VFS tức là Hãng Phim truyện Việt Nam và câu chuyện cổ phần của nó như một bi hài kịch kéo dài hơn năm nay vẫn nóng nguyên tính thời sự.

Tôi hoàn toàn không muốn nhắc lại những gì đã cũ, những thông tin ai cũng đã biết với những cung bậc cảm xúc khác nhau nhưng phải thú thật nhìn những nghệ sĩ điện ảnh của VFS trong tình cảnh bức bách thực tế và bất định tương lai, tôi cũng như không ít đồng nghiệp khác không thể không động lòng trắc ẩn.

Cần phải nói ngay rằng chủ trương cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước là tất yếu. VFS cũng nằm trong quỹ đạo ấy và hơn ai hết các nghệ sĩ điện ảnh của Hãng phim đều thấu hiểu và mong muốn sự thay đổi đó. Bao cấp, thụ động, sống bằng bầu sữa ngân sách nhiều năm liền thông qua các dự án phim đặt hàng của nhà nước đã bào mòn sức sống thậm chí làm suy kiệt một cơ quan điện ảnh đầu đàn, cái nôi của nền điện ảnh Việt.

Nguồn tiền từ các dự án phim đặt hàng phải chia năm sẻ bảy bằng chi phí trực tiếp cho phim cho quản lý hành chính và lương của hàng trăm con người đã kéo VFS xuống tận đáy của thảm họa. Phim đặt hàng không có sức sống, không ra được thị trường chỉ công chiếu rồi vào kho đắp chiếu. Đời sống của các nghệ sĩ VFS cũng lay lắt không kém những sản phẩm của họ.

Không chỉ trông vào nguồn phim đặt hàng, họ phải bươn chải làm các dự án khác để tồn tại như làm phim truyền hình và những công việc khác có liên quan đến điện ảnh. Dù sao thì họ vẫn còn được làm nghề để sống và sự vinh dự tên tuổi của một Hãng phim điện ảnh đầu đàn có thể khỏa lấp đi những thiếu hụt khác.

Đã đành cổ phần hóa là điều không thể tránh khỏi của VFS nhưng cái kết bất ngờ của nó là điều đến chính người trong cuộc cũng khó có thể hình dung ra được. Theo phương án cổ phần hóa VFS được Bộ Văn hóa Thể thao & Du lịch chấp thuận, ngoài việc IPO 10,5% vốn, Nhà nước nắm giữ 20% và 4,5% bán cho cán bộ, nhân viên, 65% vốn còn lại sẽ được bán cho nhà đầu tư chiến lược là Công ty Vận tải thuỷ (VIVASO)với giá 32,5 tỷ đồng.

Ông chủ mới của VFS là những người hoàn toàn xa lạ với bộ môn nghệ thuật thứ bảy và dư luận nghi ngờ một công ty không mạnh về tiềm lực tài chính với biểu đồ làm ăn đi xuống nhắm đến VFS không phải vì tình yêu điện ảnh mà là vì chính những miếng đất vàng VFS đang sở hữu.

Thực tế những gì dư luận nghi ngờ đã phần nào được bộc lộ từ khi VIVASO làm chủ sở hữu VFS. Ngoài một dự án đặt hàng của nhà nước được tiếp tục, hoàn toàn những cam kết của lãnh đạo VIVASO về phát triển điện ảnh khi tiếp nhận VFS không được thực hiện. Thí dụ như cam kết VIVASO dành 20% vốn điều lệ dành cho hoạt động  điện ảnh. VFS sau cổ phần hóa rơi vào tình trạng hỗn loạn.

Những nghi ngờ lãnh đạo cũ của Hãng phim bắt tay với quan chức Bộ VH, TT và DL cùng doanh nghiệp VIVASO đi đêm để cổ phần VFS đã khiến nội bộ các nghệ sĩ bị chia rẽ nghiêm trọng. Một số nghệ sĩ tên tuổi đã đứng đơn kiến nghị việc mua bán bất bình thường này. Sau kiến nghị của một số nghệ sĩ điện ảnh, chính phủ đã chỉ đạo cho Bộ VH,TT & DL thanh tra lại việc cổ phần hóa VFS.

