Trong dòng chảy phát triển của đất nước, Lai Châu – một trong những tỉnh biên giới vùng Tây Bắc – từng được coi là địa bàn khó khăn nhất cả nước. Địa hình hiểm trở, dân cư thưa, đa số là đồng bào dân tộc thiểu số, hạ tầng còn hạn chế… tất cả từng khiến con đường phát triển của tỉnh gặp nhiều thử thách. Thế nhưng, chỉ trong chưa đầy một thập kỷ, đặc biệt là giai đoạn 2021 – 2025, diện mạo nông thôn Lai Châu đã thay đổi sâu sắc nhờ sự kiên định, sáng tạo trong thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) xây dựng nông thôn mới.
Không chỉ là một chương trình phát triển hạ tầng, nông thôn mới ở Lai Châu còn là hành trình của niềm tin và khát vọng, nơi người dân từ vị thế “thụ hưởng” đã trở thành chủ thể kiến tạo cuộc sống mới, tự lực vươn lên thoát nghèo, làm giàu trên chính quê hương mình.
Từ ý Đảng – lòng dân đến sức mạnh đồng thuận
Triển khai Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021–2025, Lai Châu đã xác định đây là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, là động lực thúc đẩy phát triển toàn diện kinh tế - xã hội của địa phương. Thực hiện chỉ đạo của Trung ương, tỉnh Lai Châu đã sớm cụ thể hóa các nghị quyết và hướng dẫn về xây dựng nông thôn mới thành cơ chế, chính sách và kế hoạch hành động phù hợp với đặc thù địa phương. Trong giai đoạn 2021–2025, các cấp, các ngành trong tỉnh đã ban hành 44 văn bản chỉ đạo và điều hành, gồm nghị quyết, kế hoạch, quyết định và hướng dẫn triển khai, đảm bảo sự thống nhất trong lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện.
Các văn bản không chỉ mang tính hướng dẫn, mà còn thể hiện quyết tâm chính trị cao, đảm bảo triển khai chương trình sát thực tế, phù hợp từng địa phương, từng vùng dân tộc.
Cấp ủy, chính quyền các cấp xác định phương châm “lấy dân làm gốc” là trung tâm trong mọi quyết sách. Ở mỗi xã, mỗi bản, các cuộc họp dân được tổ chức công khai, bàn bạc dân chủ về quy hoạch, đầu tư hạ tầng, phát triển sản xuất. Người dân không chỉ tham gia ý kiến, mà còn góp công, góp của để hoàn thiện công trình – từ con đường, cầu bản đến nhà văn hóa. Tinh thần “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân hưởng thụ” đã thấm sâu, trở thành động lực nội sinh thúc đẩy chương trình đi vào chiều sâu.
Nhờ sự đồng thuận ấy, đến hết năm 2024, toàn tỉnh có 39 xã đạt chuẩn nông thôn mới, chiếm 41,5% tổng số xã, bình quân đạt 14,4 tiêu chí/xã. Hầu hết các xã đã có đường ô tô đến trung tâm; 96,6% hộ dân được sử dụng điện lưới quốc gia; 91,5% dân số nông thôn có nước sinh hoạt hợp vệ sinh. Những con số ấy, với một tỉnh miền núi biên giới, là kết quả quan trọng, phản ánh nỗ lực lớn của chính quyền và nhân dân địa phương.
Cùng với đó, tổng nguồn vốn huy động thực hiện chương trình đạt 17.586 tỷ đồng – trong đó có gần 500 tỷ đồng từ ngân sách Trung ương, 500 tỷ đối ứng địa phương, hơn 8.000 tỷ đồng vốn lồng ghép và 8.560 tỷ vốn tín dụng. Lai Châu là một trong số ít tỉnh không có nợ đọng xây dựng cơ bản, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư đạt 78%. Theo báo cáo tổng kết, việc quản lý và điều hành chương trình ngày càng hiệu quả, minh bạch, đáp ứng đúng mục tiêu và yêu cầu đặt ra.
Nông nghiệp bền vững – nông thôn khởi sắc – đời sống nâng cao
Nông nghiệp Lai Châu những năm qua đã có bước phát triển ổn định và vững chắc, từ sản xuất nhỏ lẻ sang hướng hàng hóa, ứng dụng khoa học kỹ thuật và phù hợp với điều kiện sinh thái địa phương. Sản lượng lương thực năm 2024 đạt 226.100 tấn, trong đó lúa 153.200 tấn, ngô 72.900 tấn. Các vùng sản xuất hàng hóa tập trung từng bước hình thành, đem lại hiệu quả kinh tế thiết thực.
Cây chè tiếp tục khẳng định vị thế với hơn 10.500 ha, tạo sinh kế cho hàng nghìn hộ dân ở Tam Đường, Tân Uyên, Than Uyên. Cây cao su, mắc ca, dược liệu mở ra triển vọng lớn trong đa dạng hóa sản phẩm nông nghiệp. Toàn tỉnh hiện có 11.303 ha dược liệu, 7.421 ha mắc ca, 12.936 ha cao su – là những trụ cột quan trọng hướng tới nông nghiệp sinh thái và kinh tế xanh.
