Chăn nuôi lợn nhiều năm qua giữ vai trò quan trọng trong kinh tế nông thôn, song cũng là một trong những nguồn gây ô nhiễm lớn nhất. Tham luận của TS. Nguyễn Thế Hinh, Ban Quản lý các dự án Nông nghiệp (Bộ NN&MT) tại Hội thảo khởi động Dự án FAO TCP/VIE/4001 với chủ đề: "Hỗ trợ phát triển kinh tế vườn tuần hoàn thích ứng với biến đổi khí hậu tại miền Bắc Việt Nam" được tổ chức mới đây cho biết, với đàn lợn khoảng 32 triệu con (2024), mỗi năm Việt Nam thải ra gần 30 triệu tấn phân và hàng chục tỷ lít nước tiểu, phần lớn từ các hộ và trang trại chưa có hệ thống xử lý bài bản. Nước thải, khí thải và mùi hôi từ chuồng trại không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường sống của người dân mà còn đe dọa chất lượng nguồn nước, đất đai và sức khỏe cộng đồng.
Theo TS. Hinh, Nam Định (cũ) là một trong những địa phương sớm chuyển hướng quản lý chất thải chăn nuôi từ “xử lý để thải bỏ” sang “tái chế, tái sử dụng” nhờ Dự án Hỗ trợ Nông nghiệp các-bon thấp (LCASP). Các mô hình công nghệ của dự án đã biến chất thải từ gánh nặng môi trường thành nguồn tài nguyên, mang lại lợi ích kinh tế và cải thiện đáng kể môi trường nông thôn.
Chuồng trại sạch, làng quê trong lành
Tại xã Hải Hà, huyện Hải Hậu (cũ), mô hình chuồng sàn kiểu Đan Mạch giúp thu gom toàn bộ chất thải, giảm đáng kể mùi hôi và ruồi muỗi quanh khu dân cư. Ông Trần Kiên Cường, chủ trang trại, chia sẻ: “Trước đây, mùa hè mùi hôi rất khó chịu, hàng xóm than phiền nhiều. Từ khi áp dụng chuồng sàn, không khí sạch hơn hẳn, chất thải được ủ thành phân hữu cơ bán ra thị trường, vừa có lợi nhuận, vừa được bà con đồng thuận”.
Theo TS. Hinh, công nghệ này phù hợp nhân rộng ở các vùng đồng bằng đông dân cư, nơi yêu cầu bảo vệ môi trường ngày càng khắt khe. Bộ NN&PTNT (nay là Bộ NN&MT) đã công nhận đây là Tiến bộ kỹ thuật “Chăn nuôi lợn thịt không xả thải” năm 2020.
Ở xã Nghĩa Sơn, huyện Nghĩa Hưng (cũ), trang trại ông Nguyễn Văn Trinh đầu tư máy tách ép phân, thu hàng trăm tấn chất thải rắn mỗi năm, giảm đáng kể lượng chất thải lỏng chảy ra môi trường. Chất thải rắn được ủ hoai thành phân hữu cơ, phục vụ sản xuất nông nghiệp sạch.
TS. Hinh đánh giá: “Thiết bị tách phân không chỉ giúp giảm tải hầm biogas, hạn chế ô nhiễm nước và mùi mà còn tạo sản phẩm có giá trị. Đây là công nghệ phù hợp cả với trang trại lớn lẫn hộ chăn nuôi nhỏ khi được tổ chức thu gom tập trung”.
Trang trại ông Phạm Tiến Dũng, xã Nghĩa Đồng (cũ) đã lắp đặt hệ thống phát điện từ khí sinh học. Theo tham luận, điện sản xuất từ biogas không chỉ giảm chi phí vận hành mà còn cắt giảm lượng khí methane, một loại khí nhà kính mạnh gấp nhiều lần CO₂.
Cũng theo TS. Hinh, doanh nghiệp E-Green – đối tác của dự án – đã cung cấp hơn 60 máy phát điện biogas công suất lớn trên cả nước. Nếu được hỗ trợ kết nối lưới điện, công nghệ này có thể trở thành giải pháp năng lượng xanh hiệu quả ngay tại nông thôn.
Nước thải sau biogas, khi xử lý và hòa loãng đúng quy chuẩn, đã được thử nghiệm tưới cây ăn quả và rau màu tại Nam Định (cũ) và Bắc Giang (cũ). Kết quả cho thấy không chỉ đảm bảo an toàn mà còn tiết kiệm 70% chi phí phân bón. Việc ban hành QCVN 01-195/2022/BNNPTNT về sử dụng nước thải chăn nuôi trong trồng trọt tạo hành lang pháp lý quan trọng để nhân rộng mô hình này.
Nông thôn xanh hơn nhờ kinh tế tuần hoàn
Từ các mô hình thí điểm, nhiều xã ở Nam Định (cũ) đã thay đổi diện mạo: chuồng trại sạch sẽ, mùi hôi giảm rõ rệt, kênh mương trong lành hơn. Người dân dần nhận thức chất thải chăn nuôi không còn là gánh nặng mà là nguồn tài nguyên nếu được xử lý đúng cách.
TS. Hinh nhấn mạnh: “Nếu có chính sách đồng bộ về tín dụng, đất đai, tiêu chuẩn kỹ thuật và thị trường tiêu thụ phân bón hữu cơ, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng chuỗi giá trị phân bón hữu cơ từ chất thải chăn nuôi. Đây là giải pháp giảm ô nhiễm, tăng thu nhập và tạo dựng nông thôn bền vững".
Ông cũng khuyến nghị phát huy vai trò chính quyền cơ sở và hợp tác xã trong tổ chức thu gom, chế biến chất thải tập trung, tạo ra “vòng tuần hoàn xanh” – chất thải chăn nuôi trở thành phân bón, năng lượng tái tạo, quay trở lại phục vụ sản xuất, góp phần xây dựng nông thôn mới nâng cao.
.svg){kind=icon}
