Tránh "sập bẫy" khi sầu riêng tăng trưởng nóng
Tại Diễn đàn “Nhận diện thực trạng liên kết tiêu thụ, xuất khẩu sầu riêng 2023 và giải pháp phát triển hiệu quả, bền vững ngành hàng sầu riêng Việt Nam" được tổ chức tại Buôn Ma Thuột mới đây, ông Nguyễn Ngọc Thạch, Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp Việt Nam, Tổ trưởng Tổ Điều hành Diễn đàn Kết nối nông sản 970 cho biết sầu riêng đã thực sự trở thành “niềm vui chung” khi 7 tháng năm 2023, “vua các loại trái cây” đang mang về cho đất nước hơn 1 tỷ USD và dự báo có thể đạt trên 2 tỷ USD trong năm nay.
Tuy nhiên, chúng ta phải thẳng thắn thừa nhận, ngành hàng này đã rơi vào “cái bẫy” mà Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Lê Minh Hoan đã cảnh báo một năm trước, đó là: “Khi giá cả lên, một bộ phận người nông dân sẽ tăng sản lượng bằng mọi cách, lạm dụng các chất kích thích tăng trưởng, tự phát mở rộng vùng trồng..."
Ông Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam cũng từng phản ánh: “Hàng chúng ta xuất khẩu sang nước ngoài vẫn bị trả về vì dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, chất lượng không đảm bảo. Đã có khoảng 200 container sầu riêng bị phía Trung Quốc trả lại. Phía Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã thông báo cho Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về tình trạng vi phạm việc thực hiện mã số vùng trồng. Những việc này gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp Việt Nam".
Ông Nguyễn Hoài Dương - Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Đắk Lắk cho rằng hai năm qua, giá sầu riêng đã tăng cao khi Nghị định thư về yêu cầu kiểm dịch thực vật xuất khẩu chính ngạch sầu riêng vào Trung Quốc được ký kết giữa Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam và Tổng cục Hải quan Trung Quốc.
Điều này đã tạo ra cơ hội và động lực mạnh mẽ phát triển ngành hàng sầu riêng, làm gia tăng đáng kể thu nhập, lợi nhuận cho người nông dân, doanh nghiệp trong chuỗi ngành hàng.
Tuy nhiên, bên cạnh những yếu tố tích cực, thuận lợi thì việc phát sinh, đối mặt với những khó khăn, thách thức, rủi ro, thậm chí là tiêu cực do tăng trưởng nóng là điều không thể tránh khỏi.
Ứng dụng công nghệ giám sát mã số vùng trồng
Đại diện tỉnh Tiền Giang phản ánh tình trạng nhiều doanh nghiệp xin cấp mã số vùng trồng, đặc biệt các doanh nghiệp ngoài tỉnh chưa có sự gắn kết chặt chẽ với nông dân trong vùng trồng. Vẫn còn nhiều vùng trồng, cơ sở đóng gói không duy trì các điều kiện theo yêu cầu của nước nhập khẩu, nhất là đối với thị trường Trung Quốc.
Các cơ sở đóng gói chưa đảm bảo thu mua sản phẩm từ vùng trồng được cấp mã số, một số cơ sở thuê gia công đóng gói từ các cơ sở chưa được cấp mã số hoặc thuê gia công đóng gói từ các cơ sở đã được cấp mã số nhưng ghi nhãn mác chưa đúng với tên cơ sở được thuê gia công theo quy định; đa số cơ sở đóng gói chưa cập nhật đầy đủ sổ ghi chép, đặc biệt sổ thu mua sản phẩm từ vùng trồng.
Hầu hết các cơ sở đóng gói đều mua sản phẩm từ thương lái nên rất khó trong việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm.
Cục Bảo vệ Thực vật đề xuất cần tổ chức tốt chuỗi liên kết sản xuất thực chất từ vùng trồng đến cơ sở đóng gói, cơ sở xử lý kiểm dịch thực vật và doanh nghiệp xuất khẩu đồng thời ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và cung cấp thông tin mã số để phục vụ kiểm tra, giám sát.
Tại huyện Krông Pắc (Đắk Lắk), nơi có 7.157ha sầu riêng, trong những năm gần đây, huyện đã đẩy mạnh đầu tư hỗ trợ cho các tổ chức, cá nhân, người sản xuất sầu riêng áp dụng những quy trình sản xuất an toàn theo các tiêu chuẩn như VietGAP, sản xuất hữu cơ; xây dựng, quản lý vùng sản xuất, cơ sở đóng gói đảm bảo truy xuất nguồn gốc sản phẩm theo yêu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu, khuyến khích người dân hợp tác liên kết sản xuất tiêu thụ với các hợp tác xã, tổ hợp tác, các cơ sở doanh nghiệp thu mua đóng gói xuất khẩu đã được cấp mã số theo quy định.
Tính đến 31/7/2023 toàn huyện Krông Pắc có tổng số 34 mã vùng trồng sầu riêng được Cục Hải quan Trung Quốc phê duyệt, với diện tích 2.015 ha sầu riêng của 3.761 hộ dân thuộc địa bàn các xã Ea Yông, Ea Kênh và Ea Knuếc.
Krông Pắc đã thành lập tổ công tác kiểm tra, giám sát mã số vùng trồng và mã số cơ sở đóng gói sầu riêng xuất khẩu của các cơ sở, doanh nghiệp, tổ chức và người dân trên địa bàn huyện.
Cũng tại Đắk Lắk, Dự án "Thí điểm sản xuất sầu riêng ứng dụng công nghệ thông minh và kết hợp xây dựng mô hình vườn mẫu sầu riêng gắn du lịch trải nghiệm nông nghiệp" được Hội Nông dân tỉnh phối hợp với đơn vị hỗ trợ triển khai tại Hợp tác xã sầu riêng Thông Phong, xã Krông Nô, huyện Lắk.
Với kinh phí hỗ trợ gần 2,5 tỷ đồng, trong 2 năm, dự án sẽ triển khai các hoạt động tập huấn, hướng dẫn chuyên sâu, hỗ trợ và học tập thực tế để liên kết nông dân sản xuất sầu riêng, ứng dụng công nghệ thông minh vào sản xuất, xây dựng vườn mẫu và mô hình vườn mẫu sầu riêng gắn du lịch trải nghiệm nông nghiệp.
Dự án nhằm nâng cao nhận thức của nông dân dân tộc thiểu số về liên kết phát triển kinh tế tập thể và ứng dụng chuyển đổi số trong sản xuất nông nghiệp; thí điểm ứng dụng công nghệ thông minh (app Nextfarm) để theo dõi quy trình chăm sóc sầu riêng và tham gia sàn thương mại điện tử tại Đắk Lắk; xây dựng thí điểm mô hình vườn mẫu sầu riêng kết hợp du lịch trải nghiệm nông nghiệp tại xã Krông Nô, huyện Lắk, từ đó nhân rộng tới các địa bàn khác trong tỉnh.
"Trái sầu riêng muốn đi xa, tạo thị trường bền vững, thì mọi chủ thể trong chuỗi giá trị cần phải chung sức chung lòng, hợp tác gắn bó để cùng đi lên. Nông dân, doanh nghiệp, địa phương có vùng trồng và cơ quan quản lý nhà nước, nhà khoa học cần “đi cùng nhau” trong tổng thể không gian liên kết phát triển ngành hàng”, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Đắk Lắk nhấn mạnh.
Văn Cảnh Đào, Lê Thanh Hùng, Vũ Thị Thúy Ngân, Trương Thị Minh Hưng
.svg){kind=icon}
