Doanh nghiệp Việt trước ‘luật chơi kép’: Chuyển đổi số song hành chuyển đổi xanh

Hành trình chuyển đổi số song hành cùng chuyển đổi xanh

Nếu chuyển đổi số từng được coi là “cuộc đua công nghệ” thì chuyển đổi xanh đang trở thành “luật chơi mới” của nền kinh tế toàn cầu. Trong bối cảnh đó, doanh nghiệp Việt Nam không còn đứng trước lựa chọn “có làm hay không”, mà là “làm sớm hay muộn, làm bài bản hay bị động”. Chuyển đổi số song hành cùng chuyển đổi xanh – hay chuyển đổi kép – đang dần chuyển từ khẩu hiệu chính sách thành yêu cầu sống còn đối với doanh nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đã cam kết đạt Net Zero vào năm 2050 và các thị trường xuất khẩu lớn ngày càng dựng lên những “hàng rào xanh” khắt khe.

Thực tiễn triển khai chuyển đổi kép tại Việt Nam cho thấy một bức tranh nhiều tầng nấc: các tập đoàn lớn và doanh nghiệp FDI đi trước, doanh nghiệp vừa và nhỏ còn lúng túng, trong khi khu vực doanh nghiệp siêu nhỏ, hợp tác xã và hộ kinh doanh mới chỉ ở giai đoạn nhận thức. Tuy nhiên, chính sự phân hóa này lại phản ánh rõ quy luật của một cuộc chuyển đổi mang tính cấu trúc, nơi những người đi trước không chỉ nắm lợi thế thị trường, mà còn có khả năng định hình chuẩn mực mới cho toàn bộ hệ sinh thái.

Theo đại diện FPT Digital, nhìn chung, mối quan hệ tương hỗ giữa chuyển đổi số và chuyển đổi xanh đã hình thành một hệ sinh thái kinh tế mới, nơi mà sự cân bằng giữa phát triển và bảo vệ môi trường được đề cao hơn bao giờ hết. Chuyển đổi xanh thúc đẩy chuyển đổi số bằng cách tạo ra nhu cầu mới về công nghệ. Nhờ vào chuyển đổi xanh, các công nghệ mới như blockchain trong quản lý chuỗi cung ứng bền vững hay hệ thống giám sát thông minh cho mạng lưới năng lượng tái tạo được đưa vào ứng dụng rộng rãi".

Doanh nghiệp không thể đứng ngoài chuyển đổi kép

Trong nhiều năm, chuyển đổi xanh từng được nhìn nhận như một câu chuyện dài hạn, gắn với trách nhiệm xã hội hoặc hình ảnh thương hiệu. Tuy nhiên, bối cảnh hiện nay đã thay đổi căn bản. Các cơ chế như CBAM của Liên minh châu Âu, yêu cầu truy xuất nguồn gốc carbon trong chuỗi cung ứng toàn cầu, hay điều kiện giải ngân vốn xanh của các tổ chức tài chính quốc tế đang biến chuyển đổi xanh thành một yêu cầu mang tính bắt buộc.

Tại Việt Nam, áp lực này cộng hưởng với các cam kết quốc gia về tăng trưởng xanh và Net Zero, tạo ra một “làn sóng kép” tác động trực tiếp tới doanh nghiệp. Như nhiều chuyên gia nhận định, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh đang trở thành một cặp song sinh: chuyển đổi xanh không thể triển khai hiệu quả nếu thiếu công nghệ số, trong khi chuyển đổi số nếu không được “xanh hóa” sẽ làm gia tăng tiêu thụ năng lượng và phát thải.

Thực tế cho thấy, các doanh nghiệp xuất khẩu, doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng toàn cầu và các ngành sử dụng nhiều năng lượng như thép, xi măng, phân bón, điện, logistics, nông - lâm - thủy sản đang chịu sức ép chuyển đổi sớm nhất. Với nhóm doanh nghiệp này, chuyển đổi kép không còn là chi phí, mà là điều kiện để duy trì thị trường, tiếp cận vốn và giữ vị thế trong chuỗi giá trị.

Trong bối cảnh đó, những doanh nghiệp tiên phong đang dần hình thành “thế trận” mới, nơi công nghệ, dữ liệu và chiến lược ESG trở thành trụ cột cạnh tranh dài hạn.

