Tính mọi cách để giảm lương hưu

Tuổi nghỉ hưu, cách tính lương cho người nghỉ hưu như thế nào nóng trở lại tại phiên họp ngày 26/9 của của Ủy ban Các vấn đề xã hội, khi mà Ban soạn thảo Dự luật Bảo hiểm xã hội đưa ra 2 phương án: Rút xuống khoảng 10%.

Người lao động sẽ bị thiệt với cách tính lương hưu mới - đó không chỉ là ý kiến của Đại biểu Quốc hội Đặng Thị Kim Chi (Phú Yên) mà là của nhiều vị ĐBQH, cũng như với xã hội nói chung. Vấn đề tuổi nghỉ hưu, cách tính lương cho người nghỉ hưu như thế nào nóng trở lại tại phiên họp sáng 26/9 của Ủy ban Các vấn đề xã hội, khi mà Ban soạn thảo Dự luật Bảo hiểm xã hội đưa ra 2 phương án tính lương hưu hàng tháng: Rút xuống khoảng 10%.

1. Theo Ban soạn thảo thì thay vì cách tính lương hưu hiện nay (nói dễ hiểu là sau khi đóng bảo hiểm đúng pháp luật hiện hành, người nghỉ hưu sẽ được hưởng 75% lương cơ bản mỗi tháng) - thì sẽ "lên kế hoạch” tính cách trả lương hưu mới. Theo đó, có 2 phương án để chọn lấy 1.

Phương án một, từ năm 2018, mức lương hưu tính bằng 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội tương ứng với 15 năm đóng của lao động nữ và 20 năm của lao động nam. Sau đó cứ thêm mỗi năm, lao động được tính thêm 2%, mức tối đa bằng 75%.

Phương án hai là số năm đóng bảo hiểm xã hội tương ứng với 45% mức bình quân tiền lương tháng để tính lương hưu cho người nghỉ hưu vào năm 2018 là 16 năm; mỗi năm sau tăng thêm một năm và từ 2022 là 20 năm. Sau đó cứ thêm mỗi năm thì tính thêm 2% với nam và 3% với nữ, mức tối đa bằng 75%.

Cả hai phương án này đều nhắm tới việc rút bớt lương hưu của người lao động khoảng 10%.

Một câu hỏi đặt ra: Phương án trả lương hưu hiện thời (75% lương cơ bản) vì sao phải loại bỏ? có phải do người nhận lương hưu được hưởng lợi quá nhiều hay là do Quỹ BHXH sẽ vỡ? Tiếp đó, 2 phương án mới nếu được chọn áp dụng, theo hướng giảm lương hưu 10% thì ai được lợi? người về hưu, nhà nước hay BHXH?

Và, vì sao lại chỉ có 2 phương án mà không có phương án 3, phương án 4, phương án 5? để thêm sự lựa chọn nhằm có được giải pháp tối ưu. Vì sao chỉ có phương án giảm (so với hiện hành) mà không có phương án tăng, trong khi suốt những năm qua đa số các đối tượng nhận chế độ lương hưu đều coi là quá khó sống, nhất là trong hoàn cảnh giá cả leo thang.

Dư luận xã hội nóng lên, cho thấy việc trả lương hưu thế nào là vấn đề hệ trọng, liên quan đến rất nhiều người. Theo bà Đặng Thị Kim Chi (ĐBQH tỉnh Phú Yên) thì với 2 phương án được đề xuất sẽ dẫn tới việc cả lao động nam và lao động nữ đều thiệt. Theo phương án một, nam tham gia 30 năm thì được hưởng 65% mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội, nữ cũng thế. Nhưng nếu theo cách tính hiện hành thì cả nam và nữ với 30 năm công tác đều được hưởng 75%. Như vậy, nếu nghỉ hưu từ ngày 1-1-2018 thì người lao động sẽ mất 10%. Còn nếu thực hiện theo phương án 2, đến năm 2018 mức hưởng của nam và nữ là 73%; năm 2022 của nam là 65% và nữ là khoảng 60-61%.

Sau khi phân tích, bà Chi đặt vấn đề: Vì sao Ban soạn thảo chỉ so sánh 2 phương án để lựa chọn phương án 1 mà không so với quy định hiện hành. Nếu áp dụng từ năm 2018 thì theo bà Chi, bản thân bà đóng BHXH 30 tuy chưa tham gia mức tiền lương đóng mới, nhưng lại bị giảm mức hưởng. Đó là điều vô lý.

Vẫn theo bà Chi, vì thế vẫn cần giữ nguyên cách tính như hiện tại, khoảng 5 năm sau khi áp dụng mức tiền lương mới làm căn cứ đóng BHXH thì khi đó thay đổi cách tính lương hưu mới hợp lý.

