‘Không khởi tố vụ án hình sự', có khách quan minh bạch?

- Luật gia Đặng Gia Bách, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu pháp luật và chính sách phát triển bền vững (LPSD) hiện đang trợ giúp pháp luật cho người dân vùng ô nhiễm ở Thanh Hóa, đã có trả lời với VietNamNet xung quanh việc Cty Nicotex Thanh Thái gây ô nhiễm nghiêm trọng.

"Chôn hóa chất như tội ác, sao lại không khởi tố?' Liên quan tới việc Cty CP Nicotex Thanh Thái chôn hóa chất độc hại xuống đất, CA tỉnh Thanh Hóa đã thông báo không khởi tố vụ án hình sự khiến người dân bất bình và vẫn tiếp tục làm đơn khiếu kiện.

- Ông có theo dõi toàn bộ tiến trình của vụ Nicotex Thanh Thái không? Cương vị là người nghiên cứu pháp luật, vậy quan điểm của ông về vụ việc này như thế nào?

Vụ việc Công ty CP Nicotex Thanh Thái chôn hóa chất vào lòng đất bị phát hiện từ tháng 8/2013 đến nay đã hơn một năm trôi qua, nhiều cơ quan ban ngành vào cuộc và có sự chỉ đạo riết ráo từ Trung ương, tuy nhiên vụ việc vẫn chưa đáp ứng được mong muốn của người dân vùng ô nhiễm.

Hình ảnh Cty Nicotex Thanh Thái gây ô nhiễm

Đứng trên quan điểm của người nghiên cứu pháp luật, tôi cho rằng việc chôn lấp thuốc BVTV và chất thải nguy hại của Cty CP Nicotex Thanh Thái xuống lòng đất diễn ra nhiều năm, mặc dù nhân dân đã nhiều lần cảnh báo và kiến nghị, tuy nhiên các cơ quan chức năng lại không phát hiện ra.

Điều đó cho thấy vấn đề quản lý nhà nước về môi trường của địa phương còn có sự lỏng lẻo, thiếu kiểm tra thường xuyên, sâu sát, hoạt động thiếu hiệu quả, làm dấy lên sự nghi ngại của người dân sở tại về sự thiếu minh bạch, bao che dung túng của cơ quan chức năng đối với Cty Nicotex Thanh Thái.

- Ông đánh giá thế nào về mức độ ô nhiễm nguồn nước, không khí và con người nơi đây?

Theo các số liệu được được công bố trong thời gian qua thì mức độ ô nhiễm rất nghiêm trọng gấp hàng ngàn lần so với quy chuẩn kỹ thuật quốc gia.

Hiện nay, người dân 3 xã Cẩm Tâm, Cẩm Vân (huyện Cẩm Thủy) và Yên Lâm (huyện Yên Định) cho rằng họ đang phải gánh chịu hậu quả rất nặng nề từ hành vi chôn lấp thuốc BVTV của Công ty Nicotex Thanh Thái.

Qua 15 năm sống trong môi trường bị đầu độc, có hàng trăm người dân trong vùng mắc các chứng bệnh về hô hấp, ung thư, phụ nữ vô sinh hoặc sinh con dị dạng. Nhiều người đã chết vì các căn bệnh trên, trong đó, có nhiều người tuổi đời còn trẻ.

Đáng lo ngại hơn là tình trạng ô nhiễm về đất và nguồn nước do sự phát tán, xâm nhập của các loại thuốc BVTV nguy hại trong quá trình chôn lấp sẽ còn gây tác động lâu dài, huỷ hoại môi trường sống của người dân ở đây qua nhiều thế hệ.

- Ông thấy tinh thần đấu tranh của người dân về vụ việc này như thế nào?

Tôi đánh giá tinh thần đấu tranh của người dân vùng bị ảnh hưởng từ Cty Nicotex Thanh Thái là vô cùng mạnh mẽ.

Liên tục từ năm 1998, người dân 3 xã trên đã thông qua các kỳ tiếp xúc cử tri báo cáo với HĐND, với đại biểu Quốc hội và đề nghị các cấp các ngành làm rõ để xử lý nghiêm đối với Công ty CP Nicotex Thanh Thái về hành vi gây ô nhiễm môi trường, nhưng trong nhiều năm qua không được xử lý thỏa đáng.

