TS. Ngô Đức Phương, Viện trưởng Viện Khoa học Thuốc Nam cho biết, tía tô (Perilla frutescens (L.) Britt) chứa tới 271 hợp chất hóa thực vật đã được phân lập trong lá, thân và hạt. Đây là cơ sở tạo nên giá trị dược liệu phong phú của loài cây này.

Trong y học cổ truyền, tía tô được xếp vào nhóm vị thuốc cay ấm, có tác dụng giải biểu tán hàn, hòa vị, an thai và hỗ trợ điều trị các triệu chứng cảm lạnh, háo suyễn, buồn nôn, nôn khan hay đau bụng do ăn hải sản. Y học hiện đại cũng ghi nhận chiết xuất từ tía tô có đặc tính chống oxy hóa, kháng khuẩn và chống dị ứng nhờ chứa nhiều hoạt chất sinh học quý.

Những ngày thời tiết chuyển mùa, nhất là khi nhiệt độ giảm sâu, cơ thể dễ nhiễm lạnh dẫn đến hắt hơi, sổ mũi, ho, đau mỏi người. Nhiều người có thói quen sử dụng các bài thuốc dân gian để giảm triệu chứng sớm, trong đó nước lá tía tô được xem là lựa chọn phổ biến nhờ tính cay ấm và sự an toàn khi sử dụng.

W-lá tía tô .png
Tía tô giúp giải cảm. Ảnh: Mai Hoa

Bác sĩ Vũ Mai Hoa, Khoa Y học cổ truyền, Bệnh viện 19/8 (Bộ Công an), cho biết tía tô có khả năng phát tán, giúp làm ra mồ hôi và đẩy hàn khí qua da. Đồng thời, tính ấm của loại rau này có tác dụng làm ấm tỳ vị, cải thiện các triệu chứng đầy bụng, lạnh bụng và chán ăn do nhiễm lạnh. Việc dùng tía tô đúng cách trong mùa đông có thể bảo vệ sức khỏe, hạn chế nguy cơ khởi phát cảm lạnh.

Ba cách kết hợp tía tô giúp tăng hiệu quả giải cảm

Tía tô - gừng: Đây là sự kết hợp quen thuộc trong điều trị cảm lạnh thông thường. Cả hai đều có vị cay và tính ấm, giúp thúc đẩy quá trình tán hàn. Bài thuốc đặc biệt hữu ích khi cơ thể vừa bị nhiễm lạnh, dính mưa hoặc ngồi phòng điều hòa trong thời gian dài. Người dùng chỉ cần hãm một nắm tía tô và vài lát gừng đập dập với nước sôi khoảng 10-15 phút, uống nóng.

Tía tô - kinh giới: Bộ đôi này thường được dùng trong các trường hợp cảm lạnh kèm nghẹt mũi, sổ mũi và đau đầu. Ngoài uống, hỗn hợp còn được sử dụng để xông, giúp làm thông thoáng đường hô hấp và giảm nhanh triệu chứng.

Tía tô - mật ong hoặc chanh: Khi cảm lạnh đi kèm ho hoặc rát họng, tía tô có thể kết hợp với mật ong hoặc chanh. Mật ong giúp làm dịu họng và kháng khuẩn, chanh bổ sung vitamin C, tăng cường miễn dịch. Lưu ý, chỉ thêm mật ong hoặc chanh khi nước tía tô đã ấm để tránh làm giảm dưỡng chất.

Bác sĩ Hoa cũng lưu ý, nước lá tía tô tươi nên sử dụng trong 24 giờ để đảm bảo chất lượng, mùi vị. Ngoài ra, bạn không nên uống nước lá tía tô đun đi đun lại nhiều lần giảm đi khoáng chất.

"Người dân cũng không nên đun sôi nước tía tô tươi để quá 15 phút vì các tinh dầu trong lá, cành cây sẽ bị bốc hơi từ đó làm giảm hiệu quả đối với người sử dụng. Người bị cảm nóng không nên sử dụng nước lá tía tô bởi như vậy dễ bị nóng trong người khó chịu. Đặc biệt, uống quá nhiều nước tía tô trong một thời gian dài có thể gây chướng bụng, khó tiêu hoặc ảnh hưởng đến huyết áp. Nếu dùng lá tía tô có biểu hiện mệt mỏi, kém ăn, thở nông, choáng váng, táo bón, tiểu tiện đỏ… thì cần dừng ngay", bác sĩ Hoa thông tin. 

Bốn nhóm người không nên uống nước tía tô

Mặc dù tía tô rất lành tính và phổ biến nhưng không phải ai cũng dùng được. Các chuyên gia nhấn mạnh, do tía tô có tính phát tán mạnh, làm ra mồ hôi, nên 4 nhóm sau cần phải cẩn trọng.

Người cơ địa nhiệt, hay nóng trong: Tía tô có thể khiến tình trạng nóng trong, mẩn ngứa, nhiệt miệng trở nên trầm trọng hơn.

Người sốt cao do cảm nhiệt: Tía tô chỉ phù hợp với cảm phong hàn (sợ lạnh, ít mồ hôi). Ở người sốt cao, ra nhiều mồ hôi, dùng tía tô dễ gây mất nước thêm.

Người tiêu chảy do nhiệt: Trong trường hợp tiêu chảy kèm nóng rát hậu môn và phân nặng mùi, tía tô có thể khiến cơ thể mất nước nặng hơn.

Người có nguy cơ xuất huyết hoặc đang chảy máu: Với đặc tính ấm, tía tô có thể kích thích tuần hoàn, không phù hợp cho người bị chảy máu cam, vết thương hở hoặc có nguy cơ xuất huyết tiêu hóa.

Ngoài ra, phụ nữ mang thai muốn dùng tía tô để giảm ốm nghén hoặc giải cảm chỉ nên sử dụng lượng nhỏ và tham khảo ý kiến bác sĩ.