Các nhà ngoại giao Nga và Ukraine đang tiến hành họp bàn riêng rẽ với giới chức Mỹ ở Ảrập Xêút với hy vọng chấm dứt cuộc xung đột đã kéo dài hơn 3 năm qua.

Cuộc thảo luận giữa phái đoàn Mỹ và Ukraine đã diễn ra hôm 23/3, trong khi các đại diện Nga sẽ gặp các nhà ngoại giao Mỹ một ngày sau đó (24/3). Tuy nhiên, Điện Kremlin đã hạ thấp kỳ vọng về việc các bên sẽ đưa ra được một giải pháp nhanh chóng chấm dứt xung đột, đồng thời cảnh báo “các cuộc thương lượng khó khăn” đang ở phía trước. 

nga ukraine dam phan hoa binh 1.jpg
Binh sĩ Ukraine chiến đấu ở thị trấn Pisky. Ảnh: New York Times

Chiều 23/3, Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Rustem Umerov xác nhận các cuộc đàm phán với Mỹ đã bắt đầu. Ông cho biết trọng tâm của cuộc thảo luận sẽ là các đề xuất bảo vệ cơ sở năng lượng và cơ sở hạ tầng quan trọng. Trong khi đó, Nga cho hay, việc khôi phục thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen sẽ là “chủ đề chính” trong quá trình đối thoại với các quan chức Mỹ. 

Trước đó, trong các cuộc điện đàm riêng với Tổng thống Mỹ Donald Trump, cả Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã nhất trí dừng tấn công vào các cơ sở hạ tầng năng lượng và dân sự của nhau. Dù nhà lãnh đạo Ukraine đồng ý ngừng bắn hoàn toàn trong 30 ngày, nhưng ông Putin đã từ chối và chỉ tán thành ngừng bắn có giới hạn, tức chỉ dừng nhắm vào cơ sở hạ tầng năng lượng của nước láng giềng.

Chỉ vài giờ sau cuộc điện đàm Trump - Putin, Kiev cáo buộc các lực lượng Moscow đã tập kích một cơ sở hạ tầng năng lượng của nước này ở vùng Donetsk. Đáp trả, quân Ukraine đã tiến hành một số cuộc tấn công vào các mục tiêu quân sự của Nga như căn cứ không quân Engels nằm cách tiền tuyến hơn 640km về phía đông.

Tổng thống Zelensky sau đó thừa nhận lệnh ngừng bắn dường như chưa thể có hiệu lực, cho tới khi có một văn bản chính thức được Nga – Ukraine chấp thuận. Thậm chí, Kiev được cho đã chuẩn bị sẵn một danh sách các mục tiêu tấn công để trình lên Mỹ. Trong số này có cả các mục tiêu sẽ bị cấm tấn công trong quá trình thi hành lệnh ngừng bắn một phần. 

Điều Ukraine muốn

Tổng thống Ukraine tiết lộ, ban đầu ông muốn có một lệnh ngừng bắn rộng hơn, nhưng hiện tập trung đàm phán với Mỹ để chấm dứt các cuộc tấn công của Nga nhằm vào các nhà máy điện. Ông cũng cho rằng, các cơ sở đường sắt và cầu cảng cũng cần được đưa vào danh sách mục tiêu bị cấm tấn công trong thỏa thuận ngừng bắn. 

Mục tiêu chính của chính quyền Zelensky hiện tập trung quanh các đảm bảo an ninh, mà Kiev hy vọng Mỹ sẵn sàng cung cấp để thi hành bất cứ thỏa thuận hòa bình tiềm năng nào.

Về phần mình, Mỹ muốn ký kết thỏa thuận khai thác các nguồn tài nguyên khoáng sản quan trọng ở Ukraine để đổi lấy các khoản viện trợ Washington đã cung cấp cho Kiev. Ông Trump mới đây cũng tuyên bố, Mỹ có thể sở hữu nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia lớn nhất châu Âu ở Ukraine, dù cơ sở này đang nằm dưới sự kiểm soát của Nga. 

Tuy nhiên, ông Zelensky đã lên tiếng đính chính rằng ông chỉ mời gọi Mỹ đầu tư và hiện đại hóa nhà máy Zaporizhzhia, đồng thời khẳng định cơ sở này “thuộc về Ukraine”. 

nga ukraine dam phan hoa binh.jpg
Lính Nga hoạt động ở Kursk. Ảnh: New York Times

Điều Nga muốn

Từ chối đề xuất ngừng bắn hoàn toàn của ông Trump, ông Putin tiếp tục theo đuổi mục tiêu Nga đặt ra trong quá trình đàm phán hòa bình, bao gồm Ukraine không gia nhập NATO và phương Tây không được điều động binh sĩ tới Ukraine làm nhiệm vụ gìn giữ hòa bình. 

Ngoài ra, Nga muốn ông Trump chính thức công nhận các khu vực thuộc Ukraine nhưng đã tổ chức trưng cầu dân ý để sáp nhập vào lãnh thổ Nga bao gồm bán đảo Crưm, Donetsk, Luhansk, Kherson và Zaporizhzhia thuộc về Moscow. Song, Nga hiện mới chỉ kiểm soát một phần các khu vực Donetsk, Luhansk, Kherson và Zaporizhzhia. 

Tổng thống Putin cũng ám chỉ ông sẽ không chấp nhận ngừng bắn hoàn toàn, nếu như Mỹ và châu Âu không dừng hỗ trợ quân sự và tình báo cho Kiev. Theo Nga, quân đội Ukraine sau đó cần phải phi quân sự hóa hoàn toàn. 

Một yêu cầu chính khác của Moscow là việc thay thế Tổng thống Zelensky. Tuy nhiên, ông Zelensky từng khẳng định sẽ chỉ từ chức nếu hành động này mang lại hòa bình ngay lập tức cho Ukraine hoặc Ukraine được kết nạp vào NATO. 

Diễn biến tiếp theo 

Thực tế, nhóm của Tổng thống Mỹ Trump hiện đối mặt với nhiều thách thức trong quá trình tìm kiếm giải pháp chấm dứt xung đột Nga – Ukraine. Ông Trump, người muốn được nhớ tới như một nhà kiến tạo hòa bình, đã nhiều lần yêu cầu nhanh chóng chấm dứt cuộc xung đột giữa hai nước láng giềng châu Âu. Ông cũng cảnh báo cuộc xung đột này có thể dẫn tới thế chiến thứ 3 khi các loại vũ khí hạt nhân được sử dụng.  

Ngoài ra, nhà lãnh đạo Mỹ còn đe dọa áp đặt lệnh trừng phạt hà khắc hơn, nếu Nga không nghiêm túc thi hành lệnh ngừng bắn. 

Theo tuyên bố hôm 23/3, Điện Kremlin cho hay nếu các cuộc đàm phán diễn ra tốt đẹp, một cuộc đối thoại trực tiếp giữa hai tổng thống Nga và Mỹ có thể diễn ra. Phát ngôn viên Điện Kremlin lưu ý, cuộc gặp như vậy sẽ cần được “chuẩn bị kỹ lưỡng”. Song, ông nhấn mạnh, “các cuộc đàm phán kỹ thuật khó khăn” cần diễn ra trước đó.