Phải đến tháng 8/2013, đơn của ông Lê Đình Sơn được UBND tỉnh Thanh Hóa xác minh. Trong suốt quá trình khai quật các điểm chôn lấp hóa chất độc hại của cơ quan chức năng, tổ giám sát 3 xã luôn túc trực tại hiện trường, thậm chí họ còn dựng lều lán ngay cổng công ty giữ cho hiện trưởng giải quyết vụ việc không bị xáo trộn.

Không những thế, ông Sơn còn bị đe dọa cắt tay, chân từ nhiều số điện thoại nặc danh nhưng người dân vẫn kiên cường bám trụ, quyết theo đuổi vụ việc đến cùng để tìm ra công lý cho người dân bị thiệt hại tại 3 xã nói trên.

- Vụ Nicotex là do người dân phát giác, đấu tranh. Vậy ông thấy sự vào cuộc của các cấp chính quyền tỉnh Thanh Hóa thế nào?

Sau khi vụ việc này bị phát giác, tại hội nghị nghe báo cáo của các cơ quan chức năng, Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa, ông Trịnh Văn Chiến đã nghiêm túc nhìn nhận đây là vụ việc vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường nghiêm trọng, kéo dài, gây bức xúc trong dư luận.

Ông Bách trả lời phỏng vấn với báo VietNamNet

Đồng thời, UBND tỉnh thể hiện quyết tâm giải quyết, thông qua việc liên tục theo dõi sát sao quá trình điều tra, xác minh làm rõ những sai phạm của Công ty Nicotex. Chỉ đạo các ngành chức năng, các cấp chính quyền có liên quan phối hợp với Công ty Nicotex khắc phục hậu quả ô nhiễm môi trường.

- Ông nghĩ gì về thông báo “Không khởi tố vụ án hình sự” của Công an tỉnh Thanh Hóa?

Việc Công an tỉnh Thanh Hóa thông báo “Không khởi tố vụ án hình sự”, đây vốn chỉ là kết quả của công tác xác minh, xử lý đơn thư kiến nghị của người dân được UBND tỉnh Thanh Hóa giao cho Công an tỉnh theo Công văn 6666/UBND-NN về nghiên cứu nội dung Đơn kiến nghị của ông Sơn, tiến hành kiểm tra, xử lý vi phạm theo quy định của pháp luật.

Còn tính khách quan, đúng đắn của thông báo này đối với hàng ngàn tấn thuốc BVTV được chôn lấp suốt hơn 14 năm qua của Công ty Nicotex mà vẫn “không đủ căn cứ khởi tố vụ án hình sự” là không phản ánh hết tình hình thực tế của vụ việc, dẫn đến những cách nhìn sai lệch về các quy định của pháp luật, làm ảnh hưởng đến tính khách quan trong việc chỉ đạo điều hành giải quyết triệt để vụ việc.

Qua đây, chúng ta có thể thấy rằng những nghi ngại của người dân về tính minh bạch khách quan trong quá trình xử lý vụ việc là có cơ sở.

- Nó có mâu thuẫn gì với sự chỉ đạo của các cấp chính quyền thưa ông?

Theo Công văn 7479 của UBND tỉnh Thanh Hóa báo cáo Thủ tướng Chính phủ về việc vi phạm pháp luật môi trường của Công ty Nicotex có ghi nhận biên bản thừa nhận của 2 giám đốc trong việc chôn lấp thuốc BVTV, chất thải nguy hại, chai lọ, vỏ thuốc trừ sâu…trong thời gian dài, thậm chí có sự chỉ đạo của ông Nguyễn Thành Nam – Tổng Giám đốc công ty CP Nicotex.

Như vậy cho thấy, việc thực hiện hành vi chôn lấp đó có sự tính toán kĩ lưỡng, có quy mô và có hệ thống. Vi phạm quy định của Bộ luật hình sự năm 1999 sửa đổi, bổ sung năm 2009 tại Điều 182 về tội gây ô nhiễm môi trường và Điều 182a về tội vi phạm quy định về quản lý chất thải.

Nhận thấy quyết định không khởi tố vụ án không phản ánh hết tình hình thực tế của vụ việc dẫn đến những cách nhìn sai lệch về các quy định của pháp luật, làm ảnh hưởng đến tính khách quan trong việc chỉ đạo điều hành giải quyết triệt để vụ việc theo tinh thần chỉ đạo của Văn phòng Chính phủ cũng như nội dung Công văn của UBND tỉnh Thanh Hóa báo cáo Thủ tướng Chính phủ trước đó.

- Xin cảm ơn ông!

Lê Anh (thực hiện)