VEFTA là một khuôn khổ hội nhập tiêu chuẩn cao

Góp phần mở rộng thị trường xuất khẩu

Hội thảo Công bố Báo cáo đánh giá tác động của Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EFTA (VEFTA) đến Việt Nam vừa diễn ra chiều nay tại Hà Nội.

Theo thông tin tại hội thảo, khối EFTA (bao gồm Thụy Sĩ, Na Uy, Iceland và Liechtenstein) có quy mô dân số nhỏ nhưng sở hữu tổng GDP khoảng 1,3 nghìn tỷ USD, mức sống cao và nhu cầu lớn đối với các sản phẩm chất lượng cao.

VEFTA là một hiệp định thế hệ mới, có ý nghĩa chiến lược trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh đa dạng hóa thị trường và hội nhập vào các thị trường thu nhập cao, tiêu chuẩn khắt khe.

Ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương cho biết, ý tưởng xây dựng VEFTA được đề xuất từ năm 2012. 

“Đây là hiệp định thương mại tự do (FTA) dài nhất mà chúng ta từng tham gia đàm phán. Tháng 11 vừa rồi, hai bên vừa có phiên đàm phán đạt nhiều đột phá; kỳ vọng sớm nhất là nửa đầu năm 2026 có thể cơ bản đồng thuận về các nội dung cam kết”, ông Khanh thông tin.

Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách đa biên đánh giá rất cao những phân tích của các chuyên gia trường Đại học Ngoại thương trong báo cáo đánh giá tác động của VEFTA đến Việt Nam.

“Đây là một tài liệu tham khảo rất quan trọng không chỉ cho cơ quan quản lý nhà nước, những người trực tiếp đàm phán Hiệp định, mà còn cho các doanh nghiệp Việt Nam đang tiếp cận hoặc chuẩn bị tiếp cận thị trường EFTA, hướng tới mục tiêu hội nhập kinh tế sâu rộng”, ông Biên nhận định.

Theo nhóm nghiên cứu của Đại học Ngoại thương, VEFTA mang lại tác động tích cực đến tăng trưởng GDP, xuất khẩu, việc làm, thu nhập và phúc lợi xã hội của Việt Nam trong trung hạn và dài hạn, đồng thời thúc đẩy dòng vốn đầu tư, đặc biệt trong các ngành dịch vụ và công nghiệp chế biến.

Ở cấp độ vĩ mộ, VEFTA góp phần mở rộng thị trường xuất khẩu sang EFTA, cải thiện cơ cấu thương mại theo hướng nâng cao chất lượng và giá trị gia tăng, cũng như cải thiện môi trường đầu tư thông qua các cam kết về minh bạch, bảo hộ đầu tư và sở hữu trí tuệ.

Ở cấp độ ngành, các ngành dệt may, da giày, nông - thủy sản, chế biến thực phẩm và một số dịch vụ được hưởng lợi rõ nét, trong khi một số ngành như thép, hóa chất, tài chính - ngân hàng, truyền thông có thể chịu áp lực cạnh tranh gia tăng do nhập khẩu tăng.

“Thông qua hội thảo, rất mong các doanh nghiệp sẽ có thể khai thác hiệu quả các cam kết từ VEFTA trong hoạt động của mình”, PGS.TS Đào Ngọc Tiến, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Ngoại thương bày tỏ.

“Phép thử” đối với năng lực cải cách thể chế và nâng cấp chuỗi giá trị 

Các chuyên gia lưu ý, VEFTA không chỉ là hiệp định cắt giảm thuế quan mà là một khuôn khổ hội nhập tiêu chuẩn cao, đặt ra yêu cầu nghiêm ngặt về lao động, môi trường, an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc và phát triển bền vững. Lợi ích từ hiệp định phụ thuộc lớn vào năng lực thực thi và mức độ điều chỉnh chính sách của các bên liên quan.

Về hàm ý chính sách, đối với nhà nước và các bộ, ngành, trọng tâm cần chuyển mạnh từ ký kết sang thực thi, tiếp tục cải cách thể chế theo hướng minh bạch, ổn định và phù hợp chuẩn mực quốc tế; nâng cao năng lực thực thi cam kết về đầu tư, sở hữu trí tuệ, lao động và môi trường; đồng thời giảm chi phí tuân thủ và tăng khả năng hấp thụ đầu tư chất lượng cao.

Đối với doanh nghiệp, VEFTA đòi hỏi sự chuyển đổi từ cạnh tranh bằng giá sang cạnh tranh bằng tiêu chuẩn. Doanh nghiệp cần chủ động nâng cấp công nghệ, quản trị, đầu tư vào sản xuất sạch, truy xuất nguồn gốc và xây dựng thương hiệu gắn với các tiêu chí ESG. Các ngành chịu áp lực cạnh tranh cần tái cấu trúc và nâng cao hiệu quả để thích ứng với môi trường cạnh tranh mới.

Đối với các hiệp hội ngành hàng và tổ chức trung gian, VEFTA đặt ra yêu cầu tăng cường vai trò hỗ trợ kỹ thuật thực chất cho doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, thông qua cung cấp thông tin, đào tạo về quy tắc xuất xứ, tiêu chuẩn SPS/TBT và hỗ trợ xử lý tranh chấp thương mại.

Đối với hệ thống đào tạo và nghiên cứu, cần gắn kết chặt chẽ hơn với quá trình thực thi VEFTA thông qua đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, đồng thời cung cấp các phân tích, đánh giá tác động và khuyến nghị chính sách dựa trên bằng chứng.

Có thể nói, VEFTA là cơ hội lớn để Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào các thị trường cao cấp, nhưng cũng là “phép thử” đối với năng lực cải cách thể chế và nâng cấp chuỗi giá trị nhằm biến cam kết hội nhập thành tăng trưởng bền vững trong dài hạn.