Cần có nguyên tắc chung khi lựa chọn ngành nghề kinh doanh có điều kiện

Nên mở cửa cho một số ngành nghề

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư góp ý Dự thảo Báo cáo về việc rà soát các quy định về điều kiện kinh doanh.

VCCI cho rằng: Về mặt logic, điều kiện kinh doanh là điều kiện ràng buộc, hạn chế và kiểm soát chủ thể kinh doanh. Vì thế công cụ “điều kiện kinh doanh” chỉ nên sử dụng trong các trường hợp hoạt động sản xuất, kinh doanh của chủ thể kinh doanh có thể tác động đến trật tự công.

Ví dụ: đối với hoạt động khám bệnh, chữa bệnh: yếu tố trình độ của người khám bệnh là rất quan trọng, vì tác động trực tiếp đến sức khỏe, tính mạng con người, do đó cần phải kiểm soát ngay từ đầu, trước khi các chủ thể này thực hiện hoạt động khám bệnh, chữa bệnh.

Đối với những trường hợp mà bản thân quá trình sản xuất, kinh doanh của chủ thể kinh doanh không tác động đến các lợi ích công cộng nhưng các sản phẩm, hàng hóa là kết quả của quá trình đó lại có thể tác động thì phương pháp quản lý thích hợp (và đang áp dụng) là các giới hạn kỹ thuật tối thiểu mà sản phẩm, hàng hóa đó (thường thể hiện bằng các quy chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn kỹ thuật) buộc phải đáp ứng nếu muốn tiêu thụ tại thị trường.

Hiện tại, trên thị trường có các tổ chức chứng nhận sự phù hợp, đây là các tổ chức được cấp phép để thực hiện các hoạt động chứng nhận sự phù hợp của sản phẩm, hàng hóa với các quy chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn kỹ thuật.

"Như vậy, với việc ban hành các quy chuẩn kỹ thuật (kiểm soát những rủi ro của hàng hóa có thể tác động đến lợi ích công cộng) và đảm bảo sự phù hợp của sản phẩm, hàng hóa thông qua sự xác nhận của các tổ chức chứng nhận, Nhà nước có thể kiểm soát được những tác động tới lợi ích công cộng của hoạt động kinh doanh thay vì ban hành các điều kiện kinh doanh đối với các chủ thể", VCCI nêu quan điểm.

Hoặc có những loại dịch vụ, nhà nước cấp phép cho từng lần cung cấp dịch vụ, có nghĩa là kiểm soát tuyệt đối mức độ tác động đến lợi ích công cộng của hoạt động kinh doanh, vì vậy việc áp đặt điều kiện kinh doanh đối với các chủ thể cung cấp dịch vụ là không có nhiều ý nghĩa.

Đối với những hàng hóa, dịch vụ không có quy chuẩn kỹ thuật/tiêu chuẩn kỹ thuật và các sản phẩm, hàng hóa này có những tác động nhất định đến trật tự công, trong một số trường hợp, yêu cầu về điều kiện đối với các chủ thể kinh doanh thường không mang đến hiệu quả kiểm soát tốt hơn/có ý nghĩa so với các biện pháp quản lý khác như đặt ra các yêu cầu nhất định đối với các sản phẩm, hàng hóa trước khi lưu thông thị trường; quy định các nghĩa vụ mà doanh nghiệp phải thực hiện trong quá trình kinh doanh; quy định các chế tài đủ mạnh có tính răn đe đối với các hành vi vi phạm...

"Đối với các ngành nghề này, việc áp đặt điều kiện đối với chủ thể kinh doanh, nói cách khác, xác định là các ngành nghề kinh doanh có điều kiện là biện pháp quản lý quá mức cần thiết và không phù hợp, do đó cần loại bỏ ra khỏi Danh mục", VCCI lưu ý.

Cần có nguyên tắc chung

Theo quy định tại khoản 1 Điều 7 Luật Đầu tư: “Ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện là ngành, nghề mà việc thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh trong ngành, nghề đó phải đáp ứng điều kiện cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng.”

Quy định này đã đặt ra mục tiêu quản lý nhà nước của ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, điều kiện kinh doanh. Vì vậy, VCCI băn khoăn: Khi cơ quan quản lý nhà nước ban hành điều kiện kinh doanh, hoặc lựa chọn ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện cần phải xác định ít nhất các vấn đề sau: ngành nghề đó tác động tới lợi ích công cộng nào? Quy định điều kiện kinh doanh liệu có kiểm soát được những nguy cơ, rủi ro mà ngành nghề đó tác động tới các lợi ích công cộng đó không?

Trên thực tế, việc xác định một ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện hiện nay, các cơ quan soạn thảo chính sách thường ít khi giải trình với mục tiêu quản lý “vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng.” vì vậy, nhiều ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, điều kiện kinh doanh chưa phù hợp.

Do đó, VCCI đề nghị bổ sung vào Dự thảo nguyên tắc chung khi lựa chọn ngành nghề kinh doanh có điều kiện khi đưa vào Danh mục của Luật Đầu tư là các cơ quan soạn thảo phải giải trình về mục tiêu quản lý đối với ngành đấy là nhằm hướng tới “vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng”.

Lương Bằng