Phát triển đô thị an toàn, thích ứng với biến đổi khí hậu đang trở thành yêu cầu xuyên suốt trong chiến lược tăng trưởng bền vững của Việt Nam. Tại Diễn đàn Phát triển bền vững đô thị Việt Nam do Bộ Xây dựng tổ chức đầu tháng 11/2025, các nội dung trọng tâm của Đề án phát triển các đô thị Việt Nam ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2021–2030 (Đề án 438) đã được nhìn lại một cách toàn diện, đồng thời mở ra định hướng mới cho giai đoạn 2026–2030.
Theo bài trình bày của đại diện Cục Phát triển đô thị (Bộ Xây dựng), Đề án 438 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 438/QĐ-TTg ngày 25/3/2021, kế thừa và phát triển các chương trình ứng phó biến đổi khí hậu trong đô thị từ giai đoạn 2013–2020. Mục tiêu xuyên suốt của đề án là chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, sử dụng hợp lý tài nguyên, kiểm soát ô nhiễm, hoàn thiện thể chế pháp luật và nâng cao nhận thức xã hội trong phát triển đô thị.
Đề án được triển khai trên phạm vi rộng, bao gồm 5 đô thị trực thuộc Trung ương, 57 đô thị thuộc các tỉnh ven biển và đồng bằng chịu rủi ro ngập lụt, xâm nhập mặn, cùng 15 đô thị miền núi, cao nguyên đối mặt với hạn hán, lũ quét, sạt lở đất. Với cấu trúc gồm 6 chương trình lớn và 23 nhiệm vụ cụ thể, Đề án 438 đặt nền móng cho cách tiếp cận phát triển đô thị dựa trên đánh giá rủi ro khí hậu và năng lực chống chịu.
Một trong những kết quả nổi bật được nhấn mạnh tại diễn đàn là tiến độ xây dựng Atlas Đô thị và Khí hậu – công cụ quan trọng hỗ trợ quy hoạch và quản lý đô thị. Bộ Xây dựng đã ban hành khung hướng dẫn thống nhất, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường và các địa phương triển khai xây dựng cơ sở dữ liệu, bản đồ rủi ro ngập lụt, sạt lở, xâm nhập mặn. Đến nay, 4/5 đô thị trọng điểm đã hoàn thành Atlas Đô thị và Khí hậu; nhiều địa phương khác đang xây dựng mô hình số độ cao, mô hình thủy văn – thủy lực để phục vụ công tác quy hoạch.
Từ thực tiễn triển khai, yếu tố quy hoạch và kiến trúc đô thị thích ứng với biến đổi khí hậu ngày càng được xác định rõ vai trò trung tâm. Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội, điều chỉnh năm 2024, đã lồng ghép kịch bản biến đổi khí hậu và ngập lụt, định hướng phát triển các vành đai sinh thái sông Hồng – sông Nhuệ – hồ Tây như “hạ tầng xanh” điều tiết khí hậu. Quy hoạch phân khu sông Hồng tiếp cận đồng thời yêu cầu an toàn thoát lũ và phát triển không gian đô thị bền vững.
Tại Thành phố Hồ Chí Minh – đô thị chịu tác động nặng nề nhất của biến đổi khí hậu và nước biển dâng – quy hoạch chung đến năm 2040, tầm nhìn 2060 đã tích hợp toàn diện dữ liệu ngập triều, mưa cực đoan và kịch bản khí hậu, qua đó định hướng phát triển không gian đô thị theo mức độ rủi ro. Các giải pháp kiến trúc – hạ tầng như mở rộng không gian xanh, cải thiện hệ thống thoát nước, ưu tiên phát triển khu vực cao ráo được xác định là trọng tâm thích ứng lâu dài.
Cùng với quy hoạch, hệ thống pháp luật và tiêu chuẩn kỹ thuật về xây dựng, kiến trúc, hạ tầng đô thị cũng từng bước được hoàn thiện.
Tuy nhiên, bài trình bày tại diễn đàn cũng chỉ ra những thách thức không nhỏ trong quá trình triển khai. Nguồn lực tài chính còn hạn chế, phụ thuộc nhiều vào hỗ trợ quốc tế; hạ tầng công nghệ số và năng lực quản lý ở một số địa phương chưa theo kịp yêu cầu mới; cơ chế phối hợp liên ngành còn thiếu đồng bộ, đặc biệt trong bối cảnh cải cách thể chế và sắp xếp đơn vị hành chính giai đoạn 2024–2025.
Bước sang giai đoạn 2026–2030, Đề án 438 được định hướng nâng cao hơn vai trò của quy hoạch, kiến trúc và hạ tầng đô thị trong thích ứng biến đổi khí hậu. Trọng tâm là tích hợp giải pháp dựa vào tự nhiên, tăng cường không gian xanh, mặt nước; phát triển công trình xanh, tiết kiệm năng lượng; thúc đẩy mô hình đô thị nén, đa chức năng và giao thông công cộng sử dụng năng lượng sạch.
.svg){kind=icon}
