Nhật Bản sẽ càng quan tâm biển Đông?

An ninh khu vực Biển Đông sẽ tác động đến vấn đề tranh chấp giữa Tokyo và Bắc Kinh xung quanh quần đảo Senkaku/ Điếu Ngư. Chính vì vậy, thúc đẩy các liên minh đang trở thành ưu tiên của Tokyo.

>> Rối ren nội bộ, lãnh đạo 'chinh chiến' ra ngoài

>> Nhật 'đánh bóng' trước Mỹ, kích động TQ

>> Dấu ấn 'con ông cháu cha' của nguyên thủ

Chiến lược an ninh - quốc phòng của Nhật Bản đang cho thấy một nhận thức mới của Nhật đối với an ninh khu vực. Chính sách an ninh - quốc phòng của ông Abe đang ngày càng chủ động, thể hiện vai trò và trách nhiệm ngày càng mạnh mẽ của Nhật.

2013: Một năm không yên tĩnh

Trong kế hoạch củng cố sức mạnh nội lực, Hạ viện Nhật Bản đã thông qua dự luật thành lập Hội đồng an ninh quốc gia (NSC) vào ngày 7/11 theo mô hình của Mỹ. Đây chính là cơ sở giúp Nhật Bản tự chủ hơn trong việc thực thi quyền tự vệ tập thể.

Ông Abe cũng xúc tiến việc đề nghị quốc hội sửa đổi Hiến pháp được ban hành sau Chiến tranh thế giới thứ 2. Theo Thủ tướng Nhật, điều 9 Hiến pháp với việc quy định Nhật Bản không được thành lập các đơn vị quân sự đã là "vòng kim cô", khiến nước này không thể xây dựng các lực lượng vũ trang, triển khai các hoạt động quân sự của Nhật ở nước ngoài.

Hiện Nhật Bản đã bố trị lại các lực lượng trọng yếu để đề phòng "mối đe dọa" từ Trung Quốc ở phía Bắc xuống Tây Nam và các đảo ngoài khơi giáp Trung Quốc. Chỉ sau một tháng nắm quyền, lần đầu tiên trong vòng 11 năm, Nhật Bản đã tăng chi tiêu quốc phòng hàng năm thêm 0,7% lên mức 4.680 nghìn tỷ yên (46 tỷ USD). Chính phủ Nhật Bản cũng thông qua ngân sách quốc phòng giai đoạn 2011 - 2015 với 23.490 tỷ Yen.

Mức đóng góp tài chính của Mỹ cho lực lượng Quân đội Mỹ đóng tại Nhật Bản cũng sẽ được giữ nguyên đến năm 2015. Ngoài ra, trong 5 năm tới, Tokyo cũng lên kế hoạch mua sắm các trang thiết bị quân sự như 18 bệ phóng tên lửa, 3 trực thăng tấn công AH-64D, 5 tàu khu trục...

Đặc biệt, Sách Trắng Quốc phòng năm 2013 (AWP-2013) được công bố vào ngày 9/7 cũng cụ thể hóa tư duy an ninh - quốc phòng của Nhật. Các nguyên tắc chỉ đạo dài hạn đã được đề ra trên cơ sở nhận thức của Nhật về mối đe dọa từ các vụ thử hạt nhân của CHDCND Triều Tiên, sự "trỗi dậy" của Trung Quốc. Sách trắng cũng nhấn mạnh quan hệ chủ đạo Mỹ - Nhật trong việc kiến tạo hòa bình khu vực.

Các chính sách hợp tác an ninh - quốc phòng với sự hỗ trợ của Mỹ cũng luôn được đề cao. An ninh của Nhật chính là trọng tâm trong chiến lược "tái cân bằng" (rebalancing) của Mỹ tại châu Á - Thái Bình Dương. Và hơn ai hết, Washington rất ý thức về tầm quan trọng an ninh của Nhật đối với cán cân quyền lực của mình tại Đông Á.

Lực lượng phòng vệ Nhật Bản. Ảnh: Reuters

2014: Đông Nam Á tiếp tục là trọng tâm

Chính sách an ninh - quốc phòng của Nhật Bản đã được mở rộng ra bên ngoài khu vực Đông Á. Ngày 2/11, Nhật Bản và Nga đã tăng cường phối hợp trong các khuôn khổ tham vấn đa phương về các vấn đề an ninh tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Cuộc họp ngoại giao - quốc phòng (2+2) giữa 2 nước trở thành bước ngoặt, giúp Nhật tạo môi trường an ninh ổn định phía Bắc, để tập trung củng cố nội lực và triển khai các chính sách an ninh xuống phía Nam.

