Hội nghị “Thúc đẩy đối tác công tư trong các chuỗi giá trị nông nghiệp phát thải thấp và hội nhập thị trường carbon” do các thành viên của Đối tác Phát triển bền vững nông nghiệp Việt Nam (PSAV) tổ chức, diễn ra ngày 11/12 tại TPHCM.

Được thành lập từ năm 2010, PSAV đặt mục tiêu “20-20-20”: tăng 20% năng suất, giảm 20% đói nghèo và giảm 20% phát thải. Tổ chức này kết nối các tác nhân trong chuỗi nông nghiệp để hợp tác phát triển các ngành hàng chủ lực theo mô hình đối tác công tư (PPP).

Hiện PSAV có 8 nhóm công tác PPP ngành hàng, bao gồm: cà phê, chè, rau quả, thủy sản, gạo, gia vị và hồ tiêu, chăn nuôi, hóa chất nông nghiệp. Các nhóm trên được thành lập và hoạt động với sự tham gia của 120 tổ chức, gồm các cơ quan Chính phủ, các công ty, hiệp hội ngành hàng, viện nghiên cứu, các tổ chức quốc tế và phi Chính phủ.

Hoạt động mờ nhạt, thiếu liên kết

Tại hội nghị, ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), cho biết, nhóm PPP thủy sản được thành lập muộn và đang hoạt động mờ nhạt. Đối với thủy sản, tuần hoàn không chỉ giải quyết vấn đề môi trường mà còn là bài toán kinh tế hiện nay. 

Theo ông, các hoạt động giảm phát thải trong thủy sản thời gian qua chủ yếu do hiệp hội tự thực hiện, còn đóng góp của nhóm PPP thủy sản khá mờ nhạt. Do đó, ông Nam kiến nghị Bộ có sự chỉ đạo để nhóm PPP thủy sản hoạt động hiệu quả hơn trong thời gian tới.

w thuy san 79900.png
Theo VASEP, hoạt động của nhóm PPP thủy sản thời gian qua là mờ nhạt. Ảnh minh họa: Hoàng Hà

Tương tự, đại diện nhóm PPP chăn nuôi, ông Phạm Kim Đăng, Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi và Thú y (Bộ NN&MT) thừa nhận, các chương trình liên quan đến giảm phát thải khí nhà kính trong chăn nuôi của các tập đoàn rất nhiều nhưng lại không thể đưa vào hoạt động của PSAV. Nguyên nhân đến từ cả yếu tố khách quan và chủ quan.

Trong khi đó, chăn nuôi là ngành có đóng góp lớn vào phát thải khí nhà kính. Việt Nam là quốc gia có tổng đàn vật nuôi lớn. Nước ta đứng thứ 5 về tổng đàn heo. Chăn nuôi bò sữa cũng có phát thải lớn.

Chăn nuôi cũng có thể trở thành lĩnh vực đi đầu trong nông nghiệp về phát hành tín chỉ carbon, đặc biệt nhờ các chuỗi dự án biogas đã triển khai từ sớm. Năm 2020, riêng ngành này đã tạo ra 32 triệu tín chỉ carbon, thu về khoảng 170 tỷ đồng. Toàn bộ số tiền được tái đầu tư trở lại cho ngành.

Chiến lược chăn nuôi định hướng rõ về phát triển bền vững, giảm phát thải khí nhà kính, tiến tới phát hành tín chỉ carbon. Tuy nhiên, cách quản lý các dự án của nhóm PPP chăn nuôi lại không liên kết với nhau nên ngành gặp khó khăn liên quan tới vấn đề kiểm kê.

“Thời gian qua, Cục chưa thực sự chú ý và đầu tư đúng mức cho hoạt động của sáng kiến PSAV. Tôi xin nhận trách nhiệm”, ông Đăng nói.

Ông cho biết thêm, Cục Chăn nuôi và Thú y đang hoàn thiện văn bản, thể chế chính sách để kiểm kê khí nhà kính. Tới đây, cơ quan này sẽ lựa chọn các doanh nghiệp điển hình, phối hợp cùng các bên liên quan, nhóm thư ký PSAV để xây dựng mục tiêu, hướng tới kế hoạch hành động với các mức đo lường cụ thể. Từ đó, ngành sẽ có báo cáo vai trò của nhóm PPP chăn nuôi và đóng góp trong giảm phát thải.

Dư lượng thuốc bảo vệ thực vật là vấn đề nổi cộm

Sau khi nghe ý kiến của đại diện VASEP, Thứ trưởng Bộ NN&MT Hoàng Trung - đồng chủ trì PSAV, cho biết ông rất tiếc khi ngành thủy sản có nhiều lợi thế và dư địa lại đang gặp khó khăn.

