Ngày 22/1/2020, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 với mục tiêu mọi người dân và doanh nghiệp đều được tiếp cận và sử dụng an toàn, thuận tiện các sản phẩm, dịch vụ tài chính phù hợp với nhu cầu, bao gồm: thanh toán, chuyển tiền, tiết kiệm, tín dụng và bảo hiểm. Chiến lược chú trọng những người chưa được tiếp cận hoặc ít được tiếp cận với các sản phẩm, dịch vụ tài chính, trong đó bao gồm cả các HTX.

Đến thời điểm cuối năm 2020, cả nước có 25.454 HTX, với sự tham gia của 6,4 triệu thành viên. Mục tiêu đặt ra tại Chiến lược và Kế hoạch phát triển kinh tế tập thể, HTX do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, số lượng HTX đến năm 2025 và năm 2030 sẽ tăng lên lần lượt là 35.000 và 45.000.

Trong bối cảnh đó, theo TS Nguyễn Cảnh Hiệp, phát triển hoạt động cho vay của hệ thống ngân hàng đối với các HTX là một phần rất quan trọng trong các giải pháp thúc đẩy tài chính toàn diện ở nước ta hiện nay. Việc làm này không chỉ có ý nghĩa mở rộng khả năng tiếp cận tín dụng mà còn góp phần phổ cập các dịch vụ tài chính khác được đề cập trong Chiến lược tài chính toàn diện như thanh toán, chuyển tiền, tiết kiệm… cho các HTX.

Ông Nguyễn Cảnh Hiệp phân tích, tại Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, một trong những giải pháp phát triển đa dạng các sản phẩm, dịch vụ tài chính cơ bản là khuyến khích các tổ chức tín dụng mở rộng việc cung ứng các hình thức cho vay không yêu cầu tài sản thế chấp với các hình thức quản lý vốn vay phù hợp với đặc thù hoạt động của doanh nghiệp nhỏ và vừa, HTX và hộ gia đình sản xuất kinh doanh.

Việc Chính phủ đặt ra giải pháp đó như một phần quan trọng trong phát triển sản phẩm, dịch vụ tài chính đối với 3 nhóm đối tượng mục tiêu nói trên của Chiến lược tài chính toàn diện chính là nhằm tháo gỡ vướng mắc của các khách hàng này trong việc tiếp cận tín dụng xuất phát từ khó khăn về tài sản bảo đảm tiền vay.

Từng bước mở rộng quy mô và nâng cao chất lượng của hoạt động cho vay đối với các HTX mà không dựa trên tài sản bảo đảm tiền vay là hướng đi mà các ngân hàng cần nghiên cứu triển khai trong thời gian tới nếu thật sự muốn thu hút nhóm khách hàng đang ngày càng có số lượng đông đảo này.

Tuy nhiên, theo ông Hiệp, việc cho vay không dựa vào tài sản bảo đảm tiền vay, về nguyên tắc, chỉ có thể áp dụng được đối với những khách hàng tiềm ẩn ít rủi ro, tức là phải có uy tín, có năng lực quản lý tốt và phương án sản xuất kinh doanh có hiệu quả. Để đáp ứng được yêu cầu này, đòi hỏi trước hết các HTX cần được nâng cao năng lực về mọi mặt, bao gồm cả khả năng hoạch định chiến lược, kế hoạch kinh doanh cũng như năng lực quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh và quản lý tài chính. Còn để lựa chọn được những HTX ít rủi ro, đòi hỏi các ngân hàng phải phát triển nguồn nhân lực có đủ trình độ nhằm nâng cao chất lượng thẩm định năng lực của các HTX cũng như hiệu quả và tính khả thi của dự án, phương án sản xuất kinh doanh và phương án sử dụng vốn vay, làm cơ sở quyết định các điều kiện cho vay (mức vốn, thời hạn, lãi suất…) phù hợp với nhu cầu của HTX, hiệu quả của dự án, phương án và mức độ rủi ro của khoản vay. Cùng với đó, các ngân hàng cũng phải tăng cường giám sát quá trình quản lý và sử dụng vốn vay của các HTX để đảm bảo vốn vay được sử dụng đúng mục đích, phát huy được hiệu quả và được hoàn trả cho ngân hàng một cách đầy đủ và đúng hạn, cả gốc lẫn lãi.

Ông Hiệp cho rằng, bên cạnh sự nỗ lực của các HTX và ngân hàng như trên, để hoạt động cho vay đối với các HTX có thể phát triển được, cơ quan quản lý nhà nước cần phải tích cực thực hiện các biện pháp hỗ trợ các HTX nâng cao năng lực nhằm khắc phục được những hạn chế trong việc lập kế hoạch kinh doanh và quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh cũng như quản lý tài chính. Đồng thời, các cơ quan này cũng cần tạo điều kiện thuận lợi cho các ngân hàng trong quá trình thực hiện các thủ tục phục vụ việc quyết định cho vay và giám sát tình hình sử dụng vốn vay để đảm bảo nguồn vốn được cho vay đúng khách hàng tiềm ẩn ít rủi ro và được sử dụng có hiệu quả.

Tuấn Anh, Hồng Hạnh, Hoài Linh