Tuyên bố "TQ đã dừng xây đảo" báo trước cho việc ngừng hoạt động nạo vét trước mùa mưa bão và cũng là "tạo không khí hòa dịu" cho chuyến thăm Mỹ và Anh của Chủ tịch TQ Tập Cận Bình cuối năm nay.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Philippines Charles Jose tỏ ra không tin vào tuyên bố "TQ đã dừng xây đảo" của Ngoại trưởng TQ Vương Nghị, thậm chí chỉ rõ TQ nói "dừng" là do đã hoàn tất mục tiêu xây đảo.

"Bây giờ họ đang bước sang giai đoạn 2, xây dựng các cơ sở", ông Jose nói.

{keywords}
Ảnh chụp Đá Subi ngày 18/7. Ảnh: Medium

Truyền thông quốc tế đã rất chú ý tới tuyên bố của Ngoại trưởng TQ nói với phóng viên bên lề hội nghị ASEAN: "TQ đã dừng, TQ đã dừng. Ai đang xây dựng. Hãy lên máy bay và nhìn xem". Nhưng trong khi đó, báo chí chính thống ở Bắc Kinh hôm qua lại không hề trích dẫn hay đưa lại lời của ông Vương Nghị. Điều này cho thấy, có vẻ lời tuyên bố được diễn đạt chưa chuẩn hoặc nằm ngoài dự kiến.

Giám đốc Wu Shicun, phụ trách Viện nghiên cứu Biển Đông tại đảo Hải Nam cho biết, phát ngôn của ông Vương chỉ đề cập tới các hoạt động nạo vét. “TQ đã hoàn tất mọi dự án làm đảo. Công việc này chỉ là một phần trong quá trình xây dựng trên đảo. Việc xây dựng cơ sở hạ tầng dân sự (hải đăng, điều hướng, hỗ trợ...) mới chỉ bắt đầu, ông nói.

Một nhà ngoại giao cấp cao ở Bắc Kinh suy luận: "Tôi nghĩ, 'chúng tôi đã dừng" nghĩa là chỉ 'chúng tôi đã dừng giai đoạn này, nhưng chúng tôi có thể bắt đầu một giai đoạn mới".

Euan Graham của Viện Lowy tại Sydney nhấn mạnh, tuyên bố của ông Vương giống như "trò chơi câu chữ", nhưng TQ có lẽ sắp kết thúc giai đoạn làm đảo nhân tạo. "Nói dừng lại không ý nghĩa gì nếu việc xây dựng và cải tạo các căn cứ, cơ sở hạ tầng của nhiều tính năng trên đảo vẫn tiếp tục", ông nói.

Phải có thỏa thuận dừng

Những toan tính của TQ trong việc tạo ra "các bằng chứng thực địa" ở Biển Đông dường như bước sang một giai đoạn mới, tập trung vào xây dựng các cơ sở - cho cả mục đích quân sự - trên các đảo nhân tạo.

Hai năm qua, các sà lan, tàu hút bùn công nghệ cao của TQ đã chuyển cát ở đáy đại dương đổ vào những bãi ngầm chiếm giữ trí phép và tạo ra những đảo mới rộng tới 800ha. Một số chuyên gia tin rằng, những đảo này cuối cùng sẽ là các bãi đáp máy bay, cầu cảng và cơ sở quân sự để bọc lót cho tham vọng chủ quyền bao trùm cả Biển Đông.

TQ đã nhiều lần nói rằng, công việc nạo vét, làm đảo đã gần hoàn tất, nhưng vẫn giữ yên lặng về các bước đi tiếp theo trong bối cảnh đưa ra các tuyên bố trái ngược như theo đuổi hợp tác, duy trì hòa bình ổn định khu vực nhưng lại răn đe các nước láng giềng nhỏ hơn bằng các cuộc tập trận bắn đạn thật quy mô lớn trên biển.

Các hình ảnh vệ tinh gần đây nhất về các đảo nhân tạo TQ làm ở Biển Đông cho thấy, còn một tàu nạo vét ở ngoài Đá Subi. Tiến trình nạo vét vẫn đang diễn ra ở Đá Vành Khăn.

“Tôi sẽ không ngạc nhiên nếu TQ thực sự đẩy mạnh các hoạt động trong tháng 6, tháng 7 để nhanh chóng kết thúc việc nạo vét, xây đảo nhân tạo. Và tôi nghĩ chính xác kế hoạch cuộc chơi của TQ là - vào đêm trước của các cuộc gặp có thể nói rằng 'đúng, chúng tôi đã kết thúc nạo vét", Bonnie Glaser, một chuyên gia về Biển Đông tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) ở Washington cho biết. Theo bà Glaser, hình ảnh chụp Đá Subi cho thấy TQ có khả năng làm một đường băng khác ở đây.

“"Tất nhiên họ sẽ không nói gì việc việc xây dựng các cơ sở hay quân sự hóa tính năng ấy. Ông Vương Nghị không thực sự cung cấp bất kỳ sự đảm bảo nào có ý nghĩa. Vấn đề là những gì TQ đang làm gì với các đảo nhân tạo. Các dấu hiệu ban đầu đều đáng lo ngại", nhà phân tích lập luận.

Tại cuộc gặp ở Kuala Lumpur, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã kêu gọi TQ "dừng mọi hoạt động có vấn đề" ở Biển Đông, nghĩa là không chỉ việc nạo vét, làm đảo mà còn là xây dựng các cơ sở quân sự. TQ đã gần như hoàn tất một đường băng dài 3km ở Đá Chữ Thập, đường băng này đủ lớn cho mọi máy bay quân sự của họ.

Ngoại trưởng Mỹ muốn TQ có một thỏa thuận rõ ràng về việc dừng mọi hoạt động, không chỉ là làm đảo mà còn cả việc xây dựng và quân sự hóa các cơ sở trên đó

Trong tháng 6, Bộ Ngoại giao TQ nói họ sẽ sớm hoàn tất một số hoạt động làm đảo. Theo các chuyên gia phân tích, đây là tuyên bố báo trước cho việc ngừng hoạt động nạo vét trước mùa mưa bão và cũng là "tạo không khí hòa dịu" cho chuyến thăm Mỹ và Anh của Chủ tịch TQ Tập Cận Bình cuối năm nay.

Thái An (Theo FT)