Đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu của phong trào xây dựng NTM tại các làng Chăm

Giữa tháng 9 vừa qua, tại Đà Nẵng, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức Hội nghị tổng kết các nội dung về giáo dục và đào tạo thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025; định hướng lớn cho giai đoạn 2026-2030.

Theo báo cáo, đến năm 2025 có 87,5% số xã đạt chuẩn tiêu chí trường học (mục tiêu 90%), 95,6% số xã đạt chuẩn tiêu chí giáo dục-đào tạo (mục tiêu 90%), 70,8% xã đạt chuẩn tiêu chí giáo dục nông thôn mới nâng cao (mục tiêu 60%).

Công tác phổ cập giáo dục đạt nhiều thành tựu: 99,9% xã đạt chuẩn mầm non cho trẻ 5 tuổi. Tỷ lệ người 15–60 tuổi biết chữ đạt trên 97%, 55/63 tỉnh đạt chuẩn xóa mù chữ mức độ 2.

Thực tế cuộc sống đã cho thấy, công bằng trong giáo dục là việc làm rất khó, đặc biệt lại những địa phương còn nhiều hạn chế trong điều kiện phát triển kinh tế, xã hội. Tuy nhiên nhờ có những chính sách đặc thù như Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Chương trình mục tiêu quốc gia xoá đói giảm nghèo và Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 đã tạo tiền đề, động lực cho các địa phương vùng khó có nhiều cơ hội phát triển bền vững, trong đó có lĩnh vực giáo dục và đào tạo.

Câu chuyện nỗ lực xoá mù chữ cho đồng bào dân tộc Chăm là minh chứng sống động cho nhận định trên.

Là địa phương có đông đồng bào dân tộc Chăm sinh sống, Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) tỉnh Trà Vinh Thạch Tha Lai chia sẻ: Hiện nay, Dự án 5, Tiểu dự án 1 được triển khai cải tạo, nâng cấp, mở rộng tại 8 trường dân tộc nội trú trên địa bàn tỉnh. Về công tác xóa mù chữ thuộc Tiểu dự án 1 - Dự án 5, Sở GDĐT tỉnh Trà Vinh đã phối hợp với các sở, ngành tham mưu UBND tỉnh ban hành văn bản, bố trí kinh phí từ ngân sách Nhà nước để thực hiện các nhiệm vụ của kế hoạch, ban hành các chế độ, chính sách liên quan đến hoạt động xóa mù chữ trình HĐND tỉnh phê duyệt. Đầu năm, Sở GDĐT tỉnh Trà Vinh đã ban hành kế hoạch về việc mở lớp xóa mù chữ trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2023 - 2025. Các phòng Giáo dục và Đào tạo có xây dựng Kế hoạch mở lớp xóa mù chữ trên địa bàn huyện, thành phố.

Tỉnh đã triển khai, quán triệt và thực hiện tốt các văn bản chỉ đạo của Trung ương và địa phương về công tác xóa mù chữ, chú trọng đẩy mạnh tuyên truyền, vận động nhằm nâng cao nhận thức của các cấp ủy Đảng, chính quyền, đội ngũ cán bộ, giáo viên và nhân dân trên địa bàn tỉnh về công tác xóa mù chữ. Phòng GDĐT tiếp tục chỉ đạo việc bổ sung, rà soát cập nhật bộ số liệu thống kê, điều tra trình độ văn hóa đối tượng trong độ tuổi từ 15 - 60; phối hợp với các lực lượng xã hội khác trong công tác điều tra, vận động người học xóa mù chữ và trực tiếp dạy lớp xóa mù chữ, tập trung ưu tiên xóa mù chữ cho phụ nữ, đồng bào dân tộc thiểu số. Tính đến nay, trên toàn tỉnh Trà Vinh có 106/106 xã và 9/9 huyện được công nhận đạt chuẩn xóa mù chữ mức độ 2, trong đó độ tuổi 15 - 25 đạt tới 99,83%.

Thời gian qua, ngoài việc nỗ lực bảo tồn tiếng nói, chữ viết của đồng bào Chăm, tỉnh An Giang quan tâm, tạo điều kiện cho đồng bào được học tiếng Việt.

