Trong giai đoạn 2021–2025, Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) và Chương trình Phát triển du lịch nông thôn đã tạo ra những chuyển biến quan trọng đối với khu vực nông thôn. Không chỉ góp phần thay đổi diện mạo kinh tế – xã hội, hai chương trình còn thúc đẩy phong trào khởi nghiệp, mở rộng ngành nghề, dịch vụ và nâng cao giá trị sản phẩm nông thôn.
Theo báo cáo tham luận của Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên tại một hội nghị được tổ chức mới đây, tính đến tháng 9/2025, cả nước có 17.316 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên. Trong đó, sản phẩm 3 sao chiếm 72,1%, sản phẩm 4 sao chiếm 27,1% và có 126 sản phẩm đạt 5 sao. Hệ thống chủ thể OCOP với 9.345 đơn vị, gồm hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ, cơ sở sản xuất và hộ kinh doanh, cho thấy OCOP đã thực sự trở thành một phong trào phát triển kinh tế rộng khắp ở nông thôn.
Cùng với OCOP, Chương trình Phát triển du lịch nông thôn đã tạo ra sự thay đổi rõ rệt trong tư duy phát triển. Báo cáo cho biết, nhận thức đã chuyển từ “làm nông” đơn thuần sang kết hợp “làm du lịch”, từ sản xuất đơn giá trị sang phát triển kinh tế nông thôn tích hợp đa giá trị, gắn nông nghiệp với văn hóa, sinh thái và dịch vụ. Du lịch nông thôn vì vậy không còn chỉ là lĩnh vực bổ trợ, mà đang từng bước trở thành hướng phát triển bền vững ở nhiều vùng quê.
Hai chương trình cũng tạo động lực thúc đẩy phong trào khởi nghiệp nông thôn. Nhiều ý tưởng sản xuất, chế biến, dịch vụ và du lịch cộng đồng được hình thành, góp phần tạo việc làm và tăng thu nhập cho người dân. Tuy nhiên, để OCOP và du lịch nông thôn thực sự trở thành động lực khởi nghiệp bền vững, cần có một nền tảng vững chắc về nghiên cứu khoa học và đào tạo nguồn nhân lực.
Theo phân tích trong báo cáo, hệ thống nghiên cứu và đào tạo đóng vai trò như một “hệ sinh thái tri thức”, nơi tạo ra, truyền tải và ứng dụng tri thức khoa học – công nghệ, kỹ năng quản trị và tư duy đổi mới sáng tạo cho cộng đồng khởi nghiệp. Đây là nền tảng quan trọng giúp các chủ thể như doanh nghiệp, hợp tác xã, thanh niên và phụ nữ nông thôn nâng cao năng lực cạnh tranh.
Đối với OCOP và du lịch nông thôn, hệ thống nghiên cứu có vai trò cung cấp cơ sở lý luận, tổng kết kinh nghiệm thực tiễn và xây dựng các mô hình phát triển sản phẩm OCOP, điểm du lịch cộng đồng. Đồng thời, nghiên cứu còn tập trung vào chuyển giao và ứng dụng công nghệ trong bảo quản sau thu hoạch, chế biến sâu để gia tăng giá trị sản phẩm; xây dựng thương hiệu, truy xuất nguồn gốc và marketing. Một nội dung quan trọng khác là nghiên cứu bảo tồn văn hóa, tri thức bản địa, từ đó phát triển các sản phẩm du lịch nông thôn đặc thù.
Song song với nghiên cứu, các cơ sở đào tạo giữ vai trò trực tiếp trong việc nâng cao năng lực cho các chủ thể OCOP và du lịch nông thôn. Đào tạo và tập huấn giúp nâng cao năng lực quản trị, tài chính, marketing; trang bị kỹ năng làm du lịch cộng đồng như quản lý homestay, hướng dẫn viên, phát triển trải nghiệm nông nghiệp; đồng thời lan tỏa kiến thức về khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo đến cộng đồng, doanh nghiệp và hợp tác xã.
Thực tế cho thấy, hệ thống nghiên cứu, đào tạo và tập huấn chính là “cầu nối” giúp các ý tưởng khởi nghiệp chuyển hóa thành sản phẩm OCOP hoặc dịch vụ du lịch nông thôn có giá trị gia tăng cao. Qua đó, tạo thêm việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân và góp phần hạn chế dòng di cư lao động từ nông thôn ra thành thị.
Tuy nhiên, báo cáo cũng chỉ ra nhiều hạn chế. Số lượng lớp đào tạo còn ít, chưa đồng đều giữa các vùng; nội dung đào tạo còn nặng lý thuyết, thiếu tính thực tiễn; cơ chế liên kết giữa nhà trường, viện nghiên cứu, doanh nghiệp và nông dân chưa chặt chẽ; nguồn kinh phí cho đào tạo và nghiên cứu còn phân tán, chưa bền vững.
Trước thực trạng đó, Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đề xuất cần tăng cường kết nối mô hình “nhiều nhà”, đổi mới nội dung và phương thức đào tạo theo hướng “cầm tay chỉ việc, học qua làm”, đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng và xây dựng cơ chế tài chính hỗ trợ đào tạo, khởi nghiệp gắn với OCOP và du lịch nông thôn.
Khi hệ thống nghiên cứu và đào tạo được đầu tư đúng mức, đây sẽ là nền tảng quan trọng giúp phong trào khởi nghiệp nông thôn phát triển bền vững, nâng cao giá trị nông sản và dịch vụ du lịch, đóng góp thiết thực cho mục tiêu phát triển nông thôn mới trong giai đoạn tới.
.svg){kind=icon}
