Các đại biểu từ Lào, Campuchia, Thái Lan và Việt Nam trong cuộc họp tại thủ đô Vientiane ngày 19/4 cho rằng, quyết định xây đập Xayaburi cần được đưa ra ở cấp bộ trưởng.

Dự án đập thủy điện nếu được thực hiện sẽ khiến Xayaburi trở thành con đập đầu tiên được xây dựng trên dòng chính của hạ nguồn Mekong. Có nhiều quan ngại về tác động to lớn của con đập với nguồn tài nguyên cá, dẫn tới ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh kế của hàng triệu người dân hạ nguồn.

Sinh kế của hàng triệu người dân phụ thuộc vào dòng Mekong. Ảnh: asianews
Lào hy vọng sẽ trở thành “cục pin châu Á” bằng việc sử dụng các con sông của mình để sản xuất điện xuất khẩu - phần lớn cho Thái Lan - nhằm thu lại lợi nhuận phát triển đất nước.

Đại diện của Lào khẳng định rằng, quá trình tham vấn về đập Xayaburi đã hoàn tất và không có lý do gì để trì hoãn việc xây dựng. Tuy nhiên, đề xuất xây con đập trị giá 3,5 tỉ USD và nhà máy phát điện đã vấp phải sự phản đối từ các nước láng giềng - những quốc gia cùng chia sẻ tài nguyên nước hạ nguồn.

Tại cuộc họp ở Vientiane, bốn nước thành viên Ủy hội Mekong chưa thể tìm ra một kết luận chung. Ủy hội cho biết, vẫn có “sự khác biệt trong các quan điểm” xung quanh dự án xây dựng đập.

Campuchia khẳng định, có “những lỗ hổng trong yêu cầu kỹ thuật” và cần sự “nghiên cứu toàn diện” về những tác động có thể xảy ra từ con đập với các nước hạ nguồn. Campuchia cũng có những kế hoạch xây dựng đập thủy điện trên dòng Mekong của mình, Lào thì còn nhiều đề xuất nữa.

Những người phản đối quan ngại rằng, đập Xayaburi sẽ mở cánh cửa cho một thời kỳ xây dựng hàng loạt đập thủy điện trên dòng Mekong, làm suy giảm hệ sinh thái mỏng manh của con sông cũng như ngành công nghiệp đánh bắt cá.

Ủy hội Mekong trước đó từng khuyến cáo nên dừng xây dựng các đập thủy điện trên sông trong vòng 10 năm để nghiên cứu kỹ càng hơn những tác động với môi trường và xã hội, cuộc sống con người.

Theo phóng viên Guy De Launey của BBC tại Phnom Penh, ở Campuchia, các cộng đồng dân cư đánh bắt cá lo lắng rằng, họ có thể chứng kiến sự sụt giảm thảm hại tài nguyên thủy sản. Sen Salim sống trong một làng chài ở ngoại ô Phnom Penh. Anh nói: "Con sông này rất quan trọng, nó có rất nhiều loài cá với số lượng phong phú, giúp chúng tôi có cuộc sống tốt hơn. Nếu cá trong sông trở nên ít đi thì đó là điều tồi tệ với chúng tôi. Nếu họ làm đập trên con sông lớn, nó có thể ngăn chặn dòng chảy, sau đó cá không thể đi qua để di trú và sinh sản như bình thường”.

Cá cung cấp khoảng 4/5 lượng protein trung bình của Campuchia, và hàng triệu người phụ thuộc vào sông Mekong cho sinh kế của họ.

Quỹ Quốc tế Bảo vệ thiên nhiên cho rằng, những hậu quả của các đập xây dựng trên dòng chính Mekong chưa được nghiên cứu đúng đắn.

Hôm qua, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam tuyên bố: “Việt Nam mong muốn các quốc gia có liên quan phối hợp chặt chẽ trong việc nghiên cứu kỹ lưỡng tổng thể những tác động của các công trình thủy điện trên dòng chính sông Mekong trước khi đưa ra quyết định triển khai xây dựng các công trình này.

Các quốc gia ven sông cần hợp tác chặt chẽ trong việc khai thác, sử dụng công bằng và hợp lý các nguồn tài nguyên, đặc biệt là nguồn nước dòng sông Mekong nhằm bảo vệ môi trường sinh thái, góp phần vào sự phát triển bền vững chung của toàn bộ lưu vực sông, mang lại lợi ích cho tất cả các quốc gia ven sông và người dân sinh sống tại khu vực”.