Dư luận đang xôn xao vì giám đốc, các chức danh chủ chốt của 3 công ty công ích tại TP. HCM nhận mức lương cao vút, tới hơn 200 triệu đồng/tháng (2,6 tỷ đồng/năm). Cho dù số tiền đang được thu lại, nhưng điều này bộc lộ việc quản lý tiền lương, tài chính tại các DN này "có vấn đề".

Trả lương theo cơ chế nào?

Với các doanh nghiệp (DN) cổ phần mà nhà nước không giữ cổ phần chi phối, DN có vốn đầu tư nước ngoài và DN tư nhân, việc trả lương thế nào là chuyện riêng của DN.

Đối với DN 100% vốn nhà nước, việc chi lương phải theo các quy định cụ thể với mục đích nhằm bảo toàn và phát triển nguồn vốn nhà nước trong DN. Các công ty do nhà nước giữ cổ phần chi phối từ 51% trở lên cũng có quy định cụ thể và nhà nước thông qua người đại diện phần vốn do mình cử tại các DN để yêu cầu DN và các cổ đông khác tuân thủ.

Bởi vậy, theo ông Đặng Như Lợi, chuyên gia về tiền lương, nguyên phó chủ nhiệm Uỷ ban các vấn đề xã hội của Quốc hội, DN nhà nước không thể tuỳ tiện chia tiền.

Hiện tại, các công ty TNHH Một thành viên như mô hình hoạt động của ba DN trên, việc chi lương được thực hiện theo Thông tư 27 ngày 14/9/2010 do Bộ Lao động- thương binh và xã hội ban hành. Theo đó, quỹ lương thưởng của người lao động và quỹ lương thưởng của lãnh đạo DN (bao gồm Hội đồng thành viên, Chủ tịch công ty, Tổng giám đốc, Phó tổng giám đốc, kế toán trưởng và Kiểm soát viên) tách bạch với nhau.

Cụ thể, quỹ lương thưởng của người lao động sẽ được tính dựa trên đơn giá tiền lương và khối lượng công việc do nhà nước đặt hàng các công ty này. Quỹ tiền lương cũng được xây dựng dựa trên định mức lao động của người lao động. Nếu năng suất lao động cao thì tiền lương của người lao động cao.

{keywords}
Dư luận xôn xao vì mức lương khủng của các lãnh đạo công ty công ích. Ảnh minh họa

Quỹ tiền lương của các lãnh đạo DN tách bạch hẳn khỏi quỹ lương thưởng của người lao động. Những lãnh đạo này được trả lương gắn với lợi nhuận của DN. Hàng năm, DN xây dựng kế hoạch và đưa ra mức lợi nhuận kế hoạch của mình để trình cơ quan quản lý. Mức lương của các lãnh đạo DN được trả theo lợi nhuận kế hoạch. Trong trường hợp DN đó đạt được lợi nhuận cao hơn kế hoạch thì quỹ lương của các lãnh đạo DN được tăng theo một tỷ lệ nhất định, nhưng không quá tỷ lệ tăng lương của quỹ lương người lao động.

Theo khẳng định của bà Lê Ngọc Thùy Trang, Chi cục trưởng Chi cục Tài chính doanh nghiệp nhà nước TP HCM tại cuộc họp sáng 29/8 về tình hình kinh tế, xã hội TP HCM 8 tháng đầu năm, việc lấy quỹ lương thưởng của người lao động trả cho lãnh đạo DN là sai. Nếu tính theo quy định tại Thông tư 27, mức lương tối đa lãnh đạo DN trong các công ty này được hưởng cũng chỉ khoảng 30 triệu đồng/tháng, không thể tới hơn 200 triệu đồng/tháng như vậy.

Nguồn ở đâu để trả lương nhiều thế?

