Thành lập hợp tác xã để bảo tồn nghề đan nón lá hai mê

Hà Giang có thêm 3 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Ngày 14/11/2023, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành các quyết định công bố 3 di sản văn hóa phi vật thể của Hà Giang vào trong danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đó là Tập quán xã hội và tín ngưỡng Lễ cúng rừng của người Cờ Lao (xã Sính Lủng, huyện Đồng Văn); Nghề thủ công truyền thống làm nón hai mê của người Tày (xã Xuân Giang, huyện Quang Bình); Nghệ thuật trình diễn Hát quan làng của người Tày (huyện Quang Bình). Như vậy, tính đến tháng 11/2023, đến nay Hà Giang có tổng số 30 di sản được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Theo ông Hoàng Văn Châm, Chủ tịch HND huyện Quang Bình: Đây là niềm vinh dự, tự hào của cộng đồng các dân tộc Hà Giang nói chung, Đảng bộ và nhân dân huyện Quang Bình nói riêng. Sự công nhận này là cơ sở để các cơ quan chức năng và địa phương thực hiện các biện pháp bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó, nghề làm nón lá hai mê của người Tày xã Xuân Giang sẽ là tiền đề để huyện Quang Bình và xã Xuân Giang đẩy mạnh phát triển du lịch theo tinh thần Nghị quyết số 11-NQ/TU của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII nhiệm kỳ 2020 – 2025.

Chia sẻ thêm về chiếc nón hai mê của người Tày, ông Châm cho biết: Chiếc nón đối với người Tày nó không chỉ là vật che mưa, che nắng mà còn có vai trò quan trọng trong nghi lễ cưới, hỏi. Nón được trao cho cô gái khi về nhà chồng, là vật kỷ niệm của cha, mẹ với mong muốn cô dâu là người con hiếu thảo, một lòng yêu thương chồng, con. Hình ảnh những người phụ nữ Tày ngồi đan nón tạo nên một nét mềm mại, với màu sắc hòa quyện với thiên nhiên, tạo thành một không gian văn hóa độc đáo.

Để làm ra được một chiếc nón lá hai mê đòi hỏi sự khéo léo và tỉ mỉ của người đan nón. Từ việc chọn cây giang để đan thành khuôn nón, cho tới công đoạn đan khuôn nón yêu cầu, người thợ phải có kỹ thuật đan thành thục và có kinh nghiệm. Riêng lá cọ non được lựa chọn đan nón cũng phải lựa kỹ lưỡng và hong qua lửa mềm rồi mới được đặt vào giữa hai mê nón. Việc đan từng lá nón là công đoạn đòi hỏi nhiều công phu và cẩn thận nhất, chỉ một chút sơ xảy là có thể bị rách và lệch so với hai mê nón.

“Đối với hai mê nón, người thợ tỉ mỉ cất lên gác bếp để bồ hóng bám vào vừa không bị mối mọt vừa thành màu đen đặc trưng. Cùng với những mê nón, các món thịt gác bếp của người Tày được gác cùng trên bếp cũng là nét đặc trưng trong căn nhà của người Tày, tạo nên nét đẹp truyền thống của đồng bào vùng cao Hà Giang mà không phải nơi nào cũng có”, ông Châm chia sẻ.

Xây dựng hợp tác xã đan nón lá hai mê

Chia sẻ về kế hoạch bảo tồn làng nghề, ông Hoàng Văn Bính, Hội trưởng Hội nghệ nhân dân gian xã Xuân Giang, huyện Quang Bình cho biết: “Chúng tôi rất phấn khởi và tự hào khi từ nay chiếc nón lá hai mê truyền thống của người Tày Xuân Giang được bạn bè trong nước và quốc tế biết đến nhiều hơn. Từ việc được công nhận di sản văn hóa sẽ tạo động lực và mở ra cơ hội lớn cho nghề truyền thống của chúng tôi. Tôi sẽ cùng các nghệ nhân trong Hội gìn giữ và phát triển nghề truyền thống này”.

Ở góc độ nghệ nhân, bà Hoàng Thị Liền, người Tày xã Xuân Giang chia sẻ: “Nghề đan nón lá hai mê không biết có từ bao giờ, từ khi còn nhỏ tôi đã được bà và mẹ dạy đan nón lá. Từ độ tuổi 12, 13 đến nay tôi không nhớ nổi đã từng đan bao nhiêu chiếc nón rồi, có cái đem tặng, có cái đem bán. Giá nón dao động từ 70 đến 120 nghìn đồng/chiếc. Dù thu nhập không nhiều, nhưng với người dân chúng tôi thì đây là nguồn thu nhập bổ sung rất có ý nghĩa với địa bàn thuần nông như xã Xuân Giang”.

Nói về định hướng bảo tồn làng nghề, ông Hoàng Văn Châm, Chủ tịch HND huyện Quang Bình cho biết: Xuân Giang là xã với hơn 80% đồng bào dân tộc Tày sinh sống, nghề đan nón lá hai mê của người Tày là một nét văn hoá truyền thống đặc trưng. Tuy nhiên, để bảo tồn làng nghề kết hợp với quảng bá và hỗ trợ người dân, UBND huyện Quang Bình và xã Xuân Giang đang lên kế hoạch xây dựng HTX đan nón lá hai mê, định hướng gắn với phát triển du lịch cộng đồng để có thể bảo tồn làng nghề theo hướng bền vững; đưa chiếc nón hai mê trở thành sản phẩm lưu niệm được du khách gần, xa biết đến.