Không chỉ sản xuất, khâu chế biến và tiêu thụ sản phẩm cũng được quan tâm. Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) đã tạo chuyển biến rõ nét trong tư duy kinh tế nông thôn. Từ chỗ sản xuất nhỏ lẻ, đến nay tỉnh đã có 222 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, thuộc 113 chủ thể, trong đó có nhiều sản phẩm mang bản sắc vùng cao như chè, rượu thảo dược, tinh dầu quế… OCOP trở thành động lực thúc đẩy sản xuất, khẳng định giá trị đặc trưng của nông sản địa phương.
Cùng với đó, hệ thống hợp tác xã phát triển mạnh với 216 đơn vị hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp. Nhiều hợp tác xã đã liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị, gắn sản xuất với vùng nguyên liệu và du lịch cộng đồng. Thu nhập bình quân khu vực nông thôn đạt 23,88 triệu đồng/người/năm; tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh qua các năm. Những kết quả này khẳng định hướng đi đúng trong tái cơ cấu nông nghiệp, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới.
Bên cạnh kinh tế, diện mạo nông thôn đổi thay rõ rệt nhờ hạ tầng được đầu tư đồng bộ. Gần 6.000 km đường giao thông nông thôn đã được nâng cấp, 99% thôn bản có đường xe máy đi lại thuận lợi, 1.005 công trình thủy lợi đảm bảo tưới tiêu chủ động cho gần 99% diện tích sản xuất. Những con đường mới, trường học khang trang, trạm y tế sạch đẹp – là hình ảnh rõ nét của sự đổi thay trong đời sống nông thôn.
Giáo dục, y tế, văn hóa – những yếu tố nền tảng của phát triển con người – đều đạt tiến bộ đáng ghi nhận. Tỷ lệ trường đạt chuẩn quốc gia đạt 69,4%; 100% xã phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 5 tuổi; tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế đạt 91,7%. Toàn tỉnh có 749/836 thôn, bản có nhà văn hóa; phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” lan tỏa mạnh mẽ. Bản sắc văn hóa dân tộc được gìn giữ, kết hợp hài hòa với các yếu tố hiện đại, góp phần xây dựng hình ảnh nông thôn Lai Châu văn minh, nhân ái, đậm đà bản sắc.
Lai Châu đã từng bước ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, hướng tới chuyển đổi số cấp xã. Các xã được đầu tư hệ thống truyền thanh cơ sở, mở rộng phủ sóng viễn thông và Internet. Đây là tiền đề quan trọng để triển khai mô hình nông thôn mới thông minh trong giai đoạn tới.
Giữ vững an ninh, trật tự cơ sở là yếu tố then chốt bảo đảm phát triển bền vững. 90/94 xã đạt tiêu chí quốc phòng – an ninh; phong trào tự quản, giữ gìn bản làng bình yên được nhân dân đồng thuận, góp phần tạo môi trường ổn định cho phát triển kinh tế - xã hội vùng nông thôn.
Giai đoạn mới – hướng tới nông thôn hiện đại, xanh và số
Nhìn lại chặng đường đã qua, Lai Châu rút ra bài học cốt lõi: xây dựng nông thôn mới bắt đầu từ tư duy đổi mới, lấy người dân làm trung tâm và phát triển bền vững làm mục tiêu. Trong mọi hoàn cảnh, sự lãnh đạo thống nhất của Đảng, vai trò chủ động của chính quyền và tinh thần tự lực của người dân là nhân tố quyết định.
Từ kết quả giai đoạn 2021–2025, tỉnh đề ra định hướng cho giai đoạn 2026–2030: tiếp tục củng cố và nâng cao chất lượng các tiêu chí đã đạt, xây dựng nông thôn mới theo hướng “xanh, thông minh, bền vững”, gắn với phát triển công nghiệp chế biến, du lịch cộng đồng, kinh tế tuần hoàn và ứng dụng chuyển đổi số.
Tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2030 có ít nhất 10 xã đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó 2 xã đạt chuẩn nâng cao. Tổng nhu cầu vốn ngân sách Trung ương giai đoạn này dự kiến khoảng 1.530 tỷ đồng, cùng 500 tỷ đồng vốn đối ứng địa phương. Nguồn lực sẽ được phân bổ ưu tiên cho hạ tầng giao thông, chuyển đổi số, phát triển vùng sản xuất tập trung, bảo vệ môi trường và xây dựng mô hình “làng xanh – bản số”.
Không dừng ở việc đạt chuẩn, Lai Châu hướng tới hình mẫu nông thôn mới mang bản sắc vùng cao – nơi văn hóa dân tộc được bảo tồn, con người là trung tâm của phát triển, thiên nhiên được gìn giữ và kinh tế vận hành trên nền tảng tri thức và công nghệ hiện đại. Đó cũng là hiện thân cho mục tiêu “nông nghiệp sinh thái – nông thôn hiện đại – nông dân văn minh” theo tinh thần Nghị quyết 19-NQ/TW của Trung ương.
Nông thôn mới Lai Châu hôm nay không chỉ là những con đường bê tông hay công trình khang trang, mà còn là biểu tượng của ý chí, niềm tin và khát vọng vươn lên của con người nơi biên cương Tổ quốc. Những kết quả đạt được trong giai đoạn vừa qua là nền tảng quan trọng để Lai Châu tiếp tục tiến bước trên con đường phát triển ổn định, bền vững, cùng cả nước hướng tới mục tiêu phồn vinh, hạnh phúc.
.svg){kind=icon}
