Chuyện ‘ít biết’ về một đối tác chiến lược của VN

Thật ấn tượng từ nhiều năm nay Anh đã vượt lên trở thành thị trường nhập siêu hàng hóa Việt Nam lớn nhất trong EU!

Hai ngày cuối tháng trước, Thủ tướng Vương quốc Anh và Bắc Ireland David Cameron (từ đây gọi là VQ Anh) đã có chuyến thăm Việt Nam. Đây là lần đầu tiên ông Cameron thăm chính thức VN, cũng là lần đầu tiên một Thủ tướng Anh thăm chính thức VN.

Trong chuyến thăm, Thủ tướng Anh đã đề nghị cung cấp khoản tín dụng xuất khẩu trị giá 500 triệu bảng để thực hiện các dự án hạ tầng tại Việt Nam. Cùng với Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Tấn Dũng, ông Cameron cam kết tiếp tục thúc đẩy quan hệ đối tác chiến lược giữa hai nước trong một loạt lĩnh vực khác nhau.

Đây là lần đầu tiên Thủ tướng Cameron thăm chính thức VN, cũng là lần đầu tiên một Thủ tướng Anh thăm chính thức VN. Ảnh: Reuters

Đối tác chiến lược với VN trước cả Pháp và Đức

Vương quốc Anh và Bắc Ireland, tuy không phải là cường quốc về dân số và diện tích lãnh thổ của EU (đứng thứ 3 trong EU sau CHLB Đức và CH Pháp), nhưng từ nhiều năm nay lại là bạn hàng thứ 2 (sau Đức) và đối tác thứ 3 về đầu tư vào Việt Nam (sau Hà Lan và CH Pháp) trong khối này. 

Trong tiềm thức của nhiều người Việt Nam, Vương quốc Anh và Bắc Ireland có một cái gì đó không mấy gần gũi như với CH Pháp hay CHLB Đức. Cũng dễ hiểu, người Pháp có mặt ở Việt Nam từ khá sớm (cuối thế kỷ 19). Còn với nước Đức, có một thời (những năm 1970, 1980) đã có hàng chục nghìn người Việt sang CH Dân chủ Đức lao động và học nghề. Sau khi nước Đức thống nhất (tháng 10/1990) cho đến nay còn có khoảng 120 nghìn người Việt vẫn đang sinh sống và lập nghiệp ở quốc gia đông dân nhất châu Âu này.

Tuy nhiên, trong thực tế mối bang giao quốc tế chính thức giữa hai quốc gia thì VQ Anh thiết lập quan hệ cấp đại sứ với Việt Nam (11/9/1973) chỉ sau CH Pháp vài tháng và sớm hơn CHLB Đức những 2 năm! Sau này khi quan hệ hợp tác giữa EU và Việt Nam phát triển ở tầm cao mới thì chính VQ Anh là nước đi đầu trong EU có bước đột phá quan hệ đối tác với Việt Nam.

Trên cơ sở Tuyên bố “Quan hệ đối tác vì sự phát triển’’ do Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và Thủ tướng Gordon Brown ký tại London tháng 3/2008 nhân dịp hai nước chuẩn bị kỷ niệm 35 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, tháng 9/2010 hai Chính phủ đã ký Tuyên bố chung chính thức nâng cấp quan hệ Việt Nam - Anh thành Đối tác chiến lược với 7 lĩnh vực hợp tác là: Chính trị, ngoại giao; Các vấn đề toàn cầu và khu vực; Thương mại và đầu tư; Hợp tác phát triển kinh tế - xã hội bền vững; Giáo dục - đào tạo; An ninh quốc phòng; Giao lưu nhân dân.

Như vậy, Anh trở thành đối tác chiến lược với Việt Nam còn trước cả CHLB Đức (năm 2011) năm và CH Pháp 3 năm (năm 2013)!

Thị trường xuất siêu lớn nhất EU của Việt Nam

Có lẽ đây là một trong những nguyên nhân sinh động để lý giải: Vì sao không phải là quốc gia đứng nhất, nhì về dân số cũng như diện tích lãnh thổ thuộc EU, nhưng Anh lại là bạn hàng thứ 2 và đối tác đầu tư thứ 3 của Việt Nam? Và, thật ấn tượng từ nhiều năm nay Anh đã vượt lên trở thành thị trường nhập siêu hàng hóa Việt Nam lớn nhất trong EU!