Ý kiến của bà Chi không đơn độc, trong đó đáng chú ý là ý kiến ủng hộ của ông Mai Đức Chính, Phó Chủ tịch Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam. Ông Chính lưu ý, việc điều chỉnh mức lương hàng tháng 45% là khi đó dự kiến Quốc hội chấp nhận tăng tuổi nghỉ hưu của nữ lên 60. Nhưng hiện đã bỏ điều này. Chính vì thế, theo ông Chính, quan điểm của Liên đoàn LĐVN là giữ cách tính lương hưu như hiện nay. Nếu không, người nghỉ hưu từ 1-1-2018 sẽ thiệt hơn người nghỉ hưu trước 31-12-2017 là 10%, đây là điều mà ông Chính cho là bất hợp lý. Đáng chú ý, theo phân tích, nếu chọn phương án 2 thì nữ sẽ thiệt 15% còn nam 10%. Trong khi đó cứ áp dụng như hiện nay thì các đối tượng hưu trí không bị ảnh hưởng gì.

Còn ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của QH nhận xét, dù tính cách gì (theo 2 phương án Ban soạn thảo đưa ra) thì người lao động vẫn bị giảm lương hưu, đặc biệt là lao động nữ vì không tăng tuổi nghỉ hưu lên 60. Tương tự, Thứ trưởng Bộ LĐTB&XH Phạm Minh Huân thừa nhận, với cách tính lương hưu mới, phương án nào cũng làm giảm lương, gây sốc.

Cũng về việc lương hưu, một nội dung nữa đã được sự quan tâm của dư luận rộng rãi, đó là việc tính bình quân lương hàng tháng để tính lương hưu. Khu vực kinh tế tư nhân đang thực hiện quy định tính bình quân tiền lương tháng đóng BHXH để tính lương hưu, việc này có nên áp dụng với người lao động thuộc khu vực công? Vì thế có 2 phương án: Thứ nhất, tính bình quân 15 năm cuối từ khi luật có hiệu lực thi hành 1-7-2015 đến 31-12-2019; từ 1-1-2020 đến 31-12-2024 tính bình quân của 20 năm cuối; từ 1-1-2025 trở đi tính bình quân của toàn bộ thời gian. Phương án hai, Chính phủ cho rằng tính bình quân lương tháng toàn bộ thời gian từ 1-1-2018.

Nhận xét, ông Nguyễn Văn Tiên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội, thừa nhận: "Có vẻ Quốc hội bảo vệ người làm công ăn lương của nhà nước nhiều quá. Chúng ta phải nghĩ làm sao cho công bằng, cái này nên suy nghĩ để tháo gỡ”.

2. Trước đó, ngày 13-8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã thảo luận về một số vấn đề lớn trong dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi).

Tại phiên họp, đa số ý kiến thành viên UBTVQH đồng tình với việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH đối với người lao động làm việc theo hợp đồng lao động mùa vụ hoặc một công việc nhất định có thời hạn từ 1 tháng đến dưới 3 tháng. Việc bổ sung người hoạt động không chuyên trách ở xã, phường và thị trấn (gọi chung là cấp xã) tham gia BHXH bắt buộc, theo Trưởng Ban Dân nguyện Nguyễn Đức Hiền thì "Nhiều cán bộ mang tiếng bán chuyên trách nhưng thực chất làm cả ngày. Họ chỉ có phụ cấp, không có lương và ở vùng sâu, vùng xa thậm chí ăn cơm nhà vác tù và hàng tổng. Khi xây dựng luật về chính quyền địa phương chúng ta cũng phải tính thêm việc này”.

Trong phiên họp này, 2 phương án lương hưu cũng đã được đưa ra xin ý kiến UBTVQH. Tuy thế, lúc đó vẫn chỉ là "rập rạp” nên sức nóng của vấn đề chưa cao, mà dư luận lại chú ý nhiều hơn đến việc tăng hay không tăng tuổi nghỉ hưu của lao động nữ. Theo đó, đáng chú ý, dự thảo mới nhất trình UBTVQH trong buổi sáng 13-8 đã không còn đề xuất tăng dần tuổi nghỉ hưu từ năm 2016 cho đến khi nữ 60 và nam 62 tuổi. Mà tuổi nghỉ hưu vẫn giữ nguyên như quy định hiện hành: 60 với nam và nữ 55 như quy định tại Bộ luật Lao động.

Tiếp tục, ngày 6- 9, tại hội thảo Chính sách bảo hiểm hưu trí và các khuyến nghị sửa đổi Luật BHXH do Ủy ban về các vấn đề xã hội của QH phối hợp với Ủy ban Tài chính ngân sách của QH cũng đã bàn về hai phương án tăng tuổi nghỉ hưu của các đối tượng tham gia BHXH. Con số cho biết, hiện cả nước với dân số ước đạt khoảng 90 triệu người, tuy là quốc gia có thu nhập trung bình nhưng trên thực tế mới thoát nghèo, vì thế để bảo đảm cuộc sống cho người nghỉ hưu, cân đối Quỹ BHXH, thì cần có phương án mới quy định lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu đối với từng nhóm đối tượng. Phương án 1: Từ năm 2016 trở đi, tuổi nghỉ hưu đối với cán bộ công chức viên chức cứ 3 năm tăng lên một tuổi cho đến khi đạt 62 tuổi đối với cả nam và nữ. Từ năm 2020 trở đi, các đối tượng còn lại cứ 3 năm tăng lên một tuổi cho đến khi đạt 62 tuổi đối với cả nam và nữ.

