Sở hữu trí tuệ – nền tảng tạo giá trị cho sản phẩm OCOP
Theo tham luận của Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) tại Hội nghị đánh giá Kết quả phát triển sản phẩm OCOP và Du lịch nông thôn giai đoạn 2021–2025, định hướng giai đoạn 2026–2030, do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức ngày 16/10/2025, trong bối cảnh kinh tế Việt Nam chuyển mình theo hướng dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, sở hữu trí tuệ (SHTT) đã vượt ra khỏi vai trò bảo hộ pháp lý đơn thuần để trở thành tài sản chiến lược, động lực cốt lõi của tăng trưởng.
Đối với Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP), SHTT được ví như “giấy thông hành” giúp đặc sản vùng miền khẳng định vị thế, góp phần phát triển kinh tế nông thôn. Các công cụ như chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu tập thể, nhãn hiệu chứng nhận đã giúp chuyển hóa giá trị văn hóa, tri thức truyền thống thành tài sản kinh tế được pháp luật bảo hộ.
Chủ trương phát triển SHTT cho sản phẩm OCOP được triển khai theo tinh thần Nghị quyết 19-NQ/TW (ngày 16/6/2022) về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Thực hiện định hướng này, Bộ KH&CN đã xây dựng và thực hiện Chiến lược SHTT đến năm 2030 và Chương trình phát triển tài sản trí tuệ, tạo hành lang chính sách hỗ trợ cho sản phẩm OCOP.
Theo Quyết định 2205/QĐ-TTg (24/12/2020), mục tiêu đặt ra là tối thiểu 60% sản phẩm chủ lực quốc gia, cấp tỉnh và sản phẩm OCOP được hỗ trợ đăng ký bảo hộ, quản lý và phát triển tài sản trí tuệ. Bên cạnh đó, Luật SHTT sửa đổi năm 2022 và Quyết định 148/QĐ-TTg (23/02/2023) quy định sản phẩm OCOP từ 4 sao trở lên bắt buộc phải có nhãn hiệu được bảo hộ, tạo cơ sở pháp lý và động lực mạnh mẽ để các địa phương chú trọng đăng ký quyền SHTT.
Nhờ đó, đến tháng 9/2025, cả nước có 146 chỉ dẫn địa lý được bảo hộ, phần lớn là sản phẩm nông nghiệp đặc thù như chè Tân Cương, nước mắm Phú Quốc, tỏi Lý Sơn, điều Bình Phước, sen Đồng Tháp, cà phê Sơn La, mật ong Gia Lai, muối Bạc Liêu… Nhiều sản phẩm trong số này đạt chuẩn OCOP 5 sao quốc gia, khẳng định uy tín và chất lượng trên thị trường.
Từ đặc sản vùng miền đến thương hiệu quốc gia
Theo báo cáo, nhiều sản phẩm OCOP đã được bảo hộ ở nước ngoài, khẳng định giá trị thương hiệu Việt. Tiêu biểu là chè Thái Nguyên (được bảo hộ tại Mỹ, Trung Quốc, Đài Loan), thanh long Bình Thuận và vải thiều Lục Ngạn (tại Nhật Bản). Đặc biệt, vải thiều Lục Ngạn đã được bảo hộ tại 8 quốc gia, trong đó có Úc và Singapore.
Vụ vải thiều năm 2023, tổng giá trị sản xuất của huyện Lục Ngạn đạt 3.324 tỷ đồng, trong đó giá trị xuất khẩu đạt 2.434 tỷ đồng (96,79 triệu USD) – chiếm hơn 60% tổng sản lượng tiêu thụ. Theo Cục SHTT, đây là minh chứng rõ rệt cho việc SHTT góp phần nâng cao giá trị kinh tế và uy tín thương hiệu nông sản Việt.
Trong khuôn khổ Hiệp định EVFTA, 39 chỉ dẫn địa lý của Việt Nam đã được bảo hộ tại châu Âu, mở ra cơ hội tiếp cận thị trường cao cấp, góp phần định danh thương hiệu quốc gia cho nhiều đặc sản vùng miền.
Song song đó, công tác nâng cao năng lực SHTT cho các chủ thể OCOP được triển khai rộng rãi. Trong Chương trình phát triển tài sản trí tuệ đến năm 2030, hai nhiệm vụ vùng đang được thực hiện tại Trung du miền núi phía Bắc và Trung Bộ, nhằm nâng cao nhận thức, kỹ năng tạo lập, quản lý và khai thác tài sản trí tuệ. Hiện cả nước có gần 100 tổ chức tập thể, hiệp hội được thành lập hoặc kiện toàn để quản lý và phát triển tài sản trí tuệ cho sản phẩm OCOP – góp phần hình thành mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị.
Để khắc phục những hạn chế còn tồn tại, giai đoạn 2026–2030, Cục SHTT đề xuất tăng cường đào tạo chuyên sâu, chuẩn hóa tài liệu tập huấn; hỗ trợ đăng ký bảo hộ SHTT ở các thị trường trọng điểm, đồng thời nghiên cứu cơ chế định giá tài sản trí tuệ để doanh nghiệp, hợp tác xã có thể sử dụng thương hiệu được bảo hộ làm tài sản thế chấp vay vốn.
.svg){kind=icon}
