Từ chuỗi sản xuất này của HTX Chế biến chè Phìn Hồ ở xã Thông Nguyên (Hoàng Su Phì, Hà Giang), mỗi năm cung cấp ra thị trường cả trăm tấn trà thành phẩm, thu về gần 10 tỷ đồng/năm, giúp nhiều hộ dân người dân tộc Dao đỏ thoát nghèo. 

Từ núi cao, Fìn Hò Tra bước ra thế giới

Thông Nguyên là xã có diện tích trồng chè tương đối lớn trên địa huyện Hoàng Su Phì. Ở vùng núi cao này, chè Shan tuyết đã có từ lâu, gắn bó với cuộc sống của người dân tộc Dao từ đời này sang đời khác.

Cây chè Shan tuyết sống cheo leo ở độ cao hàng nghìn mét trên dãy núi có khí hậu quanh năm mát mẻ. Thế nên, chè tại đây có vị thơm ngon, tinh khiết đặc biệt. Tuy nhiên, người dân chủ yếu trồng và khai thác chè theo hướng truyền thống, manh mún, giá trị thu về không cao. Nhiều thời điểm, chè khô giá chỉ 10.000-15.000 đồng/kg vẫn khó tiêu thụ. 

Giá rẻ, cái nghèo khó đeo bám mãi người dân nơi đây. Họ đành đốn hạ những cây chè cổ thụ hàng trăm năm tuổi để chuyển sang trồng ngô, lúa.

Chứng kiến cảnh đó, anh Lý Chòi Nhàn – Phó chủ tịch UBND xã Thông Nguyên lúc bấy giờ đã họp bàn với người dân trong xã tìm cách cứu cây chè Shan tuyết. Sau nhiều lần nhấc lên đặt xuống, năm 2008 HTX Chế biến chè Phìn Hồ ra đời với mục tiêu liên kết các hộ dân trồng chè để tiến tới sản xuất theo quy mô hàng hoá lớn. Khi đó, tài sản duy nhất khi thành lập HTX chỉ là vài trăm gốc chè cổ thụ.

Những ngày đầu mới thành lập, HTX chủ yếu thu mua chè búp tươi của các hộ thành viên, chế biến thành chè xanh theo phương pháp truyền thống rồi bán ra thị trường. Nguồn nguyên liệu đầu vào gói gọn trong khoảng 30ha chè của các gia đình thành viên nên sản lượng ít; bao bì, nhãn mác thô sơ; bộ máy quản lý còn thiếu kinh nghiệm. Do đó, 3 năm đầu đi vào hoạt động, doanh thu của HTX chỉ đạt khoảng 500 triệu đồng/năm.

che shan tuyet.jpg
Liên kết sản xuất, sản phẩm trà của Phìn Hồ có giá tiền triệu, không chỉ phục vụ nhu cầu tiêu dùng trong nước mà còn xuất khẩu (Ảnh: Fìn Hò Trà)

Năm 2017, HTX đã đầu tư đổi mới toàn bộ dây chuyền công nghệ sản xuất. Một năm sau đó, lần đầu tiên HTX xuất khẩu trên 20 tấn chè khô sang thị trường Đài Loan, đánh dấu sự vươn tầm của thương hiệu Fìn Hò trà.

Giám đốc HTX chế biến chè Phìn Hồ Triệu Tạ Hin, cho biết, để nâng cao giá trị từ cây chè cổ thụ bản địa, những năm gần đây HTX đã mở rộng quy mô sản xuất, mở rộng vùng nguyên liệu. HTX liên kết với 410 hộ dân trồng chè ở các xã Thông Nguyên, Nậm Ty, Túng Sán…. Đây là những vùng chè đạt tiêu chuẩn hữu cơ Châu Âu.

Bên cạnh đó, HTX tiếp tục đổi mới dây chuyền công nghệ sản xuất, đa dạng hóa sản phẩm; thường xuyên tổ chức tập huấn kỹ thuật trồng và chăm sóc, thu hái, sơ chế chè cho bà con nông dân, đảm bảo theo tiêu chuẩn hữu cơ để giữ vững chất lượng sản phẩm; cùng với đó đẩy mạnh xây dựng và quảng bá thương hiệu chè Fìn Hò Trà.

HTX hiện có 5 dòng sản phẩm khác nhau mang nhãn hiệu Fìn Hò Trà gồm: Trà xanh, Hồng trà, Trà đen, Bạch trà, Trà Tiên. Theo ông Hin, các sản phẩm của thương hiệu Fìn Hò Trà được chế biến từ những búp chè non nhất của những cây chè Shan tuyết cổ thụ trong vùng chè được Liên minh châu Âu chứng nhận hữu cơ vào năm 2015.