Đối với khu vực Đông Nam Á, Nhật Bản xem ASEAN như một "lựa chọn bền vững". Ngày 16/11 năm nay, Nhật Bản đã kêu gọi thúc đẩy an ninh mạnh mẽ đối với ASEAN. Trong phiên khai mạc cuộc họp kín, Thứ trưởng quốc phòng Nhật Bản Akinori Eto nhấn mạnh: "Khu vực châu Á-Thái Bình Dương có nhiều vấn đề liên quan tới an ninh và quốc phòng... trong đó có các tranh chấp chủ quyền ở biển Đông".

Cuộc đối thoại quốc phòng cấp cao đầu tiên kể từ khi Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe nhậm chức vào tháng 11 lần này đã cụ thể hóa tư duy mới của Nhật Bản. An ninh khu vực Biển Đông sẽ tác động đến vấn đề tranh chấp giữa Tokyo và Bắc Kinh xung quanh quần đảo Senkaku/ Điếu Ngư. Chính vì vậy, thúc đẩy các liên minh đang trở thành ưu tiên của Tokyo.

Nằm trong chiến lược an ninh "hướng Á", ngày 18/09/2013, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Itsunori Onodera đã công du Việt Nam sau chuyến thăm Thái Lan. Trong chuyến thăm này, ông Onodera đã tích cực bày tỏ lập trường giải quyết vấn đề Biển Đông trên cơ sở tôn trọng luật quốc tế và thông qua đối thoại.

Tất cả những động thái nói trên đều cho thấy Nhật Bản dưới thời Abe tỏ ra không hề giấu diếm tư duy "diều hâu" của mình. Hơn hết, nó phản ánh cách nhìn thực tế hơn của Abe về bối cảnh an ninh khu vực. Nền quốc phòng Nhật Bản trong mắt giới quan sát trở đang trở nên linh hoạt và năng động hơn bao giờ hết.

Tất nhiên, việc Nhật Bản tăng cường tiềm lực quốc phòng sẽ lập tức dấy lên sự lo ngại từ phía các nước láng giềng, và qua đó làm tình hình an ninh Đông Bắc Á căng thẳng hơn trong thời gian tới.

Song, so với cách nhìn nhận thông thường, Nhật Bản có nhiều lí do hơn để điều chỉnh chiến lược quốc phòng của mình, ngoài chuyện tranh chấp tại Điếu Ngư/Senkaku. Dễ nhận thấy, các quốc gia láng giềng với Nhật đều đang phát triển không ngừng tiềm lực quân sự. Chẳng hạn, Triều Tiên hiện được cho là đang sở hữu hàng trăm tên lửa đạn đạo tầm ngắn, và hàng chục tên lửa tầm trung Nodong với tầm bắn có khả năng vươn tới Nhật.

Bên cạnh đó, với "Abenomics" đang trên đà, ông Abe cũng muốn tranh thủ nắm quyền kiểm soát đối với mọi vấn đề thuộc về an ninh quốc gia. Nói cách khác, đương kim thủ tưởng Nhật muốn tập trung hóa quá trình hoạch định chính sách liên quan đến an ninh, so với cơ chế phi tập trung hiện tại.

Một điểm đáng chú ý đó là việc Nhật Bản xem xét việc điều chỉnh Quyền Tự vệ Tập thể thuộc Điều 9 Hiến pháp nhằm cho phép nước này có được một nền quốc phòng linh hoạt hơn. Động thái này có hai hàm ý quan trọng. Một là Tokyo có thể điều động Lực lượng Phòng vệ hỗ trợ các quốc gia có lợi ích giao thoa với Nhật Bản. Thứ hai, nó nhấn mạnh nhu cầu thắt chặt quan hệ hợp tác quốc phòng với đồng minh truyền thống Hoa Kỳ. Đây có thể chính là điểm khiến Bắc Kinh quan tâm lo ngại nhiều nhất.

Có thể nói, một Nhật Bản cứng rắn hơn với các vấn đề an ninh khu vực chính là tinh thần chủ đạo của chính sách quốc phòng mới dưới thời thủ tướng Shinzo Abe. Khi các bên liên quan ngày càng tỏ ra không khoan nhượng, an ninh Đông Bắc Á nói riêng và cả châu Á - Thái Bình Dương nói chung hứa hẹn một năm 2014 không hề êm đềm.

Huỳnh Tâm Sáng - Nhật Anh