"Tất cả các quy định luật pháp phải mang tính pháp chế cao, thống nhất và tuyệt đối không bị chi phối bởi bất kỳ ý chí cá nhân và "khẩu dụ" nào", TS. Nguyễn Minh Phong nói tại cuộc giao lưu.
LTS: Đại hội Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ XII sắp diễn ra có ý nghĩa hết sức quan trọng trong đời sống chính trị xã hội nước ta. Tâm trạng của toàn xã hội đang đặt lên vai Đảng sứ mệnh lịch sử: Đảng sẽ làm gì để đưa đất nước thoát khỏi phận nước nghèo, chuyển sang một giai đoạn phát triển mới.
Sứ mệnh lịch sử ngày hôm nay đang đặt trên vai Đảng: là chính Đảng duy nhất lãnh đạo đưa đất nước lên một tầm cao mới, một nước Việt Nam "hòa bình thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh". Chỉ như vậy, Đảng mới xứng đáng với niềm tin của dân tộc - người đã nuôi dưỡng, xây dựng và bảo vệ Đảng! Đó cũng là một đòi hỏi chính đáng khi Đảng là lực lượng chính trị duy nhất lãnh đạo đất nước.
Chúng ta hoàn toàn có thể hi vọng Đại hội XII sẽ thành công, tạo bước ngoặt cho sự phát triển của đất nước trong thời kỳ mới. Để 20 năm - 25 năm tới, lãnh đạo Đảng và Nhà nước có thể ngẩng cao đầu tuyên bố đất nước ta từ nay giàu mạnh.
Mời độc giả theo dõi nội dung cuộc giao lưu của Tuần Việt Nam với các vị khách mời ông Vũ Mão, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của QH và TS. Nguyễn Minh Phong, Phó ban Tuyên truyền và lý luận Báo Nhân Dân:
 |
| Tổng biên tập báo Vietnamnet Phạm Anh Tuấn (bên phải) tặng hoa khách mời giao lưu trực tuyến. Ảnh: Lê Anh Dũng. |
Ông Vũ Mão: Thứ nhất, dân chủ là một yếu tố sống còn của một xã hội, Dự thảo văn kiện có đề cập vấn đề dân chủ hóa xã hội, thì cần phải làm rõ nội dung của dân chủ là gì.
Theo tôi, nội dung của dân chủ là: xây dựng các quy định trong các văn bản pháp luật về dân chủ. Tình trạng phổ biến hiện nay dân chủ được nêu như một khẩu hiệu ít đi vào cuộc sống. Chẳng hạn trong tư pháp, dân còn chịu nhiều oan sai, như vậy quyền con người chưa được tôn trọng. Giữa mong muốn bằng khẩu hiệu và cuộc sống thực tiễn còn khoảng cách.
Muốn đạt dân chủ phải coi trọng xây dựng nhà nước pháp quyền. Trong các luật phải quán triệt tư tưởng dân chủ phải được quán triệt trong các văn bản pháp luật. Nhưng thực tế hiện nay, văn bản pháp luật vẫn chưa quy định cụ thể về quyền con người. Và thực tế văn bản pháp luật còn thiếu, chưa đạt 70 phần trăm cần có.
Vai trò của MTTQ và các đoàn thể nhân dân: chúng ta mong muốn, đòi hỏi các tổ chức này phải năng động, chủ động, sáng tạo để phát huy vai trò giám sát phản biện xã hội. Đây mới là chủ trương. Còn hiện chưa có luật về phản biện để cho mặt trận, các đoàn thể triển khai hiệu quả, thiết thực. Văn kiện ĐH Đảng mới chỉ đề cập chưa sâu, chưa nói rõ phản biện như thế nào, cơ chế phản biện ra sao chưa có. Rõ ràng trong Nhà nước pháp quyền muốn chủ trương đó thì phải có luật phản biện.
