Bất chấp lệnh cấm vẫn tặng quà giáo viên nhân dịp Ngày Nhà giáo

Tháng 9/2023, một trường học ở tỉnh Sơn Tây, miền bắc Trung Quốc tiến hành điều tra vụ việc hội phụ huynh học sinh một lớp cấp hai quyên góp 5.000 NDT (khoảng 16,7 triệu đồng) để mua quà cho giáo viên nhân dịp Ngày Nhà giáo Trung Quốc diễn ra vào ngày 10/9.

Vụ việc đã làm dấy lên cuộc tranh luận trong dư luận về xu hướng tặng quà xa hoa cho giáo viên, bất chấp các quy định cấm những cử chỉ như vậy.

Theo báo cáo của tờ Beijing News, 5.000 NDT đã được dùng để mua 5 bộ mỹ phẩm cho giáo viên nữ, 2 bộ bút Parker cho giáo viên nam và 7 bó hoa cho cả giáo viên nam và nữ. Ảnh chụp màn hình của một phụ huynh cho thấy một cuộc trò chuyện nhóm trên WeChat được lập để chuẩn bị quà tặng.

“Do lịch trình chặt chẽ, sự lựa chọn hạn chế và sự khác biệt về sở thích, một số người trong chúng tôi đã tạm thời quyết định quà tặng trong Ngày Nhà giáo. Mong mọi người thông cảm!”, hội trưởng phụ huynh nhắn.

Sau làn sóng phản đối kịch liệt trên mạng xã hội, ban giám hiệu nhà trường phản hồi: “Nhà trường đã quy định rõ cấm giáo viên nhận quà. Nếu là sự thật thì chắc chắn là do phụ huynh tổ chức, thầy cô giáo cũng không nhận quà”. Bày tỏ lo ngại, phòng giáo dục địa phương cũng cho biết đã yêu cầu nhà trường điều tra vụ việc.

Ngày Nhà giáo Quốc gia của Trung Quốc được tổ chức vào 10/9 hàng năm, có nguồn gốc từ truyền thống Nho giáo sâu xa, nhấn mạnh vai trò quan trọng của các nhà giáo dục trong việc hình thành nhân cách và đạo đức của cá nhân.

Nguồn gốc bắt nguồn từ Phong trào Ngũ Tứ năm 1919, thời kỳ được đánh dấu bằng những lời kêu gọi cải cách giáo dục và công nhận vai trò then chốt của giáo viên trong sự phát triển xã hội. Mặc dù Hiệp hội Giáo dục Quốc gia Trung Quốc đề xuất thành lập Ngày Nhà giáo vào năm 1931, nhưng ngày này đã được chính thức công nhận vào năm 1939.

Ngày 10/9 được chọn vì kỷ niệm ngày sinh của Khổng Tử, nhà triết học và nhà giáo nổi bật của Trung Quốc cổ đại. Năm 1985, Ủy ban thường vụ Quốc hội nước này (Quốc hội) mới chính thức chọn ngày 10/9 hàng năm làm ngày Nhà giáo Trung Quốc.

Để kỷ niệm ngày này, các trường thường tổ chức các buổi lễ tuyên dương, khen thưởng giáo viên có thành tích xuất sắc; thăm hỏi các nhà giáo lão thành; học sinh cũ thăm lại thầy cô và trường cũ, học sinh và phụ huynh tặng hoa và quà cho giáo viên...

Tuy nhiên, trước lo ngại về việc này dẫn đến tham nhũng hoặc thiên vị, đã có những nỗ lực nhằm quản lý và hạn chế việc tặng quà trong môi trường giáo dục.

Năm 2010, Bộ Giáo dục Trung Quốc công bố quy định đầu tiên về cấm nhận quà tặng có tên "Thông báo về việc thiết thực tăng cường công tác liêm khiết kỷ luật và thực hành tiết kiệm trong hệ thống giáo dục".