Năm 2021, 2 sản phẩm của HTX là Trà xanh hộp 100gr và Hồng trà hộp 100gr đã đạt chứng nhận sản phẩm OCOP 5 sao quốc gia (Chương trình mỗi xã một sản phẩm). Đây cũng là 2 sản phẩm đầu tiên của tỉnh Hà Giang đạt OCOP 5 sao và là niềm tự hào của các hộ đồng bào dân tộc Dao đỏ.

Cùng với chất lượng sản phẩm, trà còn được đóng túi, hộp với bao bì bắt mắt hướng tới phân khúc quà tặng. Một 1kg trà của HTX có giá vài triệu đồng, thậm chí cả chục triệu đồng. Đơn cử, sản phẩm Bạch trà búp Organic EU có giá 500.000 đồng/túi 50gram (10 triệu đồng/kg); Trà Móng rồng giá 700.000 đồng/túi 200gram (3,5 triệu đồng/kg); Hồng trà búp giá 500.000 đồng/gói 100gram (5 triệu đồng/kg). 

Các sản phẩm của HTX đang xuất hiện tại nhiều hệ thống siêu thị, trên các sàn thương mại điện tử lớn ở nước ta, đồng thời xuất khẩu sang các thị trường cao cấp như Đài Loan, Nhật Bản, châu Âu…

che shan tuyet.jpg
Từ hàng giá rẻ, nay chè thành "vàng xanh" của đồng bào dân tộc Dao đỏ ở xã miền núi (Ảnh: Fìn Hò Trà) 

Thành “vàng xanh” của người Dao đỏ

HTX đang liên kết với 410 hộ dân để sản xuất chè trên quy mô 210ha, trong đó có 138ha là vùng nguyên liệu đạt chứng nhận theo tiêu chuẩn hữu cơ châu Âu. Mỗi năm cung cấp ra thị trường khoảng 90-100 tấn chè khô thành phẩm.

Theo ông Triệu Tạ Hin, những năm qua, HTX từng nước nâng cao chất lượng sản phẩm, tạo được niềm tin với người tiêu dùng. Từ đó giúp bà con thành viên HTX nâng cao năng suất, nâng cao thu nhập từ cây chè và đồng thời doanh thu của HTX cũng được tăng lên đáng kể.

Từ một thôn vùng cao nghèo khó, đời sống của người dân ở Phìn Hồ nay đã thay đổi nhờ nghề làm chè, cả thôn không còn hộ đói nghèo, một số hộ chịu khó nên có của ăn của để.

Là một trong những hộ trồng nhiều chè nhất tại thôn Phìn Hồ (Thông Nguyên), ông Lý Văn Lìn khoe, từ khi tam gia HTX, chè không còn bị thương lái ép giá. Sản phẩm chè được công nhận OCOP 5 sao giúp giá nguyên liệu cao hơn trước. Thế nên, mỗi năm gia đình ông thu được hơn 100 triệu từ cây chè Shan tuyết bản địa.

Gia đình nhà bà Triệu Mùi Nghính có 2ha chè Shan tuyết, trong đó có những cây chè già tới 300 năm tuổi. Thế nhưng trước kia, chè chỉ là thức uống để người Dao đỏ tiếp đón khách, dư ra bán lấy tiền song giá chẳng được là bao.

Giờ thì 1kg chè đặc sản có thể giúp bà Nghính đổi được cả tạ thóc. Đặc biệt, những cây chè cổ thụ còn giúp cho bà và nhiều người dân trong làng tậu được trâu, bò, tivi, xe máy… Cuộc sống từ đói nghèo chuyển sang no ấm, sung túc.

Đây là lý do nhiều người coi chè Shan tuyết thành “vàng xanh” của người Dao đỏ trên Hoàng Su Phì.

HTX Chế biến chè Phìn Hồ hiện nay không chỉ trở thành điển hình sản xuất kinh doanh giỏi ở vùng cao mà còn đang bước đầu phát triển mô hình “Cây chè Shan tuyết nhà tôi”. Tức, khách có thể bao mua cả cây chè của HTX trong 1 năm hoặc nhiều năm. 

Sau khi khách chốt mua, HTX và người dân sẽ chăm sóc, thu hái sản phẩm từ cây chè theo tiêu chuẩn tốt nhất rồi chế biến, đóng gói sản phẩm mang thương hiệu riêng. Sản phẩm sẽ được chuyển tới tay khách hàng đã đặt mua cây chè trước đó. Tất cả các gốc chè được mua đều đánh dấu trên Google map nên sản phẩm luôn truy xuất được nguồn gốc một cách dễ dàng.

Lãnh đạo HTX cho biết, đây là hướng đi làm giúp gia tăng giá trị từ cây chè Shan tuyết, đồng thời lan toả thương hiệu đến người tiêu dùng trên khắp cả nước.

Tâm An

CTV