Éric-Emmanuel Schmitt: 'Tôi không viết văn để thuyết giáo'

Người ta bắt gặp trong các tác phẩm của Éric-Emmanuel Schmitt nhiều nhân vật nổi tiếng trong lịch sử mà nhà văn tự gọi mình là "người phiên dịch" của họ.

Với 12 tiểu thuyết, 4 tuyển tập truyện ngắn, 6 truyện vừa, 30 vở kịch viết và chuyển thể, 3 vở nhạc kịch, 1 truyện tranh, các tác phẩm được dịch ra 44 thứ tiếng và được diễn thường xuyên ở trên 50 quốc gia, Éric-Emmanuel Schmitt là một trong những tác giả sáng tác bằng tiếng Pháp được biết đến nhiều nhất trên thế giới hiện nay.

Năm 2004, trong cuộc thăm dò dư luận về "các tác phẩm văn học đã làm thay đổi cuộc đời người đọc" của tạp chí văn học uy tín Lire, độc giả đã bình bầu tác phẩm Oscar và bà áo hồng của Éric-Emmanuel Schmitt đứng ngang hàng với Kinh thánh, Ba chàng ngự lâm và Hoàng tử nhỏ. Năm 2007, với 387.000 bản sách bán được, ông là một trong 10 nhà văn có tác phẩm được đọc nhiều nhất tại Pháp.

Nhà văn Éric-Emmanuel Schmitt. Ảnh: Le Parisien.

Éric-Emmanuel Schmitt thu hút người đọc trước hết bởi giọng văn mượt mà, ấm áp và các cốt truyện mang tính giáo dục, nhân văn cao cả. Ông từng chia sẻ: "Tôi không viết để thuyết giáo. Ngược lại, tôi thích làm người đọc suy nghĩ bằng cách kể một câu chuyện hay".

Có lẽ chính vì suy nghĩ này của tác giả mà truyện và kịch của ông đã được đưa vào giảng dạy tại các trường trung học tại Pháp và Đức như những tác giả đương đại kinh điển. Người ta đã viết về các tác phẩm của ông: Đề cập đến những vấn đề phức tạp bằng ngôn từ đơn giản, bằng tiếng nói từ trái tim và làm người ta suy nghĩ đến ý nghĩa thực sự của sự việc đó.

Các tác phẩm của Schmitt đặt ra những câu hỏi lớn như : Nếu không có chiến tranh và xung đột các tôn giáo sẽ nói gì với nhau, sẽ tồn tại như thế nào? Nên nhìn sự sống và cái chết như thế nào ? Yêu thương, sự tôn trọng, thù hận, cô đơn, chủng tộc, màu da, đức tin, trẻ em, người già, xã hội, tệ nạn... người ta đã đang và sẽ nhìn nhận những cảm xúc và thực tại đó như thế nào ?

Nửa kia của Hitler - tác phẩm nổi tiếng của Éric-Emmanuel Schmitt được chuyển ngữ tiếng Việt năm 2008.

Éric-Emmanuel Schmitt chọn đi vào con đường đầy gai góc ấy bằng tâm thức của một đứa trẻ. Ông đã sáng tác chùm truyện vừa gồm 6 tác phẩm đề cập đến bản chất tốt đẹp của các tôn giáo lớn như Công giáo, Hồi giáo, Do thái giáo, Thần đạo Nhật Bản, Đạo Khổng, Phật giáo Tây Tạng. Qua mỗi tác phẩm của mình, ông dành tặng độc giả một món quà tư duy, nhẹ nhàng về hình thức mà ý nghĩa lại nặng sâu.

Éric-Emmanuel Schmitt khai thác nhiều nhân vật lịch sử phức tạp mà ông tự nhận là một "người phiên dịch" của họ và khéo léo lồng ghép nhiều sự kiện thật, lạ kỳ và gây xúc động, vào các tác phẩm của mình, làm say lòng người đọc.

Nhà soạn nhạc thiên tài Mozart, chúa Jésus và tổng trấn Pilate, nhà phân tâm học Freud, nhà độc tài Hitler, nhà vật lý Einstein, nhà soạn nhạc Beethoven,… đều đã xuất hiện trong các tác phẩm của ông với tư cách nhân vật chính.

Các tác phẩm của ông được công chúng và giới phê bình đón nhận nhiệt liệt. Cây bút François Busnel đã bình luận trong tờ nhật báo danh tiếng L’Express về cuốn Oscar và bà áo hồng (bản tiếng Việt do GS. Ngô Bảo Châu và Nguyễn Khiếu Anh dịch) : "Éric-Emmanuel Schmitt đã cho ra đời một câu chuyện mang tính huyền thoại thật tuyệt vời về khổ đau và sự hèn nhát. Một câu chuyện kể hòa giải chủ nghĩa duy vật vô thần với niềm hy vọng của Đức tin’’.

Oscar và bà áo hồng - tác phẩm được chuyển ngữ bởi GS. Ngô Bảo Châu và dịch giả Nguyễn Khiếu Anh.

Hắn sẽ là chúng ta khi chúng ta để mình bị cuốn theo những suy luận dễ dãi, tối giản hóa sự việc, tìm cách đổ lỗi cho người khác. Hắn sẽ là chúng ta khi chúng ta muốn lúc nào mình cũng có lý, sẽ là chúng ta nếu chúng ta không bao giờ cảm thấy có lỗi. Éric-Emmanuel Schmitt tâm sự về cuốn Nửa kia của Hitler: “Con người cần phải cảnh giác với chính con người. Bởi Hitler không nằm ngoài mỗi người, hắn nằm trong ta. Hắn là một trong những con người mà chúng ta có thể trở thành.

Hắn sẽ là chúng ta nếu như chúng ta cắt mình khỏi thực tế và muốn thay vào đó những lý thuyết thần kỳ. Hắn sẽ là chúng ta nếu chúng ta để những xung lực hận thù chiến thắng lòng vị tha trong ta. Kẻ thù lớn nhất của đời người là chính mình.

Khi tạo ra cảm giác đang miêu tả con người kia của Hitler, Adolf H., tôi chứng minh rằng tên Hitler thực thụ không phải là một tha nhân tuyệt đối, tách biệt khỏi tôi mà hắn chính là tôi. Con quái vật này nằm trong tôi cũng như nó nằm trong mỗi người như nó nằm trong toàn nhân loại. Trách nhiệm của chúng ta là giam hãm nó suốt đời ta hoặc thả nó ra…”

Ngày 9/11/2016, Éric-Emmanuel Schmitt sẽ có buổi giao lưu và ký tặng sách với độc giả Việt Nam tại Trung tâm Văn hóa Pháp Hà Nội.