Đây là lần đầu tiên nước này đưa ra các quy định về việc tặng quà giáo viên. Nội dung chính của quy định gồm 8 điều không cho phép: Không cho phép các địa phương, trường học nhận quà, tiền, các loại trái phiếu, phiếu quà tặng hay các loại tiền của vật chất khác của học sinh và phụ huynh; giáo viên không được đòi hỏi hoặc gợi ý học sinh để được nhận tiền của vật chất.

Năm 2014, Bộ Giáo dục nước này tiếp tục ban hành "Quy định nghiêm cấm các hành vi giáo viên nhận quà tặng, tiền biếu của học sinh và phụ huynh trái phép", cấm giáo viên gạ gẫm hoặc nhận quà, phiếu mua hàng hoặc trái phiếu từ học sinh và phụ huynh, nghiêm cấm tham gia bất kỳ hoạt động nào để học sinh và phụ huynh thanh toán hay nghiêm cấm các hành vi lợi dụng chức vụ mưu cầu tư lợi bất chính khác…

Vi phạm quy tắc này mang lại những hậu quả đáng kể: Giáo viên bị phát hiện có thể phải đối mặt với sự chỉ trích của công chúng, sa thải hoặc thậm chí bị cho ra khỏi ngành.

Hàng năm trên khắp Trung Quốc, trước những dịp như Ngày Nhà giáo hay Ngày đầu năm mới, nhiều chính quyền địa phương cũng đưa ra thông báo nhắc lại và nhấn mạnh việc cấm tặng quà.

Ví dụ, vào ngày 6/9/2023, Phòng Giáo dục Hợp Phì ở miền đông Trung Quốc đã khuyến nghị các trường học hướng dẫn phụ huynh bày tỏ lòng biết ơn và lời chúc phúc tới giáo viên thông qua các cuộc gọi điện thoại và tin nhắn, khuyến khích sự tiếp xúc cá nhân hơn và không trao đổi quà tặng vật chất, theo Six Tone.

Bất chấp những nỗ lực chung của các quy định quốc gia và địa phương, xu hướng tặng quà cho giáo viên vẫn diễn ra. Trên ứng dụng phong cách sống Xiaohongshu, chủ đề “Quà tặng Ngày nhà giáo” đã thu hút được 420 triệu lượt xem.

Một bài đăng cụ thể, được hơn 3.000 người dùng yêu thích, liệt kê nhiều loại quà tặng, từ cốc đến viên ngậm, đồng thời nhấn mạnh vào những món quà thiết thực hoặc tự làm (hand-made) dành cho giáo viên.

Trên mạng xã hội, nhiều phụ huynh, dù miễn cưỡng hoặc không thích tặng quà, cho biết họ thấy mình bị áp lực bởi hội phụ huynh. Trong khi nhiệm vụ ban đầu là “kết nối nhà trường và gia đình”, một số hội đã bị giám sát trong việc tổ chức hoạt động tặng quà, đặc biệt là trong các ngày lễ.

“Tôi đang ở trong tình thế tiến thoái lưỡng nan. Gia đình tôi đang gặp khó khăn về tài chính nên không có điều kiện để biếu tiền. Tôi lo rằng nếu tôi đưa ra thứ gì khác, giáo viên có thể sẽ không thích. Nếu tôi không cho gì, giáo viên có đối xử khác với con tôi không?” một cư dân mạng hỏi trên mạng xã hội.

Một người khác cho rằng không nên trao quà cho giáo viên dưới sự bảo trợ của hội phụ huynh. “Ai có tiền thì cứ tự tặng quà thôi. Tại sao phải yêu cầu mọi người tặng hết?”, một bình luận viết.

Trong một vụ việc xảy ra ở phía đông tỉnh Chiết Giang, một phụ huynh nói với truyền thông địa phương rằng anh đã nghi ngờ việc hội phụ huynh sử dụng quỹ lớp để mua quà cho giáo viên. Nhưng thay vì được giải quyết mối lo ngại, người bố này đã bị xóa khỏi cuộc trò chuyện nhóm của hội.