Chiều sâu chiến lược quan hệ Iran-Syria

Liên minh hai bên thành ba bên

Cuộc chiến Iraq của Mỹ năm 2003 và cuộc chiến Israel-Hezbollah năm 2006 đã củng cố liên minh này.

Việc Mỹ lật đổ chính phủ do người Sunni chiếm ưu thế ở Iraq và thay thế nó bằng một chính phủ Shiite thân thiện với Iran là một món quà chiến lược đối với Tehran, đặc biệt đã mở cửa cho Iran bước ra Cận Đông thông qua Iraq. Iran cùng Syria đã phối hợp làm cho cuộc chiếm đóng của Mỹ ở Iraq trở nên đau đớn nhất có thể, thông qua việc hỗ trợ, đào tạo, cung cấp đất thánh cho các nhóm dân quân Shiite sát hại lính Mỹ.

Tổng thống Syria Bashar al-Assad và lãnh đạo tối cao của Iran Ayatollah Ali Khamenei. Ảnh: Lobelog

Trong khi đó, Ảrập Xêút bị thất thế do “mất” Iraq với tư cách là một đồng minh ngăn chặn Iran mở rộng sang phía đông, nay cố tìm cơ hội để làm suy yếu Iran cùng các đồng minh Syria và Hezbollah. Tuy nhiên, al-Assad thậm chí còn nhích lại gần hơn với Iran và Hezbollah.

Liên minh Syria-Iran-Hezbollah đạt tới cực điểm của nó sau cuộc chiến Israel-Hezbollah năm 2006, kéo dài 34 ngày. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử cuộc xung đột Ảrập – Israel, một lực lượng Ảrập đã không thất bại dứt khoát và nhanh chóng trước Israel. Hezbollah tuyên bố chiến thắng, Nasrallah trở thành nhà lãnh đạo Ảrập nổi tiếng nhờ quan điểm chống Israel. Sức mạnh của Hezbollah đã tăng lên đáng kể, khi họ tiếp tục nhận vũ khí từ Iran thông qua Syria.

Liên minh ba bên đã giúp Tehran thiết lập một “hành lang kháng chiến” chống lại Mỹ và Israel, bao gồm Iran, Iraq, Syria và Lebanon kéo dài khoảng 1.500 dặm. Dưới tác động của liên minh, Hezbollah đã rút khỏi nội các Lebanon vào đầu 2011, dẫn đến sự ra đi của Thủ tướng Saeed Hariri, đồng minh của Ảrập Xêút và thay thế bằng Najib Mikati thân thiện với Iran và Syria.

Những người theo đường lối cứng rắn kiểm soát chính sách đối ngoại của Iran tin rằng, việc ủng hộ al-Assad “là một trách nhiệm đạo đức cũng như là một đòi hỏi an ninh quốc gia”. Rằng Syria là “mắt xích vàng” của dây chuyền kháng chiến chống Israel cần được bảo vệ. Đặc biệt, Đại giáo chủ Khamenei luôn sẵn sàng bảo vệ Hezbollah và rộng rãi hơn là Syria. Ông tin rằng nếu al-Assad bị lật đổ, điều này sẽ dẫn đến sự thay đổi chế độ ở Iran. Nếu một phần của liên minh Syria-Iran-Hezbollah bị suy yếu hay bị tiêu diệt, hai phần ba còn lại sẽ hứng chịu hậu quả.

Những ủng hộ chiến lược mới

Khi phong trào “Mùa xuân Ảrập” lan đến Syria vào tháng 7/2011, Iran đã lên án dữ dội, gọi nó là “một âm mưu được Mỹ và Israel dựng lên để lật đổ al-Assad và tiêu diệt liên minh kháng chiến”. Từ đó, Tehran áp dụng một chiến lược đa diện để bảo vệ chế độ al-Assad, bảo vệ lợi ích của Iran ở Syria và phòng thủ cho Hezbollah ở Lebanon.

Một là, cung cấp hỗ trợ quân sự trực tiếp cho al-Assad, trước hết là kỹ thuật và tình báo, kể cả kỹ thuật kiểm soát đám đông và công nghệ để làm gián đoạn mạng xã hội. Khi phe đối đối lập mở rộng bạo lực và kéo Syria vào cuộc nội chiến, Tehran bắt đầu gửi đến vũ khí và cố vấn để đảm bảo Damascus không thua. 

Hai là, tìm ra một giải pháp chính trị cho cuộc nội chiến Syria mà vẫn bảo vệ al-Assad và chế độ của ông này. Tehran công khai thúc giục al-Assad thực hiện cải cách và đàm phán với các lực lượng đối lập “hợp pháp”, kể cả với tổ chức Anh em Hồi giáo. Iran cũng kêu gọi chấm dứt bạo lực, viện trợ nhân đạo cho người dân Syria, dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt chống Syria, hỗ trợ người tị nạn Syria hồi hương…

Ba là, thành lập một mặt trận quốc tế thân al-Assad, phản đối cuộc can thiệp quân sự vào Syria do phương Tây hay Liên Hợp Quốc bảo trợ, cho rằng đàm phán giữa chính phủ và phe đối lập là con đường duy nhất dẫn tới hòa bình ở Syria.

Bốn là, giúp đỡ về kinh tế cho Syria cũng như bảo vệ và đẩy mạnh những lợi ích của riêng mình. Iran cung cấp cho Syria ngoại tệ để mua dầu lửa của Iran, đổi lại Iran được phép đầu tư vào Syria. Hai bên cũng xây dựng một đường ống dẫn khí đốt từ Iran qua Iraq, Syria đến Địa Trung Hải và Lebanon, dài khoảng 5.600km, cho phép Iran tiếp cận các thị trường châu Âu, đồng thời cung cấp khí tự nhiên cho Syria, Lebanon.

Năm là, yêu cầu Hezbollah ủng hộ vô điều kiện đối với chế độ al-Assad. Hezbollah đã gửi các chiến binh đến Syria để cùng Iran giúp Chính phủ al-Assad thành lập lực lượng dân quân địa phương chống lại quân nổi dậy và các phần tử thánh chiến.

Tóm lại, đối với Tehran, Syria chính là mặt trận chính trong cuộc cạnh tranh địa chiến lược với Mỹ và Ảrập Xêút, chống lại các nhóm Hồi giáo cực đoan. Như mô tả của cựu Giám đốc Cơ quan tình báo Israel Mossad Efraim Halevy, “nếu chính phủ al-Assad vấp ngã, Syria sẽ trở thành gót chân Achilles của Iran”. Đây là lí do tại sao Iran sẽ chiến đấu đến cùng để bảo vệ chế độ Syria, có hoặc không có al-Assad.

Nguyên Phong

Khởi nguồn của liên minh chiến lược Iran - Syria

Khởi nguồn của liên minh Iran - Syria bắt đầu năm 1979, sau khi diễn ra cuộc cách mạng Hồi giáo Iran, làm thay đổi bối cảnh chiến lược của Trung Đông.

Iran cảnh báo Mỹ về 'sai lầm chiến lược' sau đe dọa mới của ông Trump

Tehran tuyên bố Mỹ có thể phạm "sai lầm chiến lược" sau khi Tổng thống Donald Trump cảnh báo Iran về thông tin nước Cộng hòa Hồi giáo có kế hoạch trả thù vụ giết tướng Qasem Soleimani.