Như đã nói, VQ Anh thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam khá sớm. Tuy nhiên sự khởi đầu trong hợp tác, phát triển với Việt Nam lại khá chậm chạp, khiêm tốn và chỉ thực sự chuyển động bắt đầu vào những năm cuối thập niên 90 thế kỷ trước. Thế rồi mối quan hệ đó được bứt tốc và đi vào thực chất, nhất là về trao đổi thương mại từ những năm giữa thập niên đầu tiên của thế kỷ 21 này.

Tự những con số sau đây nói lên điều đó: Năm 2006, Việt Nam xuất khẩu sang Anh mới chỉ 1,179 tỷ USD, nhập khẩu từ Anh là 201,3 triệu USD. Năm năm sau (2010) là: 1,682 tỷ USD/511 triệu USD. Tương tự, năm 2011 là: 2,389 tỷ USD/465 triệu USD; năm 2012 là: 3,033 tỷ USD/542 triệu USD, và năm 2014 là 3,95 tỷ USD/544 triệu USD.

Như vậy, từ năm 2006 đến 2014 hàng hóa Việt Nam nhập khẩu từ Anh chỉ du di ở mức 450 - 550 triệu USD/ năm, còn lại là Việt Nam xuất siêu và liên tục tăng. Kim ngạch hàng hóa Anh nhập khẩu từ Việt Nam nhiều nhất là: Sản phẩm dệt may, giày dép, máy tính và linh kiện máy tính, đồ gỗ nội thất, chè, cà phê, gạo, thủy sản, cao su... trong khi Việt Nam nhập khẩu từ Anh: Hàng gia công chế biến và thiết bị công nghiệp, hóa chất, thiết bị viễn thông, thuốc lá...   

Thị trường tiềm năng và cởi mở

Vì sao Anh là thị trường xuất siêu lớn nhất EU của Việt Nam? Hẳn cơ quan chức năng quản lý nhà nước (Bộ Công Thương), các nhà quản lý kinh tế, chuyên gia hội nhập và hợp tác kinh tế quốc tế đã có những giải mã về “hiện tượng’’ thị trường Anh. Người viết bài có một vài cảm nhận như sau:

Một là, kinh tế Anh là nền kinh tế thị trường TBCN, chủ yếu dựa vào khu vực kinh tế tư nhân (chiếm 80% sản lượng xã hội và lao động). Từ lâu, Anh đi đầu các nước phương Tây trong việc tư nhân hóa doanh nghiệp nhà nước. Anh nổi bật trong các nền kinh tế toàn cầu hóa và lớn thứ 7 thế giới (thứ 2 EU, sau CHLB Đức), với GDP đầu người năm 2014 đạt 35.900 USD/người.

Hai là, thương mại của Anh đứng thứ 6 thế giới (sau Mỹ, Đức, Trung Quốc, Pháp và Nhật Bản). Năm 2014, xuất khẩu hàng hóa của Anh, nếu tính cả dịch vụ đạt khoảng 750 tỷ USD và nhập khẩu đạt khoảng 790 tỷ USD. Cũng năm 2014, tổng giá trị bán lẻ của đảo quốc sương mù đạt gần 550 tỷ USD.

Ba là, chính sách thương mại của Anh khá cởi mở, không theo chủ nghĩa bảo hộ. Chính vì vậy trong nhiều tranh chấp, các vụ kiện bán phá giá, hải sản nhiễm kháng thể, vấn đề GSP, giày mũ da... giữa EU với Việt Nam, Anh thường có lập trường ủng hộ Việt Nam như từng nhiệt thành ủng hộ Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) và Quy chế thị trường. Cũng như vậy, từ nhiều năm nay chính phủ Anh đánh giá Việt Nam là thị trường có triển vọng cao ở khu vực ASEAN và đưa Việt Nam vào danh sách ưu tiên, khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư và tăng cường quan hệ giao thương...

Tóm lại, trong quan hệ, trao đổi thương mại, có thể nói Vương quốc Anh là thị trường hàng hóa và dịch vụ không chỉ tiềm năng mà còn khá cởi mở với Việt Nam.

Đây là một trong những nguyên nhân và lợi thế quan trọng mà các cơ quan chức năng liên quan, nhất là cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam cần quan tâm và khai thác tối đa. Nguyên nhân và lợi thế này sẽ còn rộng mở hơn và đem lại nhiều cơ hội hơn cho cả DN Việt Nam và VQ Anh sau chuyến thăm Việt Nam của Thủ tướng David Cameron, cũng như khi EVFTA giữa EU và Việt Nam được ký kết trong tương lai gần.