Dân chủ trực tiếp là rất quan trọng và phải có nhiều hình thức để triển khai:
Phải tổ chức lấy ý kiến dân bằng việc thông qua Luật trưng cầu ý dân. 70 năm Quốc hội, 30 năm đổi mới mà vẫn chưa có luật đó trong cuộc sống là quá chậm. Đây thực chất là hình thức dân chủ trực tiếp quan trọng nhất. Những vấn đề trọng đại của đất nước phải đưa ra trưng cầu ý dân. Đa số ý kiến của nhân dân phải coi là ý chí của nhân dân, đất nước, Quốc hội phải chấp nhận thông qua, vì đó là ý chí.Cần để cho người dân được thông tin tối đa những hoạt động của Quốc hội, hay nói rộng ra là những hoạt động của hệ thống chính trị, kể cả Đảng, Quốc hội, tư pháp, mà trong đó truyền hình, phát thanh trực tiếp các phiên họp của Quốc hội, nhất là các phiên chất vấn và trả lời chất vấn rất quan trọng. Thực tiễn hơn 20 năm vừa qua chất vấn này được truyền hình trực tiếp đã có tác dụng rất tích cực và được nhân dân đồng tình. Hiện tượng nhiều văn bản đóng dấu mật tùy tiện là phải sửa.
|
| Ông Vũ Mão tại cuộc giao lưu. Ảnh: Lê Anh Dũng |
Dự thảo văn kiện Đại hội XII của Đảng đã nêu rõ cần tiếp tục hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN. Muốn vậy, trọng tâm hoàn thiện hệ thống pháp luật và thực thi pháp luật là gì khi mà hiện nay nhiều ý kiến đánh giá còn quá nhiều vấn đề tồn tại trong xây dựng và thực thi luật? (Nguyễn Văn Luyện, 46 tuổi, Hà Nội).
Ông Nguyễn Minh Phong: Quả thật đang còn tồn tại nhiều vấn đề và bất cập trong xây dựng và thực thi luật, gắn với bối cảnh chuyển đổi đặc thù của Việt Nam, với quá trình hội nhập quốc tế và đặc biệt với bối cảnh thế giới có nhiều phức tạp.
Cũng như bất kỳ một quốc gia nào khác, sự hoàn thiện và chất lượng của luật có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong định hướng, điều chỉnh, thúc đẩy và quản lý sự phát triển toàn diện của đất nước, cả về kinh tế, chính trị, văn hoá xã hội và các quan hệ với bên ngoài...
Trọng tâm lớn nhất trong việc hoàn thiện và thực thi pháp luật là việc tiếp tục hoàn thiện Hiến pháp, kể cả Hiến pháp năm 2013, đồng thời thể hiện và luật hoá Hiến pháp thông qua hệ thống các luật định đầy đủ, đồng bộ, cụ thể và tiên tiến; trong đó, các luật cần nhiều hơn và đầy đặn hơn, sớm đi nhanh vào cuộc sống hơn; còn các nghị định và thông tư hướng dẫn không được chậm trễ, làm méo mó, thậm chí thu hẹp lại các nội dung của luật định, kiểu "trên mở - dưới thắt", đồng thời không được phép vô hiệu hoá luật và Hiến pháp. Số lượng và nội dung của các Nghị định và Thông tư cần thu nhỏ lại, trong khi Luật và Hiến pháp phải mở rộng và toàn diện hơn. Tất cả các quy định luật pháp phải mang tính pháp chế cao, thống nhất và tuyệt đối không bị chi phối bởi bất kỳ ý chí cá nhân và "khẩu dụ" nào.
Hơn nữa, cần có sự phân công và kiểm soát cả ba quyền: Lập pháp, Hành pháp, Tư pháp. Trong đó, làm rõ chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm, khuôn khổ luật định và các chế tài cần thiết cho từng tổ chức cá nhân có trách nhiệm trong hệ thống quản lý Nhà nước.
Trong quá trình đó, cần thực hiện tốt việc lấy ý kiến phản biện, thẩm định, đánh giá tính hai mặt của sự tác động từ các luật định, chính sách Nhà nước, đã đang và sẽ ban hành. Nhận diện và sớm điều chỉnh những bất cập, kẽ hở, mặt trái trong các quy định, nhằm giải thiểu các tác động tiêu cực của luật pháp và sự lạm dụng các kẽ hở trong hệ thống luật pháp.
Một điểm nữa rất quan trọng là phải tuyên truyền rộng rãi, đảm bảo sự nhận thức đúng đắn, cách hiểu rõ ràng, một chiều các quy định của luật pháp; giảm thiểu tình trạng diễn đạt luật pháp tuỳ tiện theo nhiều cách nhằm trục lợi, cơ hội, hoặc vì mục tiêu lợi ích nhóm, cá nhân.
