Tại cuộc họp, Hitler đã phê chuẩn kế hoạch mở chiến dịch Sitadel do Bộ Tổng tham mưu quân đội Đức soạn thảo. Mục tiêu là đánh tan các đơn vị Hồng quân Liên Xô ở khu vực Vòng cung Kursk, giành lại quyền chủ động cho quân Đức trên mặt trận Xô - Đức.

Vòng cung Kursk là một dải đất hình lồi có chiều dài khoảng 550km, nằm kẹp giữa Oryol ở phía bắc và Belgorod ở phía nam. Chiếm giữ khu vực này tương ứng là 2 cánh quân phát xít, cánh phải là cụm Tập đoàn quân (TĐQ) Trung tâm do tướng Gunther von Kluge chỉ huy, cánh trái là cụm TĐQ Phương Nam của tướng Erich von Manstein.

{keywords}
Phát xít Đức đã huy động lực lượng xe tăng hùng hậu vào trận Kursk. Ảnh: War History

Trên cơ sở các báo cáo của tình báo quân sự, 2h15 ngày 2/7/1943, Tổng tư lệnh tối cao I. V. Stalin ra lệnh cho Hồng quân sẵn sàng chiến đấu, bẻ gãy cuộc tấn công quy mô lớn của quân xâm lược “có thể được bắt đầu từ ngày 3 - 6/7/1943”. Các nguyên soái Zhukov và Vasilyevsky trực tiếp chỉ đạo tác chiến.

Mờ sáng 5/7/1943, quân phát xít triển khai tiến công trên toàn mặt trận. Hồng quân chủ trương trước hết phòng thủ chặt chẽ để tiêu hao sinh lực địch, rồi sau chớp thời cơ phản kích và tiến công. Dưới quyền các tướng Xô-viết (Rokossovsky, Vatutin, Konev) có 1.336.000 quân, hơn 19.000 pháo và súng cối, 3.444 xe tăng và pháo tự hành, 2.172 máy bay chiến đấu.

Phía quân Đức, các tướng Kluge và Manstein được Hitler dồn cho 70% các sư đoàn tăng (2.700 chiếc) và trên 65% máy bay (2.050 chiếc) đang có mặt trên mặt trận Xô - Đức cùng 900.000 quân, 10.000 pháo và súng cối.

Tính toán chiến thuật của quân Đức hoàn toàn đơn giản: Từ hai mặt đối diện của chỗ lồi Vòng cung, chúng đột phá cùng lúc vào khu vực phòng ngự của Hồng quân, đồng thời từ 2 phía bắc và nam mở những mũi đột kích mà điểm giao nhau là Kursk, để chia cắt và tiêu diệt các đơn vị Xô-viết ở đây.

Mặt trận phòng thủ của Hồng quân chia làm 2 tuyến gồm 5 - 6 dải phòng ngự sâu 250 - 300km. Trước lúc địch tấn công, pháo binh Liên Xô đã tổ chức bắn dọn đường, gây thiệt hại nặng nề cho các đơn vị xung kích Đức làm chúng phải lùi thời điểm bắt đầu tấn công mất 2,5 - 3 giờ.

Sau 7 ngày tiến công, quân Đức chỉ tiến sâu nhất được 35km ở mạn Belgorod. Trên hướng này, ở khu vực Prokhorovka, ngày 12/7/1943 đã diễn ra trận đấu tăng lớn nhất trong lịch sử chiến tranh với sự tham chiến của 1.500 xe tăng và 1.000 máy bay của cả hai bên, trong đó quân phát xít mất 400 xe tăng và hơn 10.000 binh sĩ.

{keywords}
Trong trận Kursk với trận đấu tăng vĩ đại nhất lịch sử chiến tranh, Hồng quân đã đánh tan 30 sư đoàn Đức, bao gồm 7 sư đoàn xe tăng. Ảnh: Bảo tàng quân sự Đức

Sau trận đấu tăng đó, không mở được đột phá chiến dịch, lại bị tổn thất nặng nề, đại bộ phận các đơn vị địch phải chuyển sang phòng ngự và ngày 16/7 bắt đầu phải lùi về vị trí xuất phát.

Ngày 12/7, sau khi khôi phục được các dải phòng ngự và hất quân Đức về tuyến xuất phát tiến công, trong khi vẫn diễn ra những trận đánh của giai đoạn phòng ngự, Hồng quân bắt đầu giai đoạn 2 – giai đoạn tiến công của trận Kursk.

Với mục tiêu đập tan cánh quân Oryol của cụm TĐQ Trung tâm và xoá bỏ góc lồi mạn Oryol của Vòng cung, các đơn vị Liên Xô nhằm hướng Oryol tiến quân và ngày 5/8/1943 giải phóng thành phố này. Tiếp tục truy kích, ngày 17 - 18/8, Hồng quân tiến đến sát tuyến phòng thủ của địch ở ngoại vi Bryansk, tiêu diệt 15 sư đoàn địch và tiến sâu 150km về phía tây.

Từ ngày 3 - 23/8/1943 diễn ra chiến dịch Belgorod – Kharkov, chiến dịch cuối cùng của giai đoạn 2 và của cả trận Kursk. Quân Đức dựa vào tuyến phòng thủ xây dựng sẵn, sâu đến 90km, chống trả quyết liệt. Nhưng ngay trong ngày đầu tiên, dải phòng ngự chiến thuật của chúng đã bị xuyên thủng.

Ngày 5/8/1943, Belgorod được giải phóng. Ngày 23/8, Hồng quân tiến vào Kharkov, 15 sư đoàn phát xít bị tiêu diệt. Hồng quân đẩy lùi quân phát xít sâu 140km và mở rộng dải tiến công đến 300km, tạo điều kiện thuận lợi để giải phóng mạn bờ trái sông Dnieper của Ukraina.

Tính chung, trong trận Kursk với trận đấu tăng vĩ đại nhất trong lịch sử chiến tranh, Hồng quân đã đánh tan 30 sư đoàn Đức bao gồm 7 sư đoàn xe tăng. Quân Đức mất 500.000 sĩ quan và binh sĩ, 1.500 xe tăng, 3.700 máy bay và 3.000 súng pháo. Chiến lược tấn công của Đức bị phá sản hoàn toàn.

Nguyên Phong