OCOP mở lối cho làng nghề truyền thống
Thông tin từ Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) sau hơn 5 năm triển khai đã trở thành bệ đỡ vững chắc cho sự hồi sinh và phát triển của hàng nghìn làng nghề truyền thống.
Trên khắp đất nước, từ đồng bằng đến miền núi, các làng nghề vốn từng chật vật trong cơ chế thị trường nay đã tìm được hướng đi mới. OCOP không chỉ khuyến khích khai thác tiềm năng sẵn có của mỗi địa phương, mà còn giúp chuẩn hóa, định danh và nâng cao giá trị cho sản phẩm đặc trưng vùng miền.
Cả nước hiện có 1.975 làng nghề và làng nghề truyền thống được công nhận, trong đó 342 làng nghề (chiếm 17,32%) đã có sản phẩm đạt chuẩn OCOP từ 3 sao trở lên. Đây là kết quả quan trọng thể hiện sự gắn bó chặt chẽ giữa phát triển làng nghề và Chương trình OCOP, giúp người dân vừa giữ nghề cổ, vừa mở rộng không gian kinh tế nông thôn.
Các nghề truyền thống như dệt lụa, gốm sứ, thêu ren, mây tre đan, khảm trai, sơn mài… đã được khôi phục và chuyển mình mạnh mẽ. Tính đến hết năm 2024, 63 nghề truyền thống và 81 làng nghề có nguy cơ thất truyền đã được bảo tồn thành công, trong đó phần lớn được tái sinh nhờ tham gia OCOP và có sản phẩm được chứng nhận.
Điều đáng chú ý là chất lượng sản phẩm OCOP của các làng nghề ngày càng được nâng lên. Theo tham luận của Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, đến năm 2024, cả nước có 51 sản phẩm đạt 5 sao, 77 sản phẩm tiềm năng 5 sao, 3.573 sản phẩm 4 sao và 11.889 sản phẩm 3 sao.
Nếu giai đoạn đầu, OCOP tập trung vào “lượng” – mở rộng quy mô sản xuất và số lượng sản phẩm, thì đến nay chương trình đã chuyển hướng sang “chất”: chú trọng quy chuẩn, truy xuất nguồn gốc, bao bì, nhãn mác và an toàn thực phẩm.
Trong đó, nhóm sản phẩm thủ công mỹ nghệ ghi nhận sự bứt phá ấn tượng nhất: từ 44 sản phẩm năm 2021 tăng lên 1.277 sản phẩm năm 2024. Đây là minh chứng cho khả năng thương mại hóa các giá trị truyền thống của làng nghề Việt – từ dệt thổ cẩm, mây tre đan, gốm sứ, đến điêu khắc, sơn mài.
Nhiều sản phẩm OCOP làng nghề đã có mặt tại các thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu và Hoa Kỳ. Việc được gắn sao OCOP đã giúp sản phẩm thủ công Việt Nam có “giấy thông hành” ra thế giới, đồng thời tạo niềm tin với người tiêu dùng trong nước.
Không chỉ mang lại giá trị kinh tế, OCOP còn thay đổi tư duy sản xuất của người dân làng nghề. Từ chỗ làm thủ công đơn lẻ, nhiều hộ đã liên kết thành hợp tác xã hoặc doanh nghiệp nhỏ, có kế hoạch sản xuất – kinh doanh rõ ràng, đầu tư bao bì, thương hiệu và áp dụng công nghệ vào khâu thiết kế, tiếp thị.
Tạo sinh kế, giữ hồn nghề
Sự phát triển của OCOP đã mở ra cơ hội mới cho hàng triệu lao động nông thôn. Thay vì chỉ sống dựa vào nghề thủ công truyền thống, nhiều nghệ nhân, thợ lành nghề nay có thể đa dạng hóa nguồn thu nhập từ sản xuất, kinh doanh và dịch vụ liên quan đến sản phẩm OCOP.
Theo Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, các làng nghề tham gia OCOP không chỉ giữ chân được lao động trẻ, mà còn tạo việc làm cho phụ nữ và người dân vùng khó khăn. Sự hồi sinh của nghề cổ cũng đồng thời góp phần bảo tồn không gian văn hóa làng quê – nơi lưu giữ những giá trị gắn bó qua nhiều thế hệ.
Nhiều địa phương đã hình thành chuỗi giá trị sản phẩm OCOP – làng nghề theo hướng khép kín: từ nguyên liệu, chế biến, bao gói, đến tiêu thụ. Một số làng nghề truyền thống như Bát Tràng (Hà Nội), Vạn Phúc (Hà Đông), Phú Vinh (Chương Mỹ) hay Mộc Kim Bồng (Quảng Nam) đang chứng minh khả năng phát triển vừa bền vững, vừa hiện đại nhờ OCOP.
Từ những mô hình này, chương trình OCOP không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn giúp nâng tầm văn hóa làng nghề Việt, biến những sản phẩm vốn quen thuộc thành biểu tượng của sáng tạo và bản sắc địa phương.
.svg){kind=icon}
