Hơn một thập niên triển khai Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, có thể thấy rõ một sự chuyển mình mạnh mẽ ở vùng nông thôn Việt Nam. Bắt đầu từ các tiêu chí cơ bản về hạ tầng, đến nay chương trình được định hướng phát triển toàn diện hơn với những trọng tâm chiến lược như nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu và nông thôn mới thông minh.
Giai đoạn đầu tiên của chương trình tập trung vào việc hoàn thành các tiêu chí như giao thông, thủy lợi, điện, nhà ở, trường học, trạm y tế… Nhờ đó, nhiều xã đã vượt qua “vùng khởi điểm thấp”, hạ tầng bước đầu khang trang, đồng đều hơn.
Tiếp nối, từ năm 2021 đến nay, chương trình được tiếp sức bởi các chính sách mang tính chiến lược hơn từ Chính phủ và các bộ, ngành. Tầm nhìn vì thế được nâng lên: không chỉ là đạt chuẩn, mà là phát triển bền vững, chất lượng – với hướng đi rõ ràng là nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu và xây dựng nông thôn số hóa.
Một trong những dấu mốc quan trọng là Quyết định 924/QĐ‑TTg ngày 2/8/2022 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Chương trình chuyển đổi số trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025. Cùng với đó là các quyết định khác về khoa học công nghệ, phát triển du lịch nông thôn, Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP). Những chính sách này đặt nền tảng cho chuyển đổi từ “lượng” sang “chất”, đưa nông thôn mới vào một giai đoạn mới với yêu cầu cao hơn.
Tại nhiều địa phương, mô hình nông thôn mới đang tạo động lực phát triển mạnh mẽ cho nông nghiệp – nông thôn. Ví dụ như tỉnh Bắc Giang, khối đại đoàn kết toàn dân, người dân là chủ thể thực hiện và đồng hành triển khai chương trình. Theo đánh giá của tỉnh, nông thôn mới ở đây được hiểu là chương trình “của dân, do dân, vì dân” với mục tiêu nâng cao đời sống nhân dân nông thôn.
Từ các mô hình phát triển được nhân rộng, vấn đề quan trọng được đặt lên hàng đầu là người dân phải tham gia thật sự và được hưởng lợi. Việc phát triển kinh tế nông thôn từ trang trại, hợp tác xã đến doanh nghiệp nhỏ được gắn với Chương trình OCOP là một minh chứng.
OCOP đã khẳng định vai trò là đòn bẩy phát triển kinh tế nông thôn gắn với nông thôn mới: sản phẩm nông nghiệp và phi nông nghiệp được phát triển trên lợi thế từng địa phương, chuyển từ tự cung tự cấp sang sản xuất liên kết, chuỗi giá trị, thị trường. Nhờ vậy người nông dân nâng cao năng lực, mở rộng quy mô, tăng thu nhập và góp phần vào nền kinh tế xanh, bền vững.
Ứng dụng công nghệ cao – một trong những hướng đi chiến lược đang mở ra cơ hội tăng năng suất, nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm chi phí và ổn định việc làm cho người dân.
Điển hình tại thôn 4, xã Bắc Trạch, tỉnh Quảng Trị cho thấy cách làm hiệu quả khi 100% hộ gia đình được phủ sóng mạng di động 3G/4G, người dân mua điện thoại thông minh để tối thiểu 85% người trong độ tuổi lao động sử dụng thiết bị; tổ chức phổ biến kiến thức và kỹ năng số.
Các xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu giai đoạn 2021 - 2025 theo Quyết định 319/QĐ‑TTg phải có ít nhất một mô hình thôn thông minh; thu nhập đầu người của xã phải cao hơn ít nhất 10% so với mức chuẩn nông thôn mới nâng cao. Đây là bước nâng cao nhằm tạo điểm nhấn mới trong phát triển nông thôn – nơi hạ tầng hiện đại, cảnh quan môi trường sáng - xanh - sạch - đẹp, đời sống tinh thần được nâng lên và kiểm soát được chất lượng.
Mô hình “Khu dân cư kiểu mẫu”, “Miền quê đáng sống”, “Thôn thông minh” đã lan toả sâu rộng trong đời sống cộng đồng. Việc xây dựng môi trường sống đẹp, an toàn, hiện đại và giữ gìn bản sắc truyền thống là một xu hướng được chú trọng.
Tuy nhiên, hành trình phía trước vẫn còn nhiều thách thức. Do xuất phát điểm không đồng đều giữa các vùng miền, nhiều xã khó khăn cần hỗ trợ nhiều về nguồn lực, hạ tầng. Nhận thức và vai trò chủ thể của người dân ở một số nơi vẫn chưa được phát huy đầy đủ. Việc chuyển đổi mô hình sản xuất, liên kết chuỗi giá trị, phát triển thị trường OCOP hiệu quả, cũng như cải thiện môi trường đầu tư nông nghiệp công nghệ cao vẫn đòi hỏi thời gian và quyết tâm lớn.
Phát triển bền vững để vùng nông thôn thực sự trở thành những miền quê đáng sống, các địa phương cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp chiến lược. Trong đó, người dân chính là chủ thể với sự đồng thuận và đóng góp tự nguyện. Bên cạnh đó, phát huy tiềm lực địa phương để phát triển kinh tế bền vững, ứng dụng chuyển đổi số như một động lực đột phá bắt đầu từ hạ tầng và nhận thức.
Nhìn tổng thể, hành trình xây dựng nông thôn mới của Việt Nam đang bước sang một giai đoạn mới. Vùng nông thôn đang hiện đại hơn, kết nối hơn, đáng sống hơn. Khi kinh tế xanh phát triển, hạ tầng kỹ thuật và số hóa phục vụ người dân tốt hơn, đời sống vật chất và tinh thần được nâng lên – chúng ta thấy rõ miền quê dần thay da đổi thịt. Nguồn lực lớn nhất cho thành tựu ấy chính là sự đồng thuận, tham gia của nhân dân, sự sáng tạo của chính quyền cơ sở, cùng với định hướng chiến lược đúng đắn của Nhà nước.
.svg){kind=icon}
