Tư duy đổi mới, kết quả toàn diện trong thực hiện các nội dung của chương trình
Kể từ khi được Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư tại Nghị quyết số 25/2021/QH15, Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) xây dựng nông thôn mới (NTM) giai đoạn 2021–2025 đã được triển khai với quy mô, phạm vi và cách tiếp cận sâu rộng, toàn diện hơn bao giờ hết. Dưới sự chỉ đạo thống nhất của Chính phủ, các bộ, ngành ở trung ương và địa phương, công tác quản lý, điều hành và tổ chức thực hiện Chương trình được tiến hành đồng bộ, bài bản, tạo nên một nền tảng pháp lý, thể chế và cơ chế thực hiện vững chắc.
Trong giai đoạn này, 148 văn bản pháp lý các loại đã được ban hành, bao gồm nghị quyết, nghị định, quyết định, thông tư và hướng dẫn, bảo đảm tính đầy đủ, kịp thời, đồng bộ. Đây không chỉ là kết quả về mặt hành chính, mà là bước tiến trong tư duy quản trị – thể hiện cách làm “chính sách đi trước, nguồn lực theo sau”, tạo môi trường thuận lợi để địa phương chủ động, linh hoạt triển khai Chương trình theo thực tiễn.
Đặc biệt, nội dung Chương trình được mở rộng theo hướng gắn xây dựng NTM với chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn, du lịch nông thôn, bình đẳng giới, thích ứng biến đổi khí hậu, phản ánh tinh thần đổi mới tư duy phát triển nông thôn trong thời kỳ mới.
Song hành với thể chế, công tác tuyên truyền, vận động được triển khai sâu rộng, trở thành một phong trào chính trị - xã hội có sức lan tỏa mạnh mẽ. Phong trào “Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới” tiếp tục là điểm tựa tinh thần khơi dậy ý chí và lòng tự hào của người dân nông thôn. Hàng trăm mô hình, sáng kiến được nhân rộng; hàng nghìn gương tập thể, cá nhân tiêu biểu được biểu dương. Tại nhiều nơi, người dân đã trở thành chủ thể thực sự của công cuộc đổi thay, tự nguyện hiến đất, góp công, góp của xây dựng cơ sở hạ tầng, chỉnh trang cảnh quan, gìn giữ môi trường xanh sạch đẹp.
Đáng chú ý, tổng nguồn lực huy động đạt hơn 3,7 triệu tỷ đồng, trong đó ngân sách trung ương chiếm 1,1%, ngân sách địa phương 7,7%, vốn lồng ghép 7,4%, vốn tín dụng hơn 60%, phần còn lại là doanh nghiệp và người dân đóng góp. Những con số biết nói này khẳng định một điều: sức dân, lòng dân chính là trụ cột của thành công.
Hệ thống tổ chức và bộ máy thực hiện Chương trình được củng cố chặt chẽ từ trung ương đến cơ sở. 100% tỉnh, thành phố đã thành lập Ban Chỉ đạo Chương trình; 61/63 địa phương kiện toàn Văn phòng Điều phối cấp tỉnh; 100% xã bố trí cán bộ phụ trách xây dựng NTM. Công tác kiểm tra, giám sát được thực hiện thường xuyên, hiệu quả; kết quả lấy ý kiến người dân tại 130 huyện được công nhận đạt chuẩn hoặc nâng cao cho thấy 95–100% người dân hài lòng với kết quả xây dựng NTM – một chỉ số phản ánh niềm tin và sự đồng thuận xã hội cao.
Công tác quy hoạch được coi là nền tảng định hình diện mạo nông thôn mới hiện đại. Đến tháng 6/2025, 97,3% xã đạt tiêu chí quy hoạch, nhiều địa phương đã tích hợp quy hoạch xã trong quy hoạch tỉnh, gắn với định hướng phát triển công nghiệp, du lịch và đô thị hóa. Ở Đồng Tháp, Bến Tre, Đồng Nai, quy hoạch nông thôn được kết hợp với phát triển du lịch cộng đồng và vùng nguyên liệu tập trung, vừa tạo động lực kinh tế, vừa bảo tồn bản sắc địa phương.
Hạ tầng kinh tế - xã hội tiếp tục là khâu đột phá. Đến nay, 87,3% xã đạt tiêu chí giao thông, 98,1% tiêu chí thủy lợi, 96,5% tiêu chí điện, 85,7% tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa, 97% tiêu chí thương mại nông thôn, 88,4% tiêu chí nhà ở dân cư. Hệ thống giao thông, thủy lợi, trường học, y tế, điện, nước, thông tin và cơ sở văn hóa được đầu tư đồng bộ, góp phần cải thiện căn bản đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân.
Cùng với hạ tầng, phát triển kinh tế nông thôn được xác định là nội dung trọng tâm. Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) trở thành điểm sáng, với hơn 10.000 sản phẩm được công nhận, trong đó nhiều sản phẩm 4–5 sao mang tầm quốc gia, quốc tế. Hơn 580 mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn đã hình thành, tạo việc làm phi nông nghiệp và thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn.
