Nếu chiến tranh Đông Bắc Á nổ ra, một trong những kịch bản được dự đoán là Nhật thất bại, chấp nhận Bắc Kinh là bá chủ mới và quay lưng với Mỹ.

Kỳ 1: 'Chiến tranh' Đông Bắc Á: Dự đoán kịch bản

Kỳ 2: Đối đầu trên không: Trung Quốc hay Nhật thua?

Kỳ 3: 'Đọ' vũ khí tham chiến của Hải quân Nhật - Trung

Nếu Mỹ can dự?

Nếu một cuộc xung đột nổ ra ở Đông Bắc Á, khả năng lớn nhất là Mỹ sẽ hỗ trợ quân sự cho Nhật Bản. Vấn đề quan trọng chủ chốt ở đây là Mỹ sẽ can thiệp vào xung đột như thế nào?

Trước hết, có thể Washington sẽ có một lựa chọn chừng mực hơn và phái một "lực lượng kiểm soát" tới khu vực, chứ không can thiệp trực tiếp và làm Trung Quốc nguôi đi đôi chút. Cùng lúc đó, bằng cách thực hiện một cuộc tập trận quy mô lớn ở Biển Đông, Hải quân Mỹ sẽ ngăn được Hạm đội Nam Hải tiến vào khu vực Senkaku. Điều này sẽ mang lại lợi thế cho Nhật, thậm chí cân bằng cơ hội hai bên.

Nếu các biện pháp trên tỏ ra không hiệu quả và phía Trung Quốc vẫn chiếm ưu thế, thì Washington sẽ phải chọn cách can thiệp quân sự trực tiếp để giúp Nhật khỏi thua. Một quyết định như thế sẽ cần đến Hạm đội 7 của Mỹ, vốn đã được triển khai ở Yokosuka, Sasebo và Guam, cũng như Căn cứ Không quân Andersen (trên đảo Guam).

Do đang có ưu thế vũ trang chiến lược tuyệt đối so với Trung Quốc, Mỹ có thể viện đến một hành động chứng tỏ họ không dễ bị đánh bại, bao gồm các cuộc không kích và tấn công bằng tên lửa hành trình nhằm vào các sân bay và căn cứ hải quân.

Tiềm lực hiện nay của Không quân và Hải quân Trung Quốc rõ ràng là chưa đủ để đương đầu với một cuộc tấn công chung Nhật - Mỹ.

Hải quân và Không quân Mỹ rất dày dạn kinh nghiệm chiến đấu; vũ khí hạng nặng của Nhật có tiêu chuẩn tương đương Mỹ; hai nước thường xuyên tập trận chung. Vì vậy, cả hai sẽ không gặp khó khăn khi phối hợp hành động trên chiến trường.

Ngoài ra, Mỹ cũng có thể áp các đòn trừng phạt chính trị - ngoại giao và nhất là kinh tế lên Trung Quốc, tới quy mô một lệnh cấm vận chính thức về thương mại và sự bao vây trên biển.

Vì kinh tế Trung Quốc phụ thuộc rất nhiều vào thương mại với Mỹ, đặc biệt là vào các nguồn cung dầu lửa và khí đốt bằng đường biển, bao vây kinh tế có thể trở thành công cụ hiệu quả. Tuy nhiên, nếu chọn cách này, người Mỹ có thể sẽ gặp khó khăn hơn nhiều so với việc tham gia một cuộc xung đột quân sự với Trung Quốc.

Do tầm quan trọng của Trung Quốc đối với nền kinh tế toàn cầu và với Mỹ, một lệnh cấm vận thương mại theo thời gian có thể biến thành con dao hai lưỡi.

{keywords}
Binh sĩ Mỹ - Nhật trong một cuộc tập trận chung. Ảnh: Kyodo

Các viễn cảnh trung hạn

Sẽ vô cùng khó đoán định về các viễn cảnh của một cuộc xung đột Trung - Nhật (với khả năng Mỹ can dự) trong khoảng thời gian 10 hoặc 15 năm nữa. Đến lúc đó, Trung Quốc sẽ tăng gấp đôi tiềm lực quân sự của nước này (cả về số lượng lẫn chất lượng).

Còn quân đội Nhật Bản có thể sẽ vẫn giậm chân tại chỗ.

Nhiều khả năng nhất là Mỹ sẽ cải thiện ở một mức độ nào đó năng lực quân sự của họ ở tây Thái Bình Dương. Tuy nhiên, do hạn chế ngân sách, nước này sẽ khó mà nâng cao các năng lực quân sự của mình.

Vì vậy, về dài hạn, cán cân quyền lực rõ ràng sẽ thay đổi có lợi cho Trung Quốc.

Rốt cuộc sẽ thế nào?

Có thể sẽ có rất nhiều hậu quả của xung đột, nhưng bài viết này tập trung vào 5 viễn cảnh cơ bản:

1. Trung Quốc thất bại và bắt đầu sự đối đầu lưỡng cực

Nếu vậy, chủ nghĩa dân tộc cũng như tâm lý chống Nhật và bài Mỹ trỗi dậy thậm chí mạnh mẽ hơn ở Trung Quốc. Tìm cách trả thù, Trung Quốc sẽ bắt đầu chuẩn bị cho một cuộc chiến mới. Trật tự quốc tế ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương sẽ hình thành một hệ thống lưỡng cực đối đầu (Trung Quốc chống lại khối Mỹ, Nhật Bản và các đồng minh), cân bằng bên bờ vực một cuộc chiến.

