- Tôi may mắn được tiếp cận với Đường Trần của tác giả Trần Tố Nga từ sớm trước khi nó trở thành quyển sách hoàn chỉnh mà hôm nay NXB Trẻ cùng tác giả tổ chức ra mắt ở Hà Nội. 

Gần một tuần trước, cuốn sách đã ra mắt rất thành công ở Sài Gòn, được dư luận rộng rãi hoan nghênh, do đó đã được tái bản ngay sau đó. 

Đường Trần kể lại cuộc đời bảy mươi nhăm năm gian nan và phong phú của một người phụ nữ Việt Nam trong thời kỳ đất nước đấu tranh giành độc lập, thống nhất, phải đương đầu với những con bão táp khốc liệt của chiến tranh và của thời đại.

{keywords}

Cuộc chiến đấu đó đã tác động mạnh mẽ và sâu xa lên đời sống của cả dân tộc, của mỗi gia đình, mỗi con người. Chúng ta ít nhiều đều từng nếm trải, nhưng những thách thức đó đã chồng chất đến mức khó tin lên vai của một người phụ nữ xuất thân trong một gia đình trung lưu, từ tấm bé cho đến tuổi già, ba đời gắn bó và hy sinh vì cách mạng.

Mất cha từ tuổi lên năm, mẹ tham gia cách mạng bị đối phương tù đầy rồi hy sinh, bản thân sau khi tốt nghiệp đại học đã tự nguyện từ chối đi làm nghiên cứu sinh nước ngoài để vượt Trường Sơn vào Nam chiến đấu, đã bị nhiễm chất độc da cam, đã bị chính quyền Sài Gòn tù đầy và tra tấn, đã sinh con trong tù, đã chịu đựng không chỉ nhiều hy sinh, gian khổ mất mát mà cả những oan ức, những thị phi kéo dài đối với bản thân và gia đình… Và hôm nay, ở tuổi bẩy mươi lăm, với bệnh ung thư và những di chứng dioxin da cam, người phụ nữ đó vẫn tiếp tục cuộc chiến đấu của mình vì con người, đứng ra kiện các công ty hóa chất Mỹ vì quyền lợi của nạn nhân da cam.

Vượt lên tất cả những mất mát, hy sinh, những nỗi niềm riêng tư, oan ức, cay đắng… người phụ nữ ấy vẫn giữ trọn niềm tin về những giá trị làm người, về những chân lý mình theo đuổi, về trách nhiệm đối với cuộc sống, với đất nước, đồng bào và đồng loại. Đây là hình ảnh của lớp người say mê nghĩa cả, sẵn sàng chấp nhận mọi hy sinh, không tính toán được mất bản thân. 

Sức mạnh nội tâm giúp họ trong những tình huống khắc nghiệt nhất cũng không đánh mất mình, cũng không đánh mất cái nhìn nhân hậu, khoan dung, có lý có tình đối với cuộc đời. Để đến đoạn cuối con đường giông bão của đời mình vẫn tự tin khẳng định: “Nếu phải đi trở lại, tôi đi lại đường này”, như câu nói của nhà báo chiến sĩ G. Pery trước lúc bị phát xít Đức xử bắn.

Dưới dạng hồi ký, Đường Trần không nghiêng về tự truyện mà đã coi trọng tái hiện những gương mặt thuộc nhiều lứa tuổi, trong gia đình, bè bạn, đồng đội, đồng bào và cả những người phía bên kia cuộc chiến, gắn với những sự kiện lớn lao của đất nước. 

Trên nền của những tình huống cụ thể, cuốn sách nói về những suy nghĩ, tâm tư của họ trong chiến tranh, về sống và chết, đúng và sai, thiện và ác..trong mối quan hệ đa chiều của họ với đất nước, với thiên nhiên, với người khác. Từ những trải nghiệm phong phú và đa dạng của mình, người viết đã đưa ra những ý kiến thuyết phục về nhiều vấn đề chung của đất nước, về chiến tranh, về hòa hợp dân tộc, về sự thoái hóa của một bộ phận cán bộ…

Vì vậy cuốn sách có một giá trị hiện thực, nhân văn và mang đậm chất sử thi. Người đọc các thế hệ đều có thể tìm thấy trong cuốn sách nhiều vấn đề chung trong quá khứ và hiện tại của đất nước. Thế hệ lớn tuổi có thể tìm lại ở đây hình ảnh của chính mình với những hoài niệm buồn vui. 

Cuốn sách đặc biệt hướng đén thế hệ trẻ, góp một tiếng nói chân tình để họ hiểu hơn những gì cha anh từng nếm trải, từ đó xác định chỗ đứng và trách nhiệm của mình. Đối với bạn bè quốc tế, cuốn sách là một câu trả lời thêm nữa về những giá trị và sức mạnh Việt Nam.

Tác giả là nạn nhân dioxin da cam, đang đứng đơn Vụ kiện duy nhất hiện nay trên thế giới kiện các công ty hóa chất Mỹ vì công lý và công bằng cho các nạn nhân da cam. Sự cộng hưởng những giá trị khách quan của cuốn sách với Vụ kiện sâu sắc tính nhân văn và những hoạt động khác vì nạn nhân da cam, với hình ảnh khả ái của tác giả Trần Tố Nga sau mọi bi kịch và truân chuyên trên Đường Trần đã làm cho việc ra mắt cuốn sách trở thành một sự kiện. 

Có những người đến với quyển sách lúc đầu như một cách thể hiện sự ủng hộ của mình đối với Vụ kiện vì nạn nhân da cam, nhất là khi biết rằng tiền bán sách sẽ được đưa vào ngân quỹ của Vụ kiện.

Nhưng càng đọc kỹ và suy ngẫm về cuốn sách, người đọc sẽ càng nhận ra giá trị đích thực của Đường Trần. Với nội dung nhân văn sâu sắc và lối kể chuyện chân thực, giản dị, những trang tự sự tâm tình chân thành tinh chất umua, tự diễu nhẹ nhàng.. Đường Trần là một tác phẩm có giá trị độc lập, bền vững, gây xúc động mạnh mẽ và sâu sắc trong lòng người đọc các thế hệ.

Đó là một cuốn sách hay, ai cũng nên đọc.

Bùi Đức Lại