Trong số những chính sách cải cách trong lĩnh vực nông nghiệp của Quảng Nam phải kể đến Chỉ thị về chuyển đổi sản xuất lúa từ 3 vụ sang 2 vụ/năm của tỉnh này. Sau quá trình thực hiện, nông nghiệp tỉnh Quảng Nam đã có một bước tiến vượt bậc. Năng suất, sản lượng lúa toàn tỉnh không ngừng tăng lên, ít gặp tổn thất do thời tiết.

Theo Sở NN-PTNT Quảng Nam, từ năm 2000 trở về trước, người dân tỉnh này có truyền thống canh tác lúa 3 vụ/năm là vụ đông xuân (thường từ 25/11 năm trước đến 5/4 năm sau), vụ xuân hè (thường từ 10/4 đến 5/7) và vụ 3 (từ 10/7 đến 30/10). Sản suất lúa của tỉnh thời điểm đó luôn trong tình trạng bấp bênh. Bình quân cứ 3 năm người dân lại gặp 1 lần mất mùa.

{keywords}
Chuyển đổi sản xuất lúa từ 3 sang 2 vụ/năm, nông dân hưởng lợi. 

Bên cạnh đó, Quảng Nam là nơi giao thoa của 2 vùng khí hậu, có mùa đông rét lạnh của miền Bắc và nhiệt đới nóng ẩm của miền Nam, chứa đựng các yếu tố không thuận lợi cho sản xuất lúa 3 vụ.Khi sản xuất lúa 3 vụ thì tính từ khi lúa trổ đến chín mất khoảng 25 – 30 ngày nên các vụ phải gối vào nhau. Tức là ruộng nào thu hoạch trước thì sản xuất vụ tiếp trước, ruộng nào thu hoạch sau thì gieo sạ sau dẫn đến thời vụ luôn cập rập. Để đảm bảo làm đúng thời vụ, người dân phải đưa nhiều giống lúa cực ngắn vào sản xuất, dẫn đến thiếu hẳn một tiền đề về năng suất cao và chất lượng cho lúa.

Tất cả những yếu tố trên dẫn đến là dù diện tích gieo trồng lúa cả năm của toàn tỉnh đạt trên 100.000ha nhưng năng suất trung bình cả năm chỉ đạt từ 27,3 tạ/ha – 34 tạ/ha và tổng sản lượng lúa từng năm không vượt quá 350.000 tấn. Sản xuất lúa luôn gặp phải thời tiết bất lợi và sâu bệnh, năng suất bình quân cả 3 vụ trong năm luôn thấp.

Trước tình hình đó, ngành nông nghiệp tỉnh này đã tham mưu UBND tỉnh ra Chỉ thị chuyển sản xuất 3 vụ sang 2 vụ/năm bắt đầu từ vụ đông xuân 1999 – 2000 và trong các năm tiếp theo.

Có thể nói, Quảng Nam là một trong những tỉnh ở miền Trung đi đầu trong việc chuyển đổi sản xuất lúa từ 3 sang 2 vụ/năm.

Thời gian đầu thực hiện, Quảng Nam đã gặp không ít khó khăn do chế độ canh tác 3 vụ lúa/năm đã gắn liền với bà con nông dân suốt nhiều chục năm, đã trở thành tập quán sản xuất. Từ cán bộ địa phương, cán bộ kỹ thuật và bà con nông dân nhiều lần ngần ngại thay đổi.

Dù gặp phải khó khăn giai đoạn đầu nhưng với quyết tâm của ngành nông nghiệp tỉnh cũng như thực tế thu được thì đến năm 2003, tỉnh Quảng Nam đã không còn nơi nào sản xuất lúa 3 vụ/năm. Số liệu thống kê của Sở NN-PTNT Quảng Nam, trước năm 1999, diện tích gieo trồng lúa ở tỉnh Quảng Nam năm nào cũng trên 100.000ha nhưng tổng sản lượng lúa hàng năm chưa có thời điểm nào vượt quá 350.000 tấn.

Từ năm 2003, khi việc chuyển đổi hoàn thành thì diện tích gieo trồng lúa ở tỉnh này dù dưới 90.000ha nhưng tổng sản lượng năm nào cũng đều trên 350.000 tấn. Có thể lấy mốc đánh dấu sự thay đổi này là năm 2003, lúc này diện tích gieo trồng lúa của cả tỉnh trong 2 vụ chỉ còn hơn 87.000ha nhưng sản lượng lúa đạt trên 380.000 tấn với năng suất là 43,68 tạ/ha – từ trước đó chưa có năm nào đạt được.

Hiện nay, lịch thời vụ lúa ở Quảng Nam gồm vụ đông xuân thường bắt đầu từ ngày 15/12 đến khoảng ngày 30/4. Lúa trổ trong giai đoạn từ 20/3 – 31/3 nên tránh được rét lạnh. Vụ hè thu bắt đầu từ ngày 20/5 và lúa trổ từ 25/7 – 10/8 nên tránh được gió Tây Nam mang hơi nóng. Đồng thời, vụ hè thu cũng thu hoạch xong trước ngày 15/9 sẽ giúp giảm được tối đa thất thu do lũ lụt như còn sản xuất 3 vụ như trước đây.

Những năm qua, sản lượng lúa của tỉnh không ngừng tăng lên. Năm ngoái, diện tích lúa sản xuất của Quảng Nam khoảng 85.000 ha, sản lượng đạt 451.000 tấn. Việc chuyển đổi lúa từ 3 vụ sang 2 vụ/năm còn cho thấy khả năng hạn chế được sâu bệnh hại lúa rất ít, giảm chi phí thuốc bảo vệ thực vật. Người nông dân hưởng lợi.

Nhờ chuyển đổi sản xuất lúa từ 3 sang 2 vụ/năm đã góp phần thúc đẩy mục tiêu xóa đói giảm nghèo tại địa phương.

Thu Huyền
Ảnh: Tuyết Nhung