Phương án 2, từ năm 2016 trở đi, cán bộ công chức viên chức cứ 3năm tăng lên 1 tuổi cho đến khi đạt 60 tuổi đối với nữ và 62 tuổi đối với nam. Từ năm 2020 trở đi, các đối tượng còn lại cứ 3 năm tăng lên một tuổi cho đến khi đạt 60 tuổi đối với nữ và 62 tuổi đối với nam.

Nhắc lại, Dự thảo Luật BHXH sửa đổi đã được đưa vào chương trình xây dựng pháp luật của Quốc hội khóa XIII, dự kiến sẽ trình Quốc hội cho ý kiến vào kỳ họp thứ 7 (tháng 5-2014) và thông qua vào kỳ họp thứ 8 (cuối năm 2014).

Vấn đề ở đây là sự lúng túng khi đối diện với vấn đề kéo dài tuổi nghỉ hưu hay không, kéo dài với nữ hay kéo dài với cả nam lẫn nữ. Điều đó lại gắn rất chặt với Quỹ BHXH, có nghĩa là gắn với đồng lương hưu của người lao động.

3. Ngay sau khi 2 phương án "rút” lương hưu do Ban soạn thảo đưa ra, trên các địa chỉ mạng xuất hiện nhiều ý kiến. Trong đó, tuyệt đại đa số lấy làm ngạc nhiên khi thấy lương hưu vốn đã còm lại rất có thể bị rút xuống một cách đáng kể. Có thể dẫn ra một số ý kiến:

- Cả thế giới ngày càng tiến bộ hơn văn minh hơn, con người được quan tâm coi trọng nhân quyền hơn. Vậy có lí nào lại nghiên cứu đề ra những văn bản làm thiệt hại cho người dân lao động như vậy.

- Thay vì bắt buộc phải đóng bảo hiểm thì cho người lao động được lựa chọn tham gia hay không. Số tiền doanh nghiệp phải đóng cho người lao động sẽ do 2 bên thoả thuận với nhau. Tôi làm việc tới 60 tuổi, khi về hưu thì lương hưu được 1,8 triệu. Tính ra được 60 bát phở.

- Tôi là giáo viên, suốt đời làm việc chăm chỉ, thu nhập thấp, nhưng vẫn gắn bó với nghề từ năm 1987 đến giờ. Ước nguyện duy nhất là khi về hưu có thể sống đạm bạc được bằng lương hưu. Cách tính mới như thế này làm tôi thấy quá nản lòng, lo lắng cho mình khi về già, nhất là lúc ốm đau.

-BHXH cũng là một hình thức kinh doanh, mà kinh doanh thì phải có thỏa thuận 2 bên đồng ý, không phải ông muốn thế nào người mua cũng phải theo. Nếu muốn thay đổi, nhất trí, nhưng chỉ được áp dụng với những người bắt đầu tham gia từ khi áp dụng luật mới. Còn những người đã tham gia từ trước đó thì chế độ hưởng vẫn phải như cũ.

-Dù làm trong công chức, doanh nghiệp nhà nước hay doanh nghiệp ngoài quốc doanh đều là người lao động cùng nhau xây dựng đất nước này. Tôi đề nghị các nhà hoạch định chính sách không nên phân biệt giữa lao động trong lĩnh vực nhà nước và doanh nghiệp ngoài quốc doanh từ đó đưa ra chính sách chế độ thiếu hợp lý. Người lao động ngoài quốc doanh rất thiệt thòi. Các công ty ngoài quốc doanh đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế đất nước cũng như đóng góp thuế của nhà nước nhưng chế độ của những người lao động ở đây lại không được chú trọng.

Hàng triệu người lao động không có lương hưu Bà Trương Thị Mai Năm 2013, lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên của cả nước có khoảng 53,69 triệu người. Kết quả thực hiện chính sách BHXH cho thấy đến cuối năm 2013, tổng số đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đạt khoảng 10,8 triệu người, tương đương 78% tổng số lao động thuộc diện phải tham gia BHXH bắt buộc. Nhìn chung, tỉ lệ tham gia BHXH bắt buộc và tự nguyện còn thấp, mới chiếm khoảng 20% tổng lực lượng lao động. Điều này có nghĩa là trong tương lai, đất nước sẽ phải đối mặt với hàng triệu lao động bước vào tuổi nghỉ hưu không có thu nhập từ lương hưu, gánh nặng này sẽ thuộc về Nhà nước, tức là phải trợ cấp xã hội cho hàng triệu người khi về già. (Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của QH Trương Thị Mai)

(Theo ĐĐK)