"Lỗi này thuộc về cơ quan quản lý Nhà nước, cụ thể ở đây là Cục Thủy sản và Kiểm ngư. Bộ cũng có trách nhiệm. Thay mặt Bộ, tôi rất xin lỗi và sẽ chấn chỉnh để các hoạt động sẽ tốt hơn trong thời gian tới", ông Trung cam kết.

W-NN ok .jpg
Thứ trưởng Bộ NN&MT Hoàng Trung trao đổi về các nhóm hoạt động của PSAV. Ảnh: T.C

VASEP hiện là ngành hàng đóng góp nhiều cho quốc gia và cho ngư dân. Dự kiến, xuất khẩu thủy sản năm nay đạt trên 11 tỷ USD.

Theo ông Trung, nếu để đến khi đối tác yêu cầu giảm phát thải, VASEP mới chạy theo thì sẽ bị ngắt quãng và không chủ động. Do đó, việc giảm phát thải carbon trong lĩnh vực này cần bắt đầu ngay. 

Đối với nhóm PPP hóa chất nông nghiệp, lãnh đạo Bộ NN&PTNT yêu cầu phải chuyển động mạnh mẽ và thực chất hơn. Dù Bộ đã phối hợp với CropLife để thúc đẩy thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) sinh học, nhưng tiến độ triển khai chậm, phạm vi còn hạn chế và công tác đưa sản phẩm hiệu quả vào danh mục được phép sử dụng vẫn rất thấp.

Ngoài ra, hoạt động truyền thông, nâng cao nhận thức để người dân hiểu và sử dụng nhiều hơn thuốc BVTV sinh học chưa cao.

Mặt khác, theo báo cáo từ các địa phương và một số quốc gia nhập khẩu rau, quả của Việt Nam, vấn đề dư lượng thuốc BVTV còn nổi cộm. Nhiều chương trình hợp tác đã có nhưng manh mún và chưa giải quyết được vấn đề từ gốc. Do đó, các lô hàng xuất khẩu với dư lượng vượt giới hạn cho phép vẫn bị phát hiện.

Do đó, ông Trung đề nghị nhóm PPP hóa chất nông nghiệp xây dựng chương trình về giám sát dư lượng thuốc BVTV trên nông sản trồng trọt. Hoạt động này sẽ đáp ứng nhu cầu vệ sinh an toàn thực phẩm, phục vụ cả nhu cầu trong nước cũng như xuất khẩu.

Trao đổi với PV VietNamNet bên lề sự kiện, Thứ trưởng Hoàng Trung cho biết hai nhóm PPP thủy sản và PPP chăn nuôi có kết quả hoạt động chưa nổi bật do đều được thành lập sau. Tuy nhiên, xét tổng thể, cả 8 nhóm PPP đều có những chuyển biến tích cực về mặt nhận thức. 

Thời gian tới, Bộ sẽ chỉ đạo từng nhóm xác định lại các hoạt động cụ thể nhằm đạt kết quả tốt hơn.

Đến năm 2028, sẽ hoàn tất hệ thống tín chỉ carbon trong nội địa

Về phần Bộ chủ quản, Thứ trưởng Bộ NN&MT Hoàng Trung cho hay Bộ đang xây dựng quy trình giảm phát thải carbon cho tất cả các lĩnh vực. Sau khi hoàn thiện quy trình, Bộ sẽ đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, phổ biến đến người dân.

Bước quan trọng tiếp theo là xây dựng hệ thống đo đếm, báo cáo và đánh giá phát thải. Đây là khâu khó nhất và cần được chuẩn hóa để các tổ chức quốc tế theo dõi và công nhận.

Tiếp đó, Bộ sẽ xây dựng các dự án và chương trình nhằm tạo dựng tín chỉ carbon theo phương thức đo lường nêu trên; cuối cùng mới là bước tham gia thị trường tín chỉ carbon.

“Bộ đặt mục tiêu từ nay đến năm 2028 sẽ hoàn tất hệ thống tín chỉ carbon trong nội địa. Sau quá trình thí điểm, đánh giá trong nước mới tham gia thị trường carbon quốc tế. Đây là lộ trình mà các cơ quan chức năng của Bộ, doanh nghiệp và các ngành hàng thuộc lĩnh vực NN&MT cần tập trung thực hiện”, Thứ trưởng Hoàng Trung nhấn mạnh.

Nông nghiệp là ngành phát thải lớn, với khoảng 116,5 triệu tấn CO2 tương đương vào năm 2020. Trong đó, riêng lĩnh vực trồng trọt chiếm tới 80% tổng lượng phát thải.