Trong bối cảnh đất nước phát triển kinh tế – xã hội mạnh mẽ, Việt Nam đang đối diện với những thách thức ngày càng lớn về môi trường, từ ô nhiễm nguồn nước mặt và nước ngầm do tác động của công nghiệp, nông nghiệp và sinh hoạt, đến các vấn đề về vệ sinh và an toàn môi trường sinh thái. Mặc dù bài toán nước sạch và an toàn thực phẩm là những yêu cầu nghiêm ngặt cần giải quyết, nhưng cốt lõi vẫn là vấn đề bảo vệ môi trường bền vững. Nhiều khu vực nông thôn đang chịu ảnh hưởng nặng nề từ ô nhiễm, cùng với sự gia tăng của thiên tai và biến đổi khí hậu. Đây không chỉ là vấn đề sức khỏe mà còn là rào cản lớn đối với quá trình phát triển bền vững của đất nước, đòi hỏi sự tham gia đồng bộ của toàn hệ thống chính trị và toàn dân.
Đứng trước yêu cầu chiến lược này, cần có sự tham gia thực chất của chính quyền, doanh nghiệp và từng người dân để xây dựng một môi trường sống an toàn, lành mạnh. Bám sát sự chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, tổ chức Đoàn các cấp đã chủ động, tích cực đổi mới nội dung và phương thức hoạt động, triển khai nhiều mô hình, phần việc thiết thực gắn với mục tiêu của Chương trình Tăng cường bảo vệ môi trường, an toàn thực phẩm và cấp nước sạch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 – 2025. Các phong trào của đoàn viên, thanh thiếu nhi đã góp phần quan trọng vào việc nâng cao nhận thức của cộng đồng, thúc đẩy các hành động cụ thể, cải thiện điều kiện môi trường và xây dựng nông thôn mới theo hướng ngày càng văn minh, bền vững.
Nâng cao nhận thức thông qua công tác tuyên truyền sâu rộng
Công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường được các cấp bộ Đoàn triển khai một cách sâu rộng, hiệu quả, tạo thành một chiến dịch thường xuyên, liên tục. Sự chủ động này được thể hiện qua con số ấn tượng: 100% các cấp bộ Đoàn hằng năm đều có các hoạt động tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu.
Các nội dung tuyên truyền không chỉ là khẩu hiệu mà được cụ thể hóa thành những hành động hằng ngày như: giáo dục về vệ sinh môi trường sinh hoạt; phát động trồng, chăm sóc, bảo vệ cây xanh; tuyên truyền về tiết kiệm năng lượng và sử dụng năng lượng sạch; thúc đẩy ý thức sản xuất xanh, tiêu dùng xanh; nêu bật vai trò và trách nhiệm của tổ chức Đoàn, đoàn viên, thanh niên trong công tác bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu.
Đặc biệt, công tác tuyên truyền còn đi sâu vào cảnh báo các hành vi gây hại như việc sử dụng thuốc trừ sâu quá liều lượng gây ô nhiễm nguồn nước và đất đai, hay hành vi dùng mìn để đánh bắt hải sản gây tổn hại hệ sinh thái biển. Cùng với đó, Đoàn đã kịp thời nhân rộng những mô hình mới, cách làm sáng tạo, những tập thể, cá nhân tiêu biểu trong công tác bảo vệ môi trường.
Hằng năm, Trung ương Đoàn phát động và triển khai chiến dịch truyền thông hưởng ứng các sự kiện lớn về bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu. Các hoạt động này được chỉ đạo điểm cấp Trung ương và triển khai đồng loạt từ cấp huyện trở lên, tạo hiệu ứng mạnh mẽ, trở thành những dấu ấn của tuổi trẻ như: tổ chức Ngày Chủ nhật xanh đồng loạt toàn quốc; chương trình Vì một Việt Nam xanh và Tết trồng cây; các sự kiện hưởng ứng Giờ Trái đất, Ngày Môi trường thế giới, Ngày Đa dạng sinh học; Tuần lễ Biển và Hải đảo Việt Nam, Chiến dịch Hãy làm sạch biển.
Bên cạnh đó, các hoạt động giáo dục ý thức bảo vệ môi trường còn được triển khai ngay từ cấp thiếu nhi thông qua các mô hình sáng tạo như thi vẽ tranh, sáng tác thơ văn về môi trường; các hoạt động giáo dục trong nhà trường về hạn chế sử dụng túi ni lông, bỏ rác đúng nơi quy định, trồng và chăm sóc cây xanh.
Đoàn cũng đặc biệt chú trọng đổi mới phương thức và nâng cao hiệu quả công tác giáo dục, tận dụng sức mạnh của công nghệ thông tin. Việc sử dụng các trang thông tin điện tử của các cấp bộ Đoàn, phát huy tính tích cực của mạng xã hội đã giúp đưa thông tin nhanh chóng, đa chiều đến đông đảo đoàn viên, thanh thiếu nhi. Hệ thống báo chí – xuất bản của Đoàn cũng được nâng cao hiệu quả trong công tác giáo dục, truyền thông về bảo vệ môi trường, tiết kiệm tài nguyên.
Triển khai công trình, mô hình sáng tạo và ứng dụng công nghệ
Song song với công tác tuyên truyền, các cấp bộ Đoàn tập trung triển khai các hoạt động bồi dưỡng, nâng cao kiến thức, kỹ năng và xây dựng các mô hình, công trình thiết thực, mang lại hiệu quả cụ thể tại cộng đồng.
