Luật Thống kê 2015 đã hướng tới mục đích quan trọng nhất là nâng cao chất lượng thông tin và hiệu quả công tác thống kê, nhằm phục vụ tốt nhất yêu cầu cung cấp thông tin cho các cơ quan Đảng, Chính phủ, các tổ chức xã hội và các đối tượng dùng tin khác.

Trong Luật Thống kê 2015 có những chương đề cập đến phối hợp thu thập, chia sẻ dữ liệu; sử dụng dữ liệu hành chính; ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động thống kê và với quan điểm xây dựng Chính phủ điện tử là xu hướng tất yếu. 

Bởi vậy, thời gian qua, ngành Thống kê đã nâng cấp việc sử dụng dữ liệu hành chính và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động thống kê là xu hướng của thế giới, là hai trong những mục tiêu chính ngành Thống kê đặc biệt quan tâm. Để thực hiện thành công Chính phủ điện tử thì một trong những yếu tố then chốt là sự chia sẻ phối hợp thông tin dữ liệu hành chính giữa các Bộ, ngành và việc ứng dụng triệt để công nghệ thông tin tại mỗi Bộ, ngành đó.

{keywords}
Ảnh minh họa

Về sử dụng dữ liệu hành chính cho hoạt động thống kê Nhà nước, trước đây ngành thống kê cơ bản chỉ sử dụng 2 hình thức thu thập dữ liệu là từ điều tra và tổng hợp báo cáo, tuy nhiên trong Luật Thống kê 2015 có thêm một hình thức mới là thu thập dữ liệu từ dữ liệu hành chính.

Đây là một kênh thông tin quan trọng cần được khai thác hiệu quả. Tất nhiên để sử dụng được nguồn dữ liệu này sẽ phải đầu tư nhiều nguồn lực, công sức, tiền của, bởi cần sự đầu tư mạnh của công nghệ thông tin, việc điều hành, quản lý, thiết kế các bài toán để hợp nhất dữ liệu sử dụng…

Đó là chưa kể đến sự phối hợp, hợp tác chia sẻ thông tin hiệu quả giữa các cơ quan, đơn vị với nhau. Dù biết là khó, nhưng ngành thống kê vẫn quyết tâm triển khai từng bước và những nỗ lực đã được đền đáp.

Bằng chứng là trong những năm qua, nhiều quy chế chia sẻ thông tin đã được ký kết giữa Tổng cục Thống kê với các Bộ, ngành như: Công Thương, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Giáo dục và Đào tạo, Y tế, Ban Kinh tế Trung ương, Ủy ban Dân tộc, Tổng cục Thuế, Bưu điện Việt Nam, Bộ Tài chính, Bộ Thông tin và Truyền thông…

Trong năm vừa qua, ngành thống kê đã phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông. Quy chế phối hợp giữa Bộ Thông tin và Truyền thông và Tổng cục Thống kê có khác so với quy chế giữa Tổng cục và các bộ, ngành khác ở chỗ Bộ Thông tin và Truyền thông giữ vai trò chủ trì xây dựng chính phủ điện tử, tiến tới chính phủ số, xã hội số, kinh tế số. Cục Tin học hóa – trực thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông là đơn vị quản lý hệ trục cơ sở dữ liệu quốc gia (NGSP). Tất cả các bộ, ngành khác đều phải kết nối vào NGSP. Tổng cục Thống kê được quyền kết nối vào đó và được chia sẻ dữ liệu trên hệ thống này. Điểm khác biệt thứ hai là Bộ Thông tin và Truyền thông có thể hỗ trợ Tổng cục Thống kê trong việc tổ chức cập nhật, bổ sung và duy trì cơ sở dữ liệu số trong đó có công nghệ khi điều tra thống kê và lực lượng hỗ trợ nếu cần thiết. 

Trước đó, trong Tổng điều tra kinh tế 2017, để tiến hành điều tra hiệu quả, ngành thống kê đã phối hợp trao đổi thông tin với Tổng cục Thuế trong việc rà soát doanh nghiệp nhằm tránh trùng, sót; đổi mới điều tra doanh nghiệp theo hướng sử dụng tối đa các thông tin về tài chính doanh nghiệp đã có từ Tổng cục Thuế. Nhờ vậy đã góp phần không nhỏ vào thành công của cuộc Tổng điều tra. Có thể nói, việc chia sẻ thông tin giữa các Bộ, ngành nếu được thực hiện ráo riết, bài bản thì đây sẽ là nền tảng căn bản để tạo nên thành công của Chính phủ điện tử.

Đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong hoạt động thống kê

Về đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong các khâu của hoạt động thống kê, trước đây, ngành thống kê là một trong những ngành có nền tảng ứng dụng công nghệ thông tin mạnh, nhiều ứng dụng công nghệ thông tin đã được áp dụng trong quá trình tổng hợp, xử lý dữ liệu thống kê. Tuy nhiên, trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 đang lấn sâu mạnh mẽ vào mọi mặt của đời sống xã hội thì công tác này cần được đẩy mạnh hơn nữa.

Trong Luật Thống kê 2015, có một chương riêng cho lĩnh vực này, điều này cho thấy tầm quan trọng của ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động thống kê. Thực thi Luật, những năm gần đây, ngành thống kê đã có nhiều động thái cụ thể để thực hiện tiến trình này.

Cụ thể, ngành đã từng bước áp dụng các công nghệ tiên tiến không chỉ trong tổng hợp, xử lý dữ liệu điều tra, dữ liệu báo cáo, mà trong cả khâu thu thập dữ liệu ban đầu (sử dụng máy tính bảng – CAPI và điều tra trực tuyến – webform trong một số cuộc điều tra.

Để việc ứng dụng công nghệ thông tin bài bản, hiệu quả, ngành thống kê đã xây dựng Đề án riêng về công nghệ thông tin. Ngày 10/5/2018, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 501/QĐ-TTg Phê duyệt Đề án ứng dụng công nghệ thông tin – truyền thông trong hệ thống thống kê Nhà nước giai đoạn 2017 – 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Mục tiêu của Đề  án là ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin – truyền thông và các phương pháp khoa học dữ liệu để nâng cao chất lượng hoạt động thống kê Nhà nước, hướng đến hệ thống thông tin quốc gia tích hợp và hiện đại trong giai đoạn 2020 – 2025.

Văn Giáp