Người dân làng Can Vũ, Việt Hùng, Quế Võ, Bắc Ninh ai nấy đều ăn nói nhỏ nhẹ, từ tốn có vẻ rất thật thà, thế nhưng lại khiến người nghe bực mình đến phát cáu. Tại đây "nói tức" được coi là cả một nghệ thuật độc đáo.

TIN BÀI KHÁC


Cả làng nói tức

Ít ai biết được rằng, ở mảnh đất Kinh Bắc có một ngôi làng khá kỳ lạ. Ở đây từ người già cho đến người trẻ, cách nói chuyện của họ khiến người khác nghe xong đều nhăn nhó, khó chịu thậm chí là tức đến "sôi máu". Người trong làng vẫn truyền tai nhau từ bao đời nay truyền thống "nói tức Can Vũ".

Nửa tin nửa ngờ về sự độc đáo của ngôi làng này, tôi tìm đến tận nơi để mục sở thị về văn hóa nói ở đây xem tức đến cỡ nào. Đi đến đầu làng, tôi ghé vào hỏi thăm một chị bán nước ven đường cho chắc chắn "Chị ơi, cho em hỏi còn mấy cây số nữa đến làng Can Vũ", chị bán nước nhìn tôi một lượt rồi đáp "Ô hay cái anh này, anh đi thì mới biết rõ còn mấy cây số, tôi ngồi một chỗ làm sao mà biết được, cứ đi thẳng là đến". Chỉ vừa nghe câu trả lời của chị, tôi biết đã đặt chân đến ngôi làng nổi tiếng với thứ đặc sản nói tức đến phát cáu.
Một góc làng Can Vũ, Việt Hùng, Quế Võ, Bắc Ninh
Qua sự giới thiệu, tôi tìm gặp ông Nguyễn Hữu Huy, một cao nhân nổi tiếng trong làng Can Vũ về nghệ thuật nói tức. Khi tôi cho ông Huy biết mình là nhà báo, muốn trò chuyện để tìm hiểu về văn hóa nói tức nơi đây, ông Huy cười khà khà nói " nhà báo các cậu là vua nói tức rồi, còn tìm hiểu về dân nói tức làm gì cho mệt", vừa nói ông vừa dẫn tôi vào nhà.

Từ từ rót chén trà mời khách, ông Huy chầm chậm cho biết, từ xưa làng Can Vũ đã nổi tiếng về lối ăn nói "hỏi xoáy, đáp xoay", người dân coi đây là nghệ thuật nói tức giao duyên. Người nói tức luôn phải giữ phong thái điềm đạm, từ tốn tạo nên tính thật thà, chân thật nhưng lại khiến người nghe bực mình, điên tiết, sôi gan, sôi ruột. Người đạt đến trình độ cao, nói tức phải nhẹ nhàng như hát, người khác có bực bội nhưng vẫn phải cười vui vì sự dí dỏm, thâm sâu của mình, ấy mới là nghệ thuật.

Ông Huy kể cho tôi nghe một câu chuyện vui về thói nói tức của người Can Vũ: "Có một ông ở nhà vợ suốt ngày cho ăn món su hào, đến hôm đi ăn đám cưới làng bên, lại thấy mâm cỗ có món su hào, ông này liền nói "vừa gặp ở nhà, ra đây lại gặp, đi gì mà nhanh thế không biết". Mấy người trong mâm ngơ ngác không hiểu chuyện gì, đến khi vỡ lẽ mới cười nghiêng ngả.

Rồi chuyện có cô gái bán bún chả, đã có chồng nhưng hay ăn mặc hớ hênh lúc bán hàng cho khách. Chẳng may hôm đó có một cao thủ nói tức vào ăn, bắt gặp cảnh chướng mắt, nhân lúc cô này mang chả với bún ra, người này nói "sao quán của bà chủ chả thâm thế". Thoạt đầu cô gái cũng không hiểu đứng thanh minh một thôi một hồi, nhưng về sau người ta không còn thấy cô ăn mặc hớ hênh nữa.

Cụ Huy còn cho biết ở làng Can Vũ nói tức là xưa rồi, bây giờ người ta còn biết hát tức, dùng tiếng ca quan họ để chọc tức người khác, nhất là vào những dịp hội làng, từ già, trẻ, trai gái đều thi nhau hát tức.

Gốc tích làng nói tức

Theo các bậc cao tuổi ở làng Can Vũ, làng nói tức có nguồn gốc từ thời Thánh Gióng phá giặc Ân. Tương truyền làng Can Vũ trước đây do một vị tướng theo Thánh Gióng đi đánh trận lập nên, khi Thánh Gióng xông trận phá giặc ngoại xâm, vị tướng cùng dân trong làng nói tức đi theo phò tá, thay vì sử dụng sức lực, đội quân này lại sử dụng tuyệt chiêu nói tức, nói móc để trêu quân địch đến độ quân địch bực tức, nhốn nháo hết cả đội hình, kết quả bị quân Thánh Gióng đánh chạy tan tác.

Theo ông Nguyễn Hữu Huy thực ra việc nói tức cũng chẳng có bí quyết gia truyền gì cả. Chủ yếu dựa vào sự nhanh nhạy, sắc sảo trong lời ăn tiếng nói, nói theo kiểu ngụ ý hoặc dựa vào chính lời nói của người khác để châm biếm một cách thâm sâu.

Ông Huy kể lại chuyện một người đàn bà ở làng bên sang Can Vũ thăm người thân và ở lại đây ít lâu, người này được dặn ra đường thấy ai hỏi han gì chớ có nói nhiều mà mang cái tức vào thân. Nhưng vì ra đường đi đâu cũng gặp người nói tức đến tím gan tím ruột nên vừa được hôm trước, đến hôm sau người này đã đòi về vì tức quá không chịu được nữa.

Nói tức ở Can Vũ nổi tiếng đến mức trước đây còn có nhiều người ở làng nói phét ở Đông Loan, Nội Hoàng, Bắc Giang tìm đến Can Vũ để "tầm sư học đạo" nhằm được chỉ dạy bí quyết nói tức đến bực mình.

Tuy nhiên, ông Huy cũng cho biết bản chất của việc nói tức ở làng Can Vũ không phải để trêu chọc, nói đểu ai cả, mà cái chính là mang lại tiếng cười trong đời sống của bà con. Xua tan đi cái đói cái nghèo của miền quê lam lũ, quanh năm một nắng hai sương, chân lấm tay bùn.

Nói tức như một món ăn tinh thần của người làng này, nói tức chính là nói mát, nói mỉa vừa hài hước vừa châm biếm. Người mới đến có thể không hiểu văn hóa ở làng này, nhưng nếu đã là dân Can Vũ từ đứa trẻ con cũng biết về đặc sản nói tức.
(Theo Bưu điện Việt Nam)