Công tác thu gom bao bì thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) những năm gần đây đã có bước chuyển mạnh mẽ ở nhiều địa phương, khi mạng lưới tổ, đội thu gom được hình thành và vận hành khá hiệu quả. Sự vào cuộc của chính quyền, các tổ chức chính trị - xã hội và doanh nghiệp đã giúp thay đổi một thói quen tồn tại lâu năm: vứt chai lọ, bao bì thuốc BVTV ngay tại bờ ruộng, để lại dấu vết ô nhiễm len lỏi trong đất và nước. Giờ đây, từ các cánh đồng đến thôn xóm, hình ảnh những bể chứa chuyên dụng đã trở nên quen thuộc hơn, mở ra hy vọng về một nền nông nghiệp sạch, bền vững.
Thông tin tại Hội nghị Tổng kết Chương trình tăng cường bảo vệ môi trường, an toàn thực phẩm và cấp nước sạch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025 cho biết, chương trình “Cùng nông dân bảo vệ môi trường” triển khai rộng rãi trên cả nước đã đóng vai trò quan trọng trong sự thay đổi này. Nhiều xã, phường, thị trấn – nhất là các vùng sản xuất tập trung đã tổ chức thu gom bao bì theo đúng quy định, bố trí bồn chứa, hướng dẫn xử lý bước đầu và kết nối doanh nghiệp để đưa rác thải tới nơi quy định. Đến nay, cả nước đã có 4.201 xã có điểm thu gom chai lọ, bao bì thuốc BVTV, chiếm hơn 50,63% tổng số xã khu vực nông thôn; trong đó, 97,14% xã đã tổ chức xử lý lượng bao bì thu gom được. Đây là những con số phản ánh rõ nét nỗ lực của các địa phương trong việc giảm thiểu ô nhiễm từ sản xuất nông nghiệp.
Nhiều mô hình thu gom bao gói thuốc BVTV được triển khai và nhân rộng, từ lực lượng Hội Nông dân ở Cao Bằng đến Hội Cựu chiến binh ở Lạng Sơn, hay hoạt động hướng dẫn sử dụng thuốc BVTV an toàn tại Khánh Hòa. Dù chi phí xử lý lớn do bao bì phải được tiêu huỷ như chất thải nguy hại công nghiệp, nhiều địa phương vẫn duy trì thu gom định kỳ sáu tháng một lần. Điều này thể hiện sự kiên trì và trách nhiệm trong bối cảnh chưa có giải pháp nào rẻ hơn nhưng vẫn đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường.
Tại Bắc Ninh, sự quan tâm được thể hiện bằng hành động cụ thể khi tỉnh bàn giao hơn 14.376 thùng chứa bao bì thuốc BVTV cho tám huyện (cũ) và thành phố (cũ) để lắp đặt ngoài đồng ruộng. Phong trào vệ sinh đồng ruộng được triển khai rộng khắp, với 121 cơ sở tham gia, thu gom được khoảng 119.865 kg rác thải và 64.661 kg vỏ bao bì thuốc BVTV. Đây là minh chứng cho thấy khi chính quyền và người dân cùng chung tay, môi trường nông thôn có những thay đổi rõ rệt.
Không chỉ dừng ở mô hình, các chương trình tuyên truyền cũng được đẩy mạnh. Giai đoạn 2020–2024, cả nước đã tổ chức 17.983 hội nghị, lớp tập huấn với 816.845 lượt người tham gia; xây dựng 193.115 bể chứa; thu gom tổng cộng 3.876.428 kg bao gói thuốc BVTV sau sử dụng. Trong số này, 2.326.097 kg đã được tiêu huỷ an toàn theo quy định. Những con số ấy không chỉ thể hiện quy mô hoạt động mà còn phản ánh sự chuyển biến trong nhận thức của cộng đồng.
Tuy nhiên, thách thức lớn nhất vẫn nằm ở ý thức của người dân. Việc hạn chế sử dụng thuốc BVTV trong canh tác, hay nghiêm túc thu gom bao bì sau sử dụng, chưa trở thành thói quen bền vững ở nhiều nơi. Nhiều người nông dân vẫn có tâm lý “quen tay”, coi bao bì là thứ nhỏ nhặt, vô hại, trong khi hậu quả của nó kéo dài nhiều năm, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của chính họ và chất lượng nông sản. Đây là lý do khiến công tác tuyên truyền cần tiếp tục được tăng cường, sâu sát và bền bỉ hơn.
Để giảm lượng bao gói phát sinh, việc kiểm soát danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng là hết sức cần thiết. Các loại thuốc có nguồn gốc hữu cơ, chế phẩm sinh học cần được ưu tiên. Cùng với đó, phải huy động nguồn lực xã hội trong xử lý bao bì, tận dụng các cơ sở xử lý chất thải nguy hại sẵn có để giảm áp lực chi phí và ngân sách nhà nước. Doanh nghiệp sản xuất thuốc BVTV cũng phải có trách nhiệm hơn thông qua cơ chế thu hồi sản phẩm thải bỏ, tính toán chi phí xử lý trong giá thành và thu phí xử lý từ các cơ sở cung cấp.
.svg){kind=icon}