Gần 1 năm qua, đều đặn từ 16h đến 19h hàng ngày, các lớp học xóa mù chữ tại Thánh đường Khay Ri Yah và Tiểu Thánh đường Nur Dil (xã Nhơn Hội) lại vang vọng tiếng đánh vần đồng thanh ê a. Điều đặc biệt của các lớp học này là các học viên ở nhiều độ tuổi khác nhau, hoàn cảnh khác nhau, người già có và trẻ nhỏ có, nhưng tất cả lại có cùng một điểm chung, đó là mong muốn biết đọc, biết viết Tiếng Việt. Đó cũng là lý do mà đồng bào Chăm nơi đây không ngại khó khăn hay tuổi tác mà đến lớp mỗi ngày, sau những giờ lao động mệt nhọc. Khi được hỏi lý do vượt khó đến các lớp học xoá mù, bà con chia sẻ: Trước đây gia đình nghèo nên không đi học được, giờ được học lớp xóa mù chữ nên rất vui. Khi biết chữ bà con có thể đọc sách báo, có thể dạy con mình học và có thể chủ động đi làm các giấy tờ liên quan đến bản thân mình rất thuận lợi.

Cũng tại An Giang, điểm Trường Tiểu học B Vĩnh Trường, xã Vĩnh Hậu, lớp học đầu tiên của xã đã được tổ chức, thu hút gần 30 đồng bào Chăm theo học đều đặn từ thứ hai đến thứ sáu hàng tuần vào lúc 14 - 16 giờ hàng ngày.

Đa phần, những người tham gia học tiếng Việt là người lớn tuổi, môi trường giao tiếp chủ yếu bằng tiếng Chăm trong cộng đồng cũng làm hạn chế cơ hội sử dụng và rèn luyện tiếng Việt, dẫn đến vốn tiếng Việt ít và gặp khó khăn trong việc hành văn, diễn đạt… Vốn tiếng Việt còn hạn chế nên tiếp thu bài học chậm. Khi giáo viên giảng bài, các cô, chú, các em không hiểu được nghĩa của từ nên mau quên. Vì thế, giáo viên luôn tạo không khí thoải mái, không gây áp lực, khích lệ và động viên kịp thời để bà con tự tin giao tiếp. Chương trình dạy tiếng Việt cho đồng bào Chăm của xã Vĩnh Hậu trong 3 tháng, kết thúc vào cuối tháng 9/2025 vừa qua.

Trao đổi về công tác xóa mù chữ cho đồng bào dân tộc Chăm trên địa bàn, lãnh đạo ngành Giáo dục và Đào tạo tỉnh An Giang cho hay: Hoạt động nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm về công tác xóa mù chữ, nâng tỷ lệ người dân tộc Chăm biết chữ trong độ tuổi 15 – 60 tuổi, góp phần tạo cơ hội cho người dân nâng cao dân trí, đào tạo nghề, tìm kiếm việc làm, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xóa đói giảm nghèo, phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Lâm Đồng- cũng là nơi có đông đồng bào Chăm sinh sống, công tác dạy tiếng Chăm trong trường học vùng dân tộc thiểu số đang được chú trọng triển khai. Đây không chỉ là bước đi quan trọng nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa đặc sắc của cộng đồng người Chăm, mà còn góp phần hỗ trợ học sinh nâng cao kỹ năng ngôn ngữ, đặc biệt là trong học tiếng Việt và tiếp cận kiến thức mới một cách hiệu quả hơn.

Theo đó, mỗi tiết học đều chú trọng đảm bảo đủ 4 kỹ năng nghe, nói, đọc, viết. Việc học tiếng Chăm không chỉ giúp học sinh biết đọc, viết chữ mẹ đẻ mà còn hỗ trợ tích cực cho việc học tiếng Việt, giúp các em mở rộng vốn từ, hiểu bài tốt hơn ở các môn khác. Cụ thể, thông qua tiếng Chăm, giáo viên sẽ cung cấp thêm những sự vật, giải nghĩa một số từ tiếng Việt mà các em chưa biết hoặc không hiểu, giúp học sinh học tốt hơn các môn học khác bằng tiếng Việt.

Việc dạy và học tiếng Chăm trong trường học nhận được sự đồng thuận rất cao từ các vị chức sắc trong làng cũng như phụ huynh, học sinh. Ngoài ý nghĩa bảo tồn tiếng nói và chữ viết Chăm, dạy tiếng Chăm bổ trợ nhiều trong quá trình giảng dạy tiếng Việt. Thông qua tiếng Chăm, giáo viên cung cấp thêm sự vật, giải nghĩa một số từ tiếng Việt mà học sinh chưa biết hoặc không hiểu, giúp học sinh học tốt hơn môn học khác bằng tiếng Việt.

Việc duy trì các lớp học xoá mù chữ trong các địa phương có đông đồng bào dân tộc Chăm đã góp phần tạo nền tảng dân trí vững chắc, góp phần đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu của phong trào xây dựng nông thôn mới tại các làng Chăm.