Theo đại diện FPT Digital, thế trận chuyển đổi xanh toàn cầu đang thay đổi với sự dẫn dắt của các nước như Mỹ, EU, Trung Quốc, khiến doanh nghiệp Việt Nam không thể chậm chân. Doanh nghiệp Việt có 2 điều cần làm là có chiến lược phù hợp và đối tác phù hợp. Mục tiêu là làm sao để thích ứng với sự thay đổi, chớp lấy thời cơ mới. Những doanh nghiệp chuyển đổi sớm có nhiều đặc quyền như có thể gia nhập thị trường lớn như Bắc Mỹ, EU, kiểm soát chuỗi giá trị, tăng cường năng lực cạnh tranh.

Những doanh nghiệp đi đầu: từ FPT, Vingroup đến làn sóng FDI xanh

Một trong những minh chứng rõ nét cho xu hướng chuyển đổi kép tại Việt Nam là sự hợp tác toàn diện giữa FPT và Vingroup nhằm thúc đẩy chuyển đổi xanh trên nền tảng công nghệ số. Đây không chỉ là một thỏa thuận hợp tác kinh doanh, mà phản ánh tư duy chiến lược của các tập đoàn lớn trong việc gắn chuyển đổi xanh với năng lực công nghệ lõi.

Vingroup, với VinFast là hạt nhân, đang theo đuổi chiến lược chuyển dịch sang các sản phẩm và hệ sinh thái xanh, trong đó xe điện thông minh đóng vai trò trung tâm. Việc ưu tiên sử dụng các dịch vụ công nghệ, phần mềm ô tô và hạ tầng CNTT của FPT cho thấy chuyển đổi xanh của Vingroup không tách rời chuyển đổi số, mà được xây dựng trên nền tảng công nghệ bài bản.

Ở chiều ngược lại, FPT không chỉ đóng vai trò nhà cung cấp công nghệ, mà còn là đối tác đồng hành trong chiến lược xanh hóa. Cam kết đạt Net Zero vào năm 2040, triển khai các giải pháp ESG, kiểm kê khí nhà kính và phát triển nền tảng VertZéro cho thấy FPT đang định vị mình là doanh nghiệp tiên phong trong chuyển đổi kép tại Việt Nam. Với hơn 4.000 chuyên gia trong mảng công nghệ ô tô và tham vọng chinh phục thị trường phần mềm ô tô toàn cầu, FPT đang kết nối trực tiếp chuyển đổi xanh trong nước với chuỗi giá trị công nghệ toàn cầu.

Không chỉ doanh nghiệp Việt Nam, khối FDI cũng đang tạo áp lực lan tỏa mạnh mẽ. Các tập đoàn đa quốc gia như Samsung, HEINEKEN hay các doanh nghiệp đến từ New Zealand, Nhật Bản đang tích hợp chuyển đổi số và chuyển đổi xanh như một phần không thể tách rời trong chiến lược vận hành tại Việt Nam. Việc sử dụng năng lượng tái tạo, áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn, kết hợp số hóa chuỗi cung ứng và truy xuất nguồn gốc đang dần trở thành tiêu chuẩn mặc định trong khối FDI.

Như chia sẻ của các chuyên gia tư vấn quốc tế, các doanh nghiệp FDI không chỉ mang theo vốn, mà còn mang theo “luật chơi” mới về công nghệ, ESG và phát triển bền vững. Điều này tạo ra hiệu ứng lan tỏa, buộc doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi cung ứng phải thay đổi nếu không muốn bị loại khỏi cuộc chơi.

Công nghệ và dữ liệu - “xương sống” của chuyển đổi xanh trong doanh nghiệp

Một điểm chung dễ nhận thấy ở các doanh nghiệp tiên phong là họ đều bắt đầu chuyển đổi xanh từ chuyển đổi số. Công nghệ và dữ liệu không chỉ giúp doanh nghiệp đo lường và báo cáo phát thải, mà còn là công cụ để tối ưu hóa vận hành, giảm chi phí và ra quyết định chiến lược.