Nguồn vốn tín dụng – chiếm hơn 60% tổng nguồn lực – đóng vai trò chủ đạo trong hỗ trợ người dân phát triển sản xuất, tiếp cận khoa học kỹ thuật, mở rộng sinh kế, giảm nghèo bền vững. Dù còn những hạn chế về bảo hiểm nông nghiệp và liên kết sản xuất, song đây vẫn là kênh vốn hiệu quả nhất thúc đẩy kinh tế nông thôn.
Bên cạnh kinh tế, các tiêu chí xã hội, môi trường, văn hóa, y tế đều đạt tiến bộ rõ rệt. Đến năm 2025, 92,9% xã đạt tiêu chí y tế, tỷ lệ thu gom rác thải sinh hoạt đạt hơn 85%. Nhiều mô hình “khu dân cư nông thôn xanh – sạch – đẹp”, “vườn mẫu”, “xã sáng – xanh – sạch – đẹp – an toàn” được nhân rộng. Các giá trị văn hóa truyền thống được bảo tồn và gắn kết với phát triển du lịch cộng đồng.
Đặc biệt, chuyển đổi số trở thành điểm nhấn mới trong xây dựng NTM giai đoạn này. Hàng trăm xã triển khai mô hình “NTM thông minh”, ứng dụng công nghệ số trong quản lý hành chính, cung cấp dịch vụ công và thương mại điện tử. Ở nhiều nơi, “tổ công nghệ số cộng đồng” giúp người dân tiếp cận Internet, bán sản phẩm qua sàn thương mại điện tử, thúc đẩy hình thành “kinh tế số nông thôn”.
Khẳng định vai trò chiến lược và định hướng giai đoạn mới
Sau 5 năm triển khai, Chương trình MTQG xây dựng NTM giai đoạn 2021–2025 đã đạt những kết quả toàn diện, đồng bộ, khẳng định đây là chính sách công mang tầm chiến lược của quốc gia. Hơn 80% số xã trên toàn quốc đạt chuẩn NTM, hàng trăm huyện, tỉnh được công nhận hoàn thành nhiệm vụ; bộ mặt nông thôn Việt Nam đổi thay căn bản.
Từ những con đường bê tông liên thôn, đến những cánh đồng công nghệ cao, từ mô hình du lịch cộng đồng đến làng nghề truyền thống được hồi sinh – tất cả phản ánh sự chuyển mình mạnh mẽ của nông thôn Việt Nam trên nền tảng mới: hiện đại, văn minh, xanh và bền vững.
Nhưng điều đáng quý hơn cả là sự chuyển biến trong tư duy và cách tiếp cận phát triển nông thôn. Nếu giai đoạn trước, xây dựng NTM chủ yếu tập trung vào đầu tư hạ tầng, thì nay, Chương trình đã bước sang giai đoạn phát triển toàn diện về kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường và quản trị. Người dân không còn là đối tượng thụ hưởng, mà là chủ thể sáng tạo trong quá trình kiến tạo tương lai nông thôn của mình.
Trong tầm nhìn mới, nông thôn không chỉ là “nơi sản xuất nông nghiệp”, mà là không gian phát triển đa chức năng – nơi hội tụ giữa nông nghiệp sinh thái, công nghiệp chế biến, dịch vụ du lịch và kinh tế số. Đây chính là nội dung cốt lõi của nông thôn mới kiểu mẫu, nông thôn mới thông minh mà Đảng, Nhà nước đang hướng tới sau năm 2025.
Thành công của giai đoạn 2021–2025 không chỉ ở những con số, mà ở sự định hình một mô hình phát triển nông thôn bền vững mang bản sắc Việt Nam – dựa trên sức dân, trí dân, lòng dân, được Nhà nước định hướng và cộng đồng thực hiện.
Với phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân hưởng lợi”, Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới đã trở thành một biểu tượng của sự đồng thuận xã hội, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân vào đường lối phát triển của Đảng, khẳng định sức sống của mô hình phát triển “vì dân, do dân và bằng dân”.
Giai đoạn 2026–2030 sẽ là bước phát triển mới, hướng tới các mục tiêu cao hơn: nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu, nông thôn mới thông minh. Nhiệm vụ đặt ra không chỉ là duy trì thành quả, mà còn là đổi mới mạnh mẽ tư duy phát triển, gắn nông thôn với công nghiệp hóa, hiện đại hóa và chuyển đổi xanh, bảo đảm mọi người dân nông thôn đều được hưởng lợi từ thành quả phát triển đất nước.
Chặng đường phía trước còn nhiều thách thức, nhưng những kết quả đã đạt được là minh chứng rõ ràng nhất cho tính đúng đắn của chủ trương lớn mà Đảng và Nhà nước đã kiên định theo đuổi. Xây dựng nông thôn mới không chỉ là chương trình kinh tế - xã hội, mà còn là một cuộc cách mạng về nhận thức, về phương thức quản trị và phát triển xã hội nông thôn Việt Nam hiện đại.
.svg){kind=icon}
