Theo 19Fortyfive, Bộ Quốc phòng Anh trong tuần trước đã công bố một báo cáo, lý giải vì sao Nga lại mất nhiều xe tăng đến vậy tại Ukraine. Nguyên nhân chính khiến các xe tăng hiện đại nhất của Nga, bao gồm cả T-90, đang liên tục bị phá hủy là do việc trang bị và sử dụng giáp phản ứng nổ (ERA) không hợp lý.

"Đây là một vấn đề đã tồn tại từ năm 1994, nhưng lực lượng vũ trang Nga vẫn chưa thể khắc phục được, khi họ đã mất hơn 1,900 xe tăng kể từ khi chiến dịch đặc biệt bắt đầu. Nếu được sử dụng đúng cách, ERA có thể giảm thiểu thiệt hại do các loại đạn súng cối và tên lửa gây ra cho các xe tăng", Bộ Quốc phòng Anh cho biết.

Giáp phản ứng nổ là gì?

Giáp phản ứng nổ (ERA) là một hệ thống các hộp thép có thuốc nổ ở bên trong, đặt bên ngoài lớp giáp chính của xe tăng, có tác dụng vô hiệu hóa hoặc giảm khả năng công phá của đạn chống tăng hay tên lửa. ERA hoạt động dựa trên hiệu ứng nổ lõm, tức sẽ tạo ra một vụ nổ nhỏ để làm chệch hướng luồng xuyên hoặc bẻ gãy thanh xuyên, làm giảm khả năng xuyên phá của các loại đạn chống tăng.

Một xe tăng T-80 của Nga bị vô hiệu hóa tại Kharkiv. Ảnh: Twitter

Trên thực tế, hầu hết xe tăng của Nga đều được trang bị ERA để gia tăng khả năng tồn tại trong các cuộc giao tranh. ERA cũng là một phương án nâng cấp tối ưu cho các xe tăng đời cũ, để tạo ra khả năng bảo vệ gần tương đương với xe tăng hiện đại với chi phí thấp nhất.

Theo Bộ Quốc phòng Anh, Nga không thiếu ERA để trang bị, nhưng lại thiếu nhân sự để bảo dưỡng và vận hành chúng một cách hiệu quả nhất. Điều này dẫn tới tình trạng các xe tăng được lắp đặt giáp không chính xác, hay xảy ra sự cố khi tháo dỡ, làm giảm đi đáng kể hiệu quả bảo vệ.

Siêu tăng T-90 được trang bị loại giáp nào?

Theo một thống kê của Oryx, Nga hiện đã mất 20 xe tăng T-90S và 2 chiếc T-90M. Thậm chí, chiếc T-90 đầu tiên được triển khai tới Ukraine đã bị phá hủy trước khi có bất kỳ đóng góp đáng kể nào trong các cuộc giao tranh.

Được coi là một trong những xe tăng tốt nhất của Nga, T-90 và các biến thể đều được trang bị Hệ thống bảo vệ chủ động Shtora-1, có nhiệm vụ làm nhiễu loạn hệ thống dẫn đường của tên lửa chống tăng. Về giáp phản ứng nổ, T-90S sử dụng giáp Kontakt-5 ở mặt trước thân xe và tháp pháo, phiên bản T-90M sử dụng một loại ERA hiện đại hơn, Relikt.

Vị trí lắp đặt giáp phản ứng nổ Kontakt-5 trên các xe tăng của Nga. Ảnh: TM

Kontakt-5 là loại ERA được chế tạo từ các tấm thép dày, có cường độ chịu lực cao. Kích thước của ngăn chứa thuốc nổ là 230 x 105 x 70mm, bề mặt vỏ giáp dày 15mm, lớp thuốc nổ dày 35mm, tấm lót dày 20mm, trọng lượng 10,35kg. Bên trong hộp thép có độ bền cao là 3 miếng giáp phản ứng nổ, bên trong mỗi miếng giáp có chứa chất nổ dẻo Semtex, vô cùng nhạy cảm với nhiệt độ.

Khi bị thanh xuyên của đạn chống tăng tác động,  mặt vỏ giáp và tấm lót chuyển động ngược chiều, kết hợp với hộp thép trên và hộp thép dưới để thực hiện phá hủy thanh xuyên. Giáp phản ứng Kontakt-5 có thể khiến cho khả năng chống đạn xuyên giáp của xe tăng được nâng lên từ 20 - 40%. Loại ERA này có hiệu quả tốt nhất khi đối đầu với đạn chống tăng 6,72mm, 12,7mm và đạn pháo nòng trơn 120mm.

Vị trí lắp đặt giáp phản ứng nổ Relikt trên xe tăng T-90M. Ảnh: TM

Relikt là loại ERA thế hệ 3, được phát triển để khắc phục nhược điểm về vật liệu nổ của Kontakt-5. Qua các chiến dịch thực tế, chất nổ dẻo của Kontakt-5 tỏ ra kém nhạy với đạn xuyên động năng và 1 số chủng đạn có luồng xuyên lõm. Để giải quyết vấn đề này, vật liệu phản ứng nổ 4S23 đã được dùng thay thế.

Bên cạnh đó, Relikt cũng được sửa đổi thiết kế từ dạng hộp sang các mô-đun, giúp gia tăng tiết diện bảo vệ, tuy nhiên lắp đặt cũng mất thời gian hơn. Ngoài ra, thế hệ ERA mới này còn có thêm những tấm văng phụ (thường được làm từ sợi thủy tinh), khi đạn xuyên phá tác động vào mặt giáp, các tấm lót này sẽ chủ động "văng" về phía đầu đạn, nhằm làm giảm lực tác động. Các kết quả thử nghiệm cho thấy, Relikt đã thành công khi làm giảm tác dụng của đạn chống tăng năng từ 20 - 60%, tùy thuộc vào chủng đạn và góc tiếp xúc giữa viên đạn và giáp.

Hệ thống bảo vệ của T-90 đang gặp vấn đề

Với hệ thống Shtora-1 và các loại ERA tốt nhất mà Nga đang có, T-90 đáng lẽ phải có khả năng sống sót lâu hơn tại các cuộc giao tranh tại Ukraine. Tuy nhiên, bên cạnh vấn đề bảo dưỡng và lắp đặt, Relikt tồn tại một nhược điểm rất lớn là không thể bảo vệ phần đỉnh tháp pháo. 

Xe tăng T-90M Proryv bị phá hủy tại Kharkiv. Ảnh: Reuters

Các loại tên lửa chống tăng mà phương Tây đang cung cấp cho Ukraine, điển hình là Javelin của Mỹ, thường được phóng từ trên cao để lao xuống đỉnh tháp pháo và hạ gục xe tăng. Lúc này, Shtora-1 lại tỏ ra không có tác dụng, khi các pháo binh Ukraine đã có kinh nghiệm sử dụng hệ thống ngắm bắn mục tiêu cải tiến ITAS (không dẫn đường bằng laser), cho phép đạn chống tăng không bị phát hiện bởi hệ thống điện tử của Nga.

Việt Dũng