Kết luận thanh tra không có gì bất thường nhưng cũng lại là phản ứng từ người trong cuộc sự bất thường nằm ở thời gian thần tốc 5 ngày (có 2 ngày nghỉ) và thành phần lại vẫn là những người cũ đã tiến hành bán đấu giá cổ phần hóa VFS. Nghĩa là vừa đánh trống vừa thổi kèn. Phản ứng của các nghệ sĩ đã đến mức quyết liệt và nguy cơ tan vỡ một tên tuổi lịch sử của điện ảnh đất nước là hoàn toàn có thể.

Trên thực tế hiện trạng VFS còn bi đát hơn nhiều. Đường hướng phát triển mù mịt, không được đầu tư làm phim. Phía chủ đầu tư chủ trương quản lý hành chính không thấu hiểu đặc thù sản xuất của công nghệ điện ảnh. Không có lương, chỉ tạm ứng tiền cho những hoạt động cụ thể. Thu nhập của mỗi người chỉ được tính bằng tiền trên dưới triệu đồng không bằng cả lương hưu của một người lao động bình thường.

Trên báo chí gần đây xuất hiện những phát biểu của các thế hệ nghệ sĩ của VFS bày tỏ sự bất mãn cao độ khi họ cho rằng rất đáng buồn khi công ty cổ phần coi những nghệ sĩ là gánh nặng, không làm việc. Thậm chí có lãnh đạo còn nói thẳng các nghệ sĩ có thể đi bán phở, làm xe ôm để kiếm thêm thu nhập và sẽ được tạo điều kiện.

Chưa biết thực hư ra sao nhưng cái kết đắng của cổ phần hóa VFS là hoàn toàn có thật. Sau đại hội cổ đông lần 1, từ tháng 6/2017 tên mới của VFS là Công ty cổ phần đầu tư và phát triển Phim truyện Việt Nam chấm dứt hoàn toàn cái tên lịch sử Hãng Phim truyện Việt Nam - VFS.

{keywords}

Đạo diễn Nguyễn Đức Việt, NSND Minh Châu, Họa sĩ Vũ Huy bày tỏ sự lo lắng cho tương lai của Hãng sau khi cổ phần hóa. Ảnh: Nguyễn Hoàng.


Nói thật đến giờ tôi vẫn không hiểu tại sao Bộ VH,TT & DL lại quyết đẩy đi bằng được Hãng phim truyện VN vào tay một công ty không liên quan điện ảnh và không mạnh về tiềm lực tài chính. Có hay không lợi ích gì đó của cá nhân những người có vị trí quyết định việc cổ phần hóa? Mối nghi ngờ đích đến của sự cổ phần này là những mảnh đất vàng càng ngày càng khiến dư luận thấy có lý. Tôi cũng băn khoăn tại sao Hội ĐAVN lại không nhanh chóng vào cuộc bảo vệ các nghệ sĩ của Hội.

Hoàn toàn Hội với pháp nhân của mình có thể đứng ra kiến nghị Chính phủ thanh tra độc lập dự án cổ phần hóa VFS một lần toàn diện. Cũng là Hội có thể vận động những doanh nghiệp điện ảnh tư nhân liên kết cùng các nghệ sĩ để mua lại cổ phần nhằm cứu vãn một bảo tàng lịch sử của nền điện ảnh Việt.

Hãy làm gì đó để thân phận những nghệ sĩ điện ảnh ở VFS không ở thế cám cảnh như hiện tại. Cốt thiết nhất là giữ lại được tên tuổi Hãng phim truyện VN, một bảo tàng sống của điện ảnh trong lòng người dân Việt yêu điện ảnh.

Phạm Ngọc Tiến