Trong bối cảnh đa số các DN đang khó khăn, vật lộn để giữ được việc làm cho người lao động, thì một số DN này lại có mức lãi "khủng". Cụ thể, công ty TNHH Một thành viên Thoát nước đô thị tăng lợi nhuận từ 18 tỷ đồng năm 2011 lên 64 tỷ đồng năm 2012, công ty TNHH Một thành viên cây xanh thành phố năm 2012 được ngân sách "rót" 300 tỷ đồng và 70 tỷ đồng từ doanh thu ngoài...Tuy nhiên, theo ông Đặng Như Lợi, trong trường hợp các DN này có lợi nhuận cao, việc quản lý tài chính, phân phối lợi nhuận trong các DN này cũng phải tuân thủ theo quy định, không thể tuỳ tiện.

Cụ thể, việc quản lý tài chính và phân phối lợi nhuận của các DN này được thực hiện theo Thông tư 117/2010 ngày 5/8/2010 do Bộ Tài chính ban hành hướng dẫn cơ chế tài chính trong công ty TNHH Một thành viên do nhà nước làm chủ sở hữu và Thông tư 138/2010 ngày 17/9/2010 hướng dẫn chế độ phân phối lợi nhuận đối với công ty TNHH một thành viên do nhà nước làm chủ sở hữu cũng do Bộ Tài chính ban hành.

Theo đó, trong trường hợp DN có lợi nhuận, sau khi bù đắp lỗ của các năm trước theo quy định của Luật thuế thu nhập DN và nộp thuế thu nhập DN, lợi nhuận sẽ được phân chia: Chia lãi cho các thành viên góp vốn liên kết theo quy định của hợp đồng (nếu có),  bù đắp khoản lỗ của các năm trước đã hết thời hạn được trừ vào lợi nhuận trước thuế, trích 10% vào quỹ dự phòng tài chính (khi số dư quỹ bằng 25% vốn điều lệ thì không trích nữa), trích lập các quỹ đặc biệt từ lợi nhuận sau thuế theo tỷ lệ đã được Nhà nước quy định đối với công ty đặc thù mà pháp luật quy định phải trích lập.

Số lợi nhuận còn lại sau khi trừ  đi các nội dung quy định được phân phối theo tỷ lệ giữa vốn nhà nước và vốn công ty tự huy động bình quân trong năm. Lợi nhuận được chia theo vốn tự huy động được phân phối vào quỹ đầu tư phát triển của công ty, quỹ thưởng Ban quản lý điều hành công ty. 

Lợi nhuận được chia theo vốn thuộc chủ sở hữu đầu tư tại công ty được sử dụng như sau: Đối với công ty chưa được đầu tư đủ vốn điều lệ thì phần lợi nhuận này được dùng để đầu tư bổ sung cho đủ mức vốn điều lệ của công ty đã được phê duyệt. Nếu công ty đã đủ vốn điều lệ thì số tiền này được báo cáo để đưa về Quỹ hỗ trợ sắp xếp DN Trung ương.

Như vậy ở đây cơ quan quản lý cần làm rõ, bao nhiêu phần trăm lợi nhuận của DN có được từ phần vốn nhà nước và bao nhiêu phần trăm lợi nhuận từ phần vốn DN tự huy động. Trong trường hợp DN có lợi nhuận từ phần vốn tự huy động, việc trích một phần lợi nhuận này vào quỹ thưởng Ban quản lý điều hành DN là không sai.

Từ phát hiện của Sở Lao động- thương binh và xã hội TP HCM về việc trả lương của các DN công ích này, hé lộ thêm một thực tế khác về việc quản lý tài chính trong các DN. Việc tuỳ tiện trả lương thưởng không theo quy định cho thấy ở những DN này hoàn toàn có thể có chuyện quản lý tài chính trong DN bị buông lỏng, không theo quy định. Ông Lợi cho rằng, trước những nghi ngờ, cần có cơ quan thanh tra, kiểm toán vào cuộc để làm rõ các vấn đề, mà không nên chỉ dừng ở việc thu hồi tiền lương đã chi sai quy định.

Tây Giang