Trong bối cảnh các tiêu chuẩn ESG ngày càng trở thành “tấm vé” để tiếp cận vốn xanh, công nghệ số đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng hệ thống dữ liệu minh bạch, nhất quán và có khả năng kiểm chứng. Việc kiểm kê khí nhà kính, lập báo cáo ESG hay mô phỏng các kịch bản giảm phát thải đều đòi hỏi nền tảng dữ liệu đủ mạnh và được tích hợp xuyên suốt hoạt động doanh nghiệp.

Các giải pháp như VertZéro của FPT cho thấy hướng tiếp cận mới, khi công nghệ không chỉ phục vụ báo cáo tuân thủ, mà còn hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng lộ trình giảm phát thải dựa trên dữ liệu thực. Việc tự động hóa thu thập dữ liệu, áp dụng các hệ số phát thải theo chuẩn quốc tế và giả lập các kịch bản kinh doanh giúp doanh nghiệp nhìn thấy rõ tác động tài chính của từng quyết định xanh hóa.

Đối với nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, thách thức lớn nhất không nằm ở công nghệ, mà ở mức độ sẵn sàng dữ liệu và năng lực quản trị. Thực tế cho thấy, những doanh nghiệp đã triển khai ERP, quản trị số và hệ thống dữ liệu lõi có thể rút ngắn đáng kể thời gian và chi phí cho báo cáo ESG. Ngược lại, những doanh nghiệp còn vận hành thủ công sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc đáp ứng các yêu cầu mới của thị trường.

Điều này lý giải vì sao nhiều chuyên gia nhấn mạnh rằng chuyển đổi xanh không thể “nhảy cóc” bỏ qua chuyển đổi số. Nếu không có nền tảng số, chuyển đổi xanh dễ rơi vào tình trạng hình thức, thiếu minh bạch và không tạo ra giá trị thực.

Rào cản và con đường mở rộng chuyển đổi kép trong khu vực doanh nghiệp Việt

Mặc dù xu hướng chuyển đổi kép đã rõ nét, song thực tế triển khai tại Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều rào cản. Khoảng cách lớn nhất hiện nay nằm giữa nhóm doanh nghiệp lớn và doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ. Trong khi các tập đoàn có đủ nguồn lực tài chính, công nghệ và nhân sự để triển khai bài bản, thì phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa mới chỉ dừng ở mức nhận thức, chưa chuyển hóa thành hành động cụ thể.

Rào cản thứ hai là chi phí đầu tư ban đầu và sự thiếu rõ ràng về lợi ích ngắn hạn. Nhiều doanh nghiệp vẫn coi chuyển đổi xanh là gánh nặng chi phí, thay vì nhìn nhận đây là khoản đầu tư chiến lược giúp giảm rủi ro, mở rộng thị trường và tiếp cận nguồn vốn mới. Trong bối cảnh này, vai trò của các cơ chế khuyến khích tài chính, tín dụng xanh và hợp tác công - tư trở nên đặc biệt quan trọng.

Rào cản thứ ba đến từ nguồn nhân lực và năng lực quản trị. Chuyển đổi kép không chỉ là bài toán công nghệ, mà là quá trình thay đổi toàn diện mô hình vận hành và văn hóa doanh nghiệp. Nếu lãnh đạo doanh nghiệp không có nhận thức đúng và quyết tâm đủ lớn, mọi giải pháp công nghệ đều khó phát huy hiệu quả.

Tuy vậy, chính những rào cản này cũng mở ra cơ hội mới. Như nhiều chuyên gia nhận định, chuyển đổi xanh và chuyển đổi số đang tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu, tạo ra những “khoảng trống” cho các doanh nghiệp đi nhanh, đi sớm. Với lợi thế về tiềm năng năng lượng tái tạo, tốc độ phát triển kinh tế số và lực lượng lao động trẻ, Việt Nam hoàn toàn có thể tận dụng chuyển đổi kép để nâng cấp vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Về dài hạn, chuyển đổi số song hành cùng chuyển đổi xanh không chỉ giúp doanh nghiệp Việt Nam đáp ứng yêu cầu thị trường, mà còn góp phần hình thành một thế hệ doanh nghiệp mới - hiện đại hơn, minh bạch hơn và bền vững hơn. Trong một thế giới mà tiêu chuẩn xanh - số đang trở thành ngôn ngữ chung của thương mại và đầu tư, doanh nghiệp nào nắm bắt sớm sẽ không chỉ tồn tại, mà còn có cơ hội bứt phá.

Thái Khang