Để thực thực thi luật pháp nghiêm túc và có hiệu quả, cần thực hiện việc phân cấp và độc lập cần thiết đối với các hoạt động tư pháp; đảm bảo Viện kiểm sát và Toà án chỉ hoạt động tuân theo pháp luật. Bất kỳ một cá nhân nào đều không được phép đứng ngoài, đứng trên, ra lệnh cho pháp luật.
Ông Vũ Mão: Từ sau ĐH 6 của Đảng ta có đề cập nhiều tới việc xây dựng Nhà nước pháp quyền, đó là điều tốt và thể hiện trong ý thức của những người lãnh đạo có nhiều cố gắng nghiên cứu, tìm hiểu nội hàm của Nhà nước pháp quyền. Trong Dự thảo văn kiện có đề cập tới vấn đề xây dựng nhà nước pháp quyền nhưng chưa sâu sắc, còn thiếu về nội hàm.
Thực trạng hiện nay là luật còn thiếu rất nhiều, mới đáp ứng khoảng 50% số luật cần có. Nói cụ thể: ta có khoảng trên 300 luật, các nước trên thế giới có 1.500 - 2.000 luật, chứng tỏ ta còn phải tích cực xây dựng nhiều văn bản mới. Nhưng điều quan trọng hơn, các luật của ta hiện nay đa số là luật khung, do đó luật muốn vào cuộc sống phải chờ nhiều nghị định, thông tư hướng dẫn của các bộ.
Dự thảo văn kiện chưa làm rõ những thiếu sót này cũng như chưa đưa ra những giải pháp thiết thực, đây là vấn đề cần bổ sung trong dự thảo.
Xây dựng con người được coi là yếu tố quyết định. Theo các ông, yếu tố này đã có vai trò tương xứng trong Dự thảo văn kiện hay chưa? Đâu là tiêu chí của con người mới chúng ta cần xây dựng cho đất nước vào giai đoạn tới đây? Và vai trò tiên phong của các đảng viên ra sao trong sự nghiệp xây dựng con người mới? (Lê Văn Nam, 36 tuổi, Cầu Giấy, Hà Nội).
Ông Vũ Mão: Xây dựng con người mới đã được nêu trong dự thảo Báo cáo Chính trị, nhưng chưa thật đậm nét. Cách nêu như trong dự thảo phải đày đủ, sâu sắc, mạch lạc hơn rất nhiều so với hiện tại trong Dự thảo để sau Đại hội, mọi người có thể nhận thức rõ ràng, sâu sắc để dấy lên một phong trào xây dựng con người mới đích thực. Điều này là trong Dự thảo chưa đạt yêu cầu. Chúng ta cần làm rõ nội dung, tiêu chí xây dựng con người mới gồm những gì?
Theo tôi tiêu chí ấy phải rất cụ thể để mỗi người nhìn vào đều thấy những việc mình có thể làm và cần làm là:
1. Lòng yêu nước phải được thể hiện bằng động. Cụ thể: phải không ngừng học tập, vươn lên trở thành người có ích trong XH, phải hết lòng cống hiến cho đất nước từ những việc làm nhỏ nhất.
2. Phải luôn rèn luyện, tu dưỡng bản thân để trở thành người tốt, mà bây giờ người ta thường gọi là người tử tế. Phải nâng cao ý thức trách nhiệm với công việc, quan tâm đến cộng đồng, giúp đỡ người nghèo khó và đặc biệt là không vô cảm.
3. Không tham nhũng: Cương vị càng cao càng phải gương mẫu
4. Sống có văn hóa, ăn ở có trước có sau, thủy chung nghĩa tình, tôn sư trọng đạo. Điều rõ nét trong sống có văn hóa là ứng xử phải có văn hóa. Một vấn đề bức xúc hiện nay là văn hóa giao thông, phản ảnh văn hóa nói chung của người Việt hiện còn rất yếu kém.
Vai trò tiên phong của đảng viên trong sự nghiệp xây dựng con người mới: sống mẫu mực, không tham nhũng. Tôi nhấn mạnh yