Mỹ- Nga: Đấu dịu nhưng có 'bình thường hóa'?

Chưa thể coi là chuyến thăm Nga của ông Kerry có ý nghĩa đáng kể trong việc “bình thường hóa” quan hệ hai nước. Tuy nhiên, rõ ràng đây là một tín hiệu tích cực.

Hai chuyến thăm của quan chức phương Tây 

Tiếp theo bà Angela Merkel, Ngoại trưởng Hoa Kỳ, ông John Kerry là nhân vật quan trọng thứ hai của phương Tây đến Nga vào ngay sau dịp nước Nga tổ chức lễ kỷ niệm lần thứ 70 Ngày Chiến thắng vĩ đại trước chủ nghĩa phát-xít – có thể nói là lần kỷ niệm lớn nhất và hoành tráng nhất trong lịch sử nước Nga hậu Xô-viết.

Điều đáng chú ý là chuyến thăm của hai nhân vật phương Tây này tới Nga trong bối cảnh các nguyên thủ phương Tây, không ai nhận lời tới Moscow tham dự Lễ kỷ niệm Chiến thắng. Biểu hiện này cho thấy quan hệ của Nga với thế giới Phương Tây xuống thấp nhất trong thời kỳ hậu Xô-viết và nhất là trong giai đoạn cầm quyền của V. Putin.  

Theo truyền thông quốc tế, nội dung bàn thảo của hai người đứng đầu Đức, Nga vẫn xoay quanh cuộc khủng hoảng Ukraine. Chuyến viếng thăm của bà thủ tướng Đức tới Nga trong hoàn cảnh hiện tại được coi là hợp lý, vì nước Anh thì đang bận bịu với bầu cử, còn nước Pháp lại có cái nhìn mới sang Mỹ La-tinh… Duy trì quá lâu một cuộc trừng phạt cấm vận từ phía Phương Tây đối với Nga, thì người bị ảnh hưởng trực tiếp, vẫn là các nước EU.  

Trong cuộc hội đàm lần này, Putin vẫn tỏ ra cất cương quyết lập trường rằng “Phương Tây đã áp dụng tiêu chuẩn kép, những sự kiện ở Yemen năm nay không khác gì những sự kiện ở Ukraine năm ngoái, nhưng thái độ của họ đối với hai khu vực này là khác nhau.”  

Ngay trong phát biểu tại Lễ Kỷ niệm Chiến thắng, tổng thống Putin mặc dù không nói rõ là nước nào, nhưng đã thể hiện rõ một ý, rằng “người ta đang cố gắng xây dựng một thế giới đơn cực.” Với lập trường đó, liệu chuyến viếng thăm của ông John Kerry tới Nga lần này liệu có đạt được kết quả gì chăng? 

Chưa có ý nghĩa đáng kể trong “bình thường hóa” 

Xung quanh cuộc khủng hoảng Ukraine hiện đang tồn tại “Thỏa thuận ngừng bắn Minsk tháng 2/2015”, nhưng đến nay thỏa thuận này thường xuyên bị vi phạm từ cả hai phía.   

Ông Kerry đã được người đồng cấp đưa đến đặt vòng hoa tưởng niệm các chiến sỹ Hồng quân đã hi sinh trong cuộc Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, đây đã trở thành một lý do để kết nối cuộc đối thoại giữa hai nước vào thời điểm này. Dù sao thì Nga, người kế thừa lớn nhất của Liên bang Xô-viết và Hoa Kỳ, vẫn là hai nước chủ chốt trong cuộc chiến chống chủ nghĩa phát-xít. Chính vì thế mà hai ông Kerry và Lavrov đã thông báo về quan hệ truyền thống sẵn có của hai nước sẽ làm tiền đề cho việc tiếp tục hợp tác giữa hai bên để giải quyết những vấn đề còn tồn tại của an ninh thế giới.  

Ông Lavrov cho biết tại cuộc họp báo chung rằng các cuộc đàm phán đã giúp Moscow và Washington tăng cường hiểu biết lẫn nhau. Trước đó, ông nói rằng Nga sẵn sàng hợp tác với Mỹ nhưng chỉ trên “cơ sở bình đẳng” và không bị ép buộc. Một tuyên bố của ông Lavrov trên trang web của Bộ ngoại giao Nga cho biết những nỗ lực để gây sức ép với Nga thông qua các lệnh trừng phạt sẽ chỉ dẫn đến một “ngõ cụt.”  

Nhìn từ phía Hoa Kỳ, rõ ràng đây là một động thái tích cực khi tổng thống Obama đã cử người đại diện ngoại giao cao nhất của mình tới Nga – đây là chuyến thăm Nga đầu tiên của ông Kerry tới Nga kể từ cuối năm 2013, thời điểm những sự kiện của khủng hoảng Ukraine diễn ra. Động thái này cũng nhận được sự hoan nghênh từ chính các lãnh đạo Nga.  

Theo truyền thông quốc tế đưa tin, ông Kerry ngoài gặp người đồng cấp là ngoại trưởng Nga S. Lavrov, còn gặp tổng thống V.Putin. Không có bất cứ đột phá nào quan trọng, vì giữa hai bên còn tồn tại quá nhiều điểm bất đồng, nhưng ông Kerry đã mang tới Sochi một thông điệp rằng những lệnh trừng phạt của Phương Tây có thể bắt đầu được dỡ bỏ nếu “Thỏa thuận ngừng bắn” có những tiến bộ trong việc thực thi và có những hi vọng cho hòa bình ở Đông Ukraine. Với những bế tắc hiện nay, điều này đã là quá đủ cho một hy vọng hòa bình.  

Bình luận quốc tế cho thấy có sự thay đổi rõ rệt trong cách phát ngôn của ông Kerry từ thời điểm “Thỏa thuận ngừng bắn Minsk tháng Hai 2015.” Hồi đó, Người phát ngôn Bộ ngoại giao Hoa Kỳ Jen Psaki đã nói: “Chúng ta thấy rõ được triển vọng của Thỏa thuận ngừng bắn, nhưng chính Nga đã cho thấy trong vài tháng gần đây, họ đã nói một đằng mà làm một nẻo”. Trong khi, tại cuộc họp báo vừa qua, ông Kerry còn cảm ơn Tổng thống Putin về thời gian dành cho ông và “về sự thẳng thắn của Tổng thống Putin quanh vị thế của nước Nga.”  

Những vấn đề bàn thảo chủ yếu là về khủng hoảng Ukraine và lệnh trừng phạt, nhưng những vấn đề Iran, Syria, Libya và Yemen cũng được bàn luận – nhất là về việc Nga dỡ bỏ lệnh cấm bán hệ thống tên lửa S-300 cho Iran.  

Từ những gì được biết, chưa thể coi là chuyến thăm Nga của ông Kerry có ý nghĩa đáng kể trong việc “bình thường hóa” quan hệ hai nước. Chính ngày ông này tới Nga thì các lực lượng đối lập Nga đã công bố điều tra của Boris Nemsov – người mới bị hạ sát ở Moscow – về can dự của Nga vào tình hình Đông Ukraine trong khi Kremli vẫn phủ nhận điều này.  

Tuy nhiên, rõ ràng đây là một tín hiệu tích cực, và những nội dung được bàn luận giữa hai bên cho thấy Hoa Kỳ vẫn coi Nga là một nước quan trọng – thành viên Hội đồng bảo an Liên hiệp quốc và mọi hành động của Nga đều có ảnh hưởng rất lớn đến an ninh khu vực và thế giới. 

Phúc Lai