Tại diễn đàn “Giải pháp phòng trừ bệnh héo vàng hại chuối” sáng 13/12, do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, PGS.TS Lê Quốc Doanh - nguyên Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam, cho biết dư địa phát triển của ngành chuối còn rất lớn, song đòi hỏi phải rà soát lại tổ chức sản xuất và định hướng phát triển một cách bài bản.

Chuối là cây có giá trị kinh tế cao, thuộc nhóm cây ăn quả có diện tích trồng lớn nhất cả nước (163.000ha), sản lượng ước khoảng 2,8 triệu tấn mỗi năm, được xuất khẩu sang nhiều thị trường như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Đông, Malaysia...

Với dư địa mở rộng diện tích lên tới khoảng 50.000ha, ngành chuối được đánh giá có khả năng mang về kim ngạch tỷ USD mỗi năm nếu được tổ chức sản xuất và phát triển bài bản.

chuoi.jpg
Việt Nam còn nhiều tiềm năng trong xuất khẩu mặt hàng chuối. Ảnh baochinhphu

Tuy nhiên, dù năng suất và diện tích liên tục tăng, kim ngạch xuất khẩu gần 372 triệu USD trong năm 2024 vẫn chưa phản ánh hết tiềm năng, nhất là khi các quốc gia trong khu vực đã hình thành chuỗi giá trị chuối xuất khẩu ổn định, gắn với kiểm soát dịch bệnh và các tiêu chuẩn chất lượng nghiêm ngặt.

Theo ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, ngành chuối hiện đối mặt nhiều thách thức, trong đó lớn nhất là dịch bệnh, đặc biệt là bệnh héo vàng do nấm Fusarium (bệnh Panama), cùng với tác động ngày càng rõ nét của biến đổi khí hậu.

Bên cạnh đó, việc nâng cao giá trị cây chuối còn gặp khó do sản xuất manh mún, liên kết chuỗi yếu, hạ tầng bảo quản và chế biến hạn chế.

Để hiện thực hóa mục tiêu đưa ngành chuối Việt Nam đạt mốc tỷ USD xuất khẩu và vươn lên nhóm dẫn dắt toàn cầu vào năm 2030, TS Mary Grace B. Saldajeno, chuyên gia Tập đoàn Dole, cho rằng phát triển giống chuối kháng bệnh là hướng đi then chốt. Nhiều phương pháp đang được triển khai trên thế giới như biến dị soma, lai tạo truyền thống, gây đột biến, lai tạo tăng tốc và chỉnh sửa gen.

Trong đó, chỉnh sửa gen được đánh giá là bước tiến quan trọng nhờ khả năng tác động có mục tiêu lên hệ gen cây trồng mà không đưa gen lạ vào, qua đó nâng cao khả năng kháng bệnh và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Ở góc độ chiến lược, PGS.TS Lê Quốc Doanh nhấn mạnh, với ngành chuối, giải pháp không chỉ dừng ở kỹ thuật phòng bệnh mà còn cần chính sách hỗ trợ phù hợp, tăng cường liên kết sản xuất, nghiên cứu giống chống chịu và xây dựng thương hiệu trên thị trường quốc tế.

“Nếu tận dụng tốt lợi thế sẵn có và tháo gỡ đồng bộ các điểm nghẽn, chuối hoàn toàn có thể đóng góp lớn hơn cho kim ngạch xuất khẩu rau quả trong thời gian tới, tương xứng với quy mô và vị thế của một ngành hàng chủ lực”, ông Doanh nói.