiệu trưởng đầu tiên của Trường Đại học Khoa học (hay còn gọi là trường Cao đẳng Khoa học) của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, vào cuối năm 1945.

Trong cuốn hồi ký của cố GS Đào Văn Tiến (một nhà khoa học được xem là người đặt nền móng cho ngành sinh học Việt Nam) có đoạn viết: "Khi được tin bà về trường đại học đã có nhiều bàn tán trong giới sinh viên vì họ đã quen với các thầy giáo Pháp ở trường đại học trước kia - không có thầy giáo Việt Nam ở trường đại học. Ngay cả thầy Nguyễn Mạnh Tường, đã đỗ tiến sĩ luật khoa, cũng không được nhận vào dạy cho khoa Luật. Nay có giáo viên người Việt mà lại là nữ, đứng trên bục đại học giảng bài bằng tiếng Việt, quả là một hiện tượng hiếm có”.

Bà Hoàng Thị Nga nhận vị trí Hiệu trưởng trường Đại học Khoa học vào cuối năm 1945, khi bà khoảng 40 tuổi. Trong cuốn hồi ký của cố GS Đào Văn Tiến có đoạn mô tả: “Bà khoảng 40 tuổi, người đẫy đà, mặt trái xoan trắng trẻo, mắt một mí, môi mỏng và trông hơi giống phụ nữ Nhật".