Khi Mỹ điều chỉnh trọng tâm ra khỏi Trung Đông và Afghanistan về Đông Á, Bắc Kinh cũng đang tiến hành cuộc dịch chuyển: một đề xuất chiến lược tổng thể dịch chuyển sự quan tâm ra khỏi Đông Á và tái cân bằng ưu tiên địa chiến lược về hướng tây, theo phía Trung Á, Nam Á và Trung Đông.

Tháng 11/2012, Barack Obama trở thành tổng thống Mỹ đương nhiệm đầu tiên thăm Myanmar và Campuchia. Như một phần trong kế hoạch dịch chuyển trọng tâm chiến lược sang châu Á của chính phủ Mỹ, Obama đã đẩy mạnh hoạt động ngoại giao của mình ở khu vực. Bên cạnh Đông Nam Á, khu vực đang hướng gần hơn đến Mỹ trong bối cảnh mối quan hệ đang xấu đi với Trung Quốc, Obama còn chú trọng hơn mối quan hệ an ninh với đối thủ của Trung Quốc là Nhật Bản. Nhưng khi Mỹ điều chỉnh trọng tâm ra khỏi Trung Đông và Afghanistan về Đông Á, Bắc Kinh cũng đang tiến hành cuộc dịch chuyển: một đề xuất chiến lược tổng thể dịch chuyển sự quan tâm ra khỏi Đông Á và tái cân bằng ưu tiên địa chiến lược về hướng tây, theo phía Trung Á, Nam Á và Trung Đông.

Chiến lược này được gọi là "Tây Tiến", vừa được Wang Jisi, trưởng khoa Nghiên cứu quốc tế thuộc Đại học Bắc Kinh và là một trong những nhà tư duy chiến lược quan trọng nhất của Trung Quốc, đưa ra trong một bài báo đăng trên tờ Hoàn cầu thời báo hồi tháng 10 năm ngoái. Đề xuất này đã qua giai đoạn nghiên cứu học thuật, và các nhân vật quan trọng trong bộ máy đối ngoại của Bắc Kinh đã được huy động để nghiên cứu khả năng áp dụng, triển khai, và những phản ứng tiềm tàng có thể xảy ra. Và theo một học giả tại Bắc Kinh, Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, cơ quan nghiên cứu quan trọng nhất của Trung Quốc, sẽ tổ chức một hội thảo trong nước để nghiên cứu về chiến lược Tây Tiến này. Trong khi đó, theo một số người từng tiếp xúc với các quan chức Mỹ về vấn đề trên, Đại sứ quán Mỹ tại Bắc Kinh cũng đang âm thầm điều tra về chiến lược Tây Tiến này.

Đây là một ý tưởng táo bạo. Khi Washington tái cân bằng về hướng châu Á, ông Wang nhìn thấy mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc đang trở nên ngày càng bất đồng và được mất. Ông lập luận rằng do cả hai cường quốc đang tìm cách mở rộng ảnh hưởng ở Đông Á, cuộc đối đầu quân sự với Mỹ có thể trở nên khó tránh khỏi. Bắc Kinh giữ suy nghĩ rằng Washington đang cố gắng cản trở sự trỗi dậy của Trung Quốc ở phía Đông thông qua củng cố các liên minh quân sự, phá hoại mối quan hệ của Trung Quốc với ASEAN và ngăn chặn nỗ lực lãnh đạo hội nhập kinh tế khu vực của Trung Quốc bằng cách thúc đẩy Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương với Mỹ là trung tâm (không có sự tham gia của Trung Quốc). Đáp lại, ông Wang ủng hộ củng cố sự hiện diện, nguồn lực, nỗ lực ngoại giao và sự can dự của Trung Quốc vào Trung Á, Nam Á và Trung Đông.

Trong khi Wang nhận thấy nhiều nguy cơ ở các vùng biển phía đông, khu vực phía tây Trung Quốc lại không chứa đựng những rủi ro như vậy. Tại đó không có một trật tự khu vực bị Mỹ chi phối hay một cơ chế hội nhập kinh tế đã tồn tại từ trước. Không giống như Tây Âu và Đông Á, khu vực này không có và sẽ không hình thành một liên minh quân sự do Mỹ lãnh đạo, ông Wang phân tích. Các liên minh thực sự với Mỹ trong khu vực đó là với Israel và A-rập Xê-út; so với Đông Á, nơi một số cường quốc mạnh có mối quan hệ thương mại và an ninh sâu sắc với Mỹ, bao gồm từ Australia cho tới Nhật Bản.

Sự logic của Tây Tiến phản ánh tình thế khó khăn và phức tạp trong khu vực đối với Trung Quốc - nhưng cũng là một cơ hội chưa tận dụng. Không giống như Đông Á, nơi Trung Quốc và Mỹ thường đối đầu nhau, hướng về phía tây, họ có nhiều lợi ích chung. Cả hai đều muốn ổn định ở Afghanistan và Iraq, chấm dứt chiến sự ở Syria, ngăn chặn chủ nghĩa khủng bố và hoạt động phổ biến vũ khí ở khu vực, và một dòng dầu chảy liên lục. Tây Tiến sẽ tạo cho Bắc Kinh một đòn bảy chiến lược với Washington, nơi vốn "đang rất cẩn sự hỗ trợ của Trung Quốc trong việc ổn định Afghanistan and Pakistan", ông Wang viết.

Giống như kế hoạch dịch chuyển trọng tâm chiến lược của Mỹ về châu Á không có nghĩa là Washington có ý định bỏ rơi Trung Đông hay những nơi khác trên thế giới, việc Trung Quốc đề xuất dịch chuyển về phía tây không có nghĩa là họ từ bỏ Đông Á. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc thừa hiểu sự xấu đi nhanh chóng môi trường bên ngoài xung quanh Bắc Kinh. Nhưng chính sách ông của Wang kêu gọi tập trung vào một số khu vực nhất định. Trên thực tế, Trung Quốc có vẻ đang sẵn sàng hợp tác với Mỹ hơn trong vấn đề Triều Tiên, họ ủng hộ nghị quyết tháng Giêng của LHQ về thắt chặt các lệnh trừng phạt đối với nước này và có giọng điệu gay gắt hơn bình thường đối với Bình Nhưỡng.

Trâm Anh theo ForeignPolicy

* Tiêu đề do Tuần Việt Nam đặt

Còn tiếp