2. Trung Quốc thất bại và thay đổi chế độ. Một sự thất bại quân sự chí mạng sẽ đóng vai trò như chất xúc tác, dẫn tới sự chuyển đổi hoàn toàn chế độ chính trị và sẽ hình thành một chính quyền gồm các lực lượng chính trị mới gắn với các quan điểm dân chủ hơn, tuy không kém phần dân tộc chủ nghĩa.

3. Kéo theo một cuộc chiến mới

Nhật Bản sẽ tiếp tục nắm quyền kiểm soát đối với quần đảo tranh chấp, nhưng Hải quân và Không quân Trung Quốc sẽ gây tổn thất đáng kể cho quân liên minh Nhật - Mỹ mà vẫn tránh được những thiệt hại thảm khốc. Với kịch bản này, các bên đều có thể tuyên bố chiến thắng. Sau đó, nhiều khả năng nhất là thế lưỡng cực đối đầu ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương sẽ càng lớn và cả hai phía bắt đầu chuẩn bị cho một cuộc xung đột mới.

4. Trung Quốc thắng và Nhật Bản bại. Viễn cảnh này có thể trở thành hiện thực nếu Mỹ từ chối hỗ trợ quân sự cho Nhật Bản, và Trung Quốc tiếp quản quyền kiểm soát đối với quần đảo tranh chấp.

Sau đó thì có 3 lựa chọn có thể:

Thứ nhất. Thất bại sẽ càng tiếp sức cho chủ nghĩa dân tộc và tâm lý trả thù ở Nhật Bản. Tokyo sẽ rút khỏi liên minh với Mỹ vì quan hệ này chứng tỏ vô dụng. Họ cũng sẽ giải phóng mình khỏi những hạn chế quân sự tự áp đặt, có thể tới mức độ chế tạo vũ khí hạt nhân và sẽ bắt đầu chuẩn bị cho một cuộc đối đầu khốc liệt và dài hơi với Trung Quốc. Một hệ thống tam cực sẽ nổi lên ở khu vực châu Á Thái Bình Dương, với Trung Quốc, Nhật Bản và Mỹ chốt giữ mỗi cực.

Thứ 2. Thất bại này khiến Nhật Bản thấy đối đầu tiếp là vô ích. Giống như thất bại trong cuộc chiến với Mỹ ở Thái Bình Dương buộc Nhật phải công nhận uy thế của Washington, Nhật Bản sẽ chấp nhận Bắc Kinh là bá chủ mới của mình và sẽ quay lưng với Mỹ. Một số thành viên trong tầng lớp tinh hoa Nhật Bản hiện đã nói đến việc tham gia quỹ đạo ảnh hưởng chiến lược của Trung Quốc.

Thứ 3. Chịu cú sốc thất bại, Nhật Bản sẽ mất những gì còn sót lại trong niềm tin của nước này về sức mạnh của một nước và sẽ đặt mình vào sự bảo hộ của Mỹ. Khả năng lớn nhất là điều này sẽ góp phần vào thế lưỡng cực "Bắc Kinh vs Washington" ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, tương tự viễn cảnh thứ nhất.

5. Cộng đồng an ninh

Xung đột - vốn gây thiệt hại vật chất to lớn cho tất cả các bên - sẽ hóa ra chỉ là một kinh nghiệm cho tất cả, không quan trọng ai đã tuyên bố chiến thắng.

Tokyo và Washington sẽ nhận ra rằng Trung Quốc đã trở thành một nước thực sự hùng mạnh và có thể gây thiệt hại lớn cho kẻ thù, ngay cả nếu họ không sử dụng tối đa năng lực quân sự.

Bắc Kinh sẽ nhận ra họ không nên đánh giá thấp quyết tâm của Nhật Bản (với sự hỗ trợ của Mỹ) trong việc bảo vệ các lợi ích quốc gia của nước này.

Cả hai bên đều sẽ nhận ra xung đột có thể dễ dàng leo thang, thậm chí tới mức độ sử dụng vũ khí hạt nhân, ranh giới đặt sự tồn tại của chính họ vào nguy hiểm.

Cuộc khủng hoảng ở biển Hoa Đông sẽ đóng vai trò như một bước ngoặt, giống như cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba giữa Mỹ và Liên Xô, và sẽ đẩy nhanh sự xuất hiện của một "cộng đồng an ninh" hòa bình trong khu vực.

Sam Nguyễn (Theo RBTH)

-----

Về các tác giả bài viết:

Andrey Gubin: Tiến sĩ về Các nghiên cứu Chính trị, Giám đốc Các chương trình Nghiên cứu tại Trung tâm châu Á - Thái Bình Dương thuộc Viện Các nghiên cứu chiến lược Nga, Phó Giáo sư thuộc Khoa Quan hệ Quốc tế trường Đại học Liên bang Viễn Đông.

Artem Lukin: Tiến sĩ về Các nghiên cứu Chính trị, Phó Giáo sư tại Khoa Quan hệ Quốc tế, Phó Hiệu trưởng trường Các nghiên cứu Quốc tế và Khu vực thuộc Đại học Liên bang Viễn Đông.