Thôn Thanh Sơn nằm cách trung tâm tỉnh Hà Giang trên 60 km. Toàn thôn có 120 hộ với 550 khẩu, gần 100% số hộ là người Dao (thuộc nhóm Dao đỏ hay còn gọi là Dao đại bản).
Theo các già làng kể lại, năm 1920 ông Triệu Dùn Phin, một người con của dân tộc Dao ở thôn Thanh Sơn (thị trấn Việt Quang, huyện Bắc Quang) học được nghề làm giấy và truyền cho con cháu trong dòng họ Triệu; đến năm 1925, nghề bắt đầu phát triển. Đến nay, nghề làm giấy bản đã xuất hiện ở thôn được 87 năm, duy trì phát triển theo hình thức cha truyền con nối.
Hiện nay, có khoảng 90% số hộ gia đình dân tộc Dao sản xuất giấy bản truyền thống.
Giấy được sản xuất từ nguyên liệu chính là cây vầu non và dây leo tạo keo liên kết, sử dụng vôi để ngâm ủ nguyên liệu, sử dụng nước tự nhiên để tráng.
Nguồn nguyên liệu làm giấy bản có sẵn từ thiên nhiên và có khả năng tái tạo hàng năm, không gây ô nhiễm môi trường. Nghề làm giấy diễn ra quanh năm, tranh thủ thời gian nông nhàn.
Sản phẩm giấy bản sử dụng chủ yếu phục vụ nhu cầu sinh hoạt tâm linh của nhiều dân tộc. Những năm gần đây, nghề làm giấy của dân tộc Dao thôn Thanh Sơn có xu hướng phát triển tốt. Tuy nhiên, hiện nay nghề sản xuất giấy bản ở đây chưa được hỗ trợ phát triển nghề và quảng bá, mở rộng thị trường tiêu thụ; công cụ sản xuất do người dân tự chế tạo, làm bằng gỗ, còn thô sơ, chưa giải phóng sức lao động của con người.
Dân tộc Dao nói chung và dân tộc Dao sinh sống ở Hà Giang nói riêng có một nền văn hóa rất phong phú và đậm đà bản sắc, thể hiện qua nhiều phong tục. Một trong những nét đặc sắc của người Dao đó là tín ngưỡng đa thần “vạn vật hữu linh” mang dấu ấn của Nho giáo và Đạo giáo chính thống. Trong các Lễ cấp sắc, Lễ cầu an của dân tộc Dao, giấy bản là một loại giấy không thể thiếu được.
Qua đợt điều tra, khảo sát xác định làng nghề truyền thống trên địa bàn toàn tỉnh, Sở Công thương đã xác định nghề làm giấy bản của dân tộc Dao ở thôn Thanh Sơn, thị trấn Việt Quang, huyện Bắc Quang là một làng nghề truyền thống và Sở đã đưa vào quy hoạch để bảo tồn, phát triển.
Để bảo tồn và phát triển làng nghề sản xuất giấy bản truyền thống của dân tộc Dao, trên cơ sở đề xuất của Hội đồng khoa học công nghệ (KHCN) huyện Bắc Quang, Sở KH&CN Hà Giang đã phê duyệt dự án bảo tồn và phát triển nghề sản xuất giấy bản truyền thống của dân tộc Dao ở thôn Thanh Sơn vào chương trình đề tài, dự án KHCN cấp huyện năm 2012. Với tổng kinh phí dự án là 175 triệu đồng, trong đó vốn sự nghiệp KHCN tỉnh hỗ trợ 100 triệu đồng, số còn lại là do các hộ trong thôn đang sản xuất giấy bản đầu tư.
Nhờ sự quan tâm giúp đỡ và hỗ trợ kinh phí của chương trình KHCN huyện, các hộ người Dao sản xuất giấy bản ở thôn Thanh Sơn đã chuyển hóa một phần từ sản xuất thủ công sang ứng dụng cơ khí hóa cải tiến công cụ trong hoạt động sản xuất. Quy trình chế biến nguyên liệu, phương pháp tráng và bể tráng giấy được bà con giữ nguyên theo phương pháp truyền thống.
Hồng Khanh, Hoài Thanh, Thu Thủy, Hồ Nhuỵ, Minh Hưng
.svg){kind=icon}