Các hoạt động bồi dưỡng, tập huấn nâng cao năng lực, kỹ năng cho cán bộ Đoàn, Hội, Đội và lực lượng nòng cốt về các hoạt động bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu được chú trọng. Trung ương Đoàn đã phối hợp tổ chức triển khai điểm các khóa tập huấn đến cán bộ Đoàn cấp tỉnh, cấp huyện và ban hành hướng dẫn, tài liệu tập huấn để các tỉnh, thành đoàn triển khai đến cơ sở.
Đoàn thanh niên các cấp tập trung hỗ trợ các ý tưởng khởi nghiệp, mô hình khởi nghiệp của thanh niên trong lĩnh vực bảo vệ môi trường thông qua các cuộc thi, dự án khởi nghiệp thanh niên nông thôn; hỗ trợ tư vấn công nghệ, chuyển giao ứng dụng khoa học – kỹ thuật; hỗ trợ vốn vay và giới thiệu người trực tiếp tư vấn.
Nhiều mô hình sáng tạo khởi nghiệp xanh và mô hình sản xuất, kinh doanh sạch đã được xây dựng và vận hành hiệu quả như: mô hình thu gom và xử lý rác thải tại chỗ; mô hình tái chế rác thành sản phẩm có giá trị kinh tế; mô hình sản xuất các sản phẩm thân thiện môi trường.
Một điểm nhấn quan trọng thể hiện sự đột phá trong tư duy hành động là việc Trung ương Đoàn ban hành hướng dẫn thành lập các đội thanh niên tình nguyện ứng dụng công nghệ sinh học trong bảo vệ môi trường cấp huyện. Các đoàn viên, thanh thiếu nhi được trang bị kỹ năng tự sản xuất chế phẩm sinh học từ các công nghệ lên men thông dụng. Các kiến thức này được áp dụng vào thực tế với hiệu quả cao như xử lý, chế biến rác sinh hoạt một cách khoa học; xử lý ô nhiễm mùi tại các chuồng trại chăn nuôi; xử lý ô nhiễm môi trường tại các nhà vệ sinh công cộng; xử lý ô nhiễm nguồn nước tại sông, suối khu vực công cộng; áp dụng làm phân bón và sản xuất các chế phẩm hỗ trợ chăn nuôi, trồng trọt nhằm hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu gây ô nhiễm đất và nguồn nước.
Trung ương Đoàn còn chỉ đạo đồng bộ việc sử dụng ứng dụng công nghệ chatbot để quản lý, vận hành, hướng dẫn và đôn đốc các đội tình nguyện này. Đây là phương thức quản lý hiện đại, nâng cao hiệu suất hoạt động tại chỗ.
Đoàn viên, thanh niên tích cực tham gia thực hiện các công trình trồng cây, trồng rừng; xây dựng và nhân rộng mô hình sản xuất, nuôi trồng thích ứng biến đổi khí hậu; xây dựng mô hình thanh niên tiết kiệm điện, năng lượng. Các cấp bộ Đoàn cũng hướng dẫn thành lập và duy trì các đội hình thanh niên xung kích tham gia làm sạch bờ biển, khơi thông dòng chảy, giữ gìn nguồn nước sạch.
Đặc biệt, trong công tác ứng phó với thiên tai, hạn hán và xâm nhập mặn, các cấp bộ Đoàn đã huy động đoàn viên, thanh niên tình nguyện góp công lao động, vận động nguồn lực xây dựng các công trình trọng điểm về môi trường và nước sạch, giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu như: Chương trình “Nước ngọt nghĩa tình hỗ trợ đồng bào vùng ngập mặn”; thành lập đội “Thanh niên xung kích phòng chống, khắc phục hạn mặn”; triển khai các công trình như đào giếng, khoan giếng, vận động nguồn lực xây dựng bể chứa nước ngọt, bể lọc nước bị ô nhiễm thành nước sạch cho người dân; thực hiện các giải pháp thủy lợi nhỏ như làm hồ chứa nước tưới, xây dựng mô hình tưới nước tiết kiệm, đắp đập ngăn mặn, đào – lắp đường ống dẫn nước ngọt.
Định hướng chiến lược để phát triển bền vững
Mặc dù đạt được những kết quả nổi bật, công tác Đoàn vẫn gặp những khó khăn nhất định. Thực trạng thanh niên đi làm ăn xa tại các thành phố lớn và khu công nghiệp làm giảm lực lượng nòng cốt tại cơ sở, gây khó khăn cho việc đoàn kết, tập hợp. Việc phối hợp giữa tổ chức Đoàn, Hội, Đội với các cấp, các ngành tại địa phương còn chưa đồng bộ, cùng với nguồn kinh phí triển khai hoạt động còn eo hẹp, đặc biệt trong bối cảnh thiên tai, lũ lụt xảy ra thường xuyên.
Trước những thách thức rất lớn đối với môi trường sinh thái, nhằm góp phần vào công cuộc bảo vệ môi trường, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đề xuất các giải pháp chiến lược, toàn diện, thể hiện tầm nhìn xa và quyết tâm của tuổi trẻ gồm: đổi mới tư duy bảo vệ môi trường và truyền thông; nâng cao năng lực và kiến thức; triển khai hành động cụ thể và bền vững; tăng cường phối hợp và huy động nguồn lực; đẩy mạnh ứng dụng khoa học – công nghệ; hoàn thiện chính sách và công cụ kinh tế; đa dạng hóa nguồn tài chính; tăng cường giám sát và kiểm tra.
Tham gia bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu là trách nhiệm của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và tuổi trẻ Việt Nam. Các cấp bộ Đoàn xác định việc tuyên truyền, vận động, huy động thanh niên tham gia bảo vệ môi trường là một trong những trọng tâm lớn, triển khai đồng bộ, lâu dài, tạo nên những giá trị cốt lõi cho nông thôn mới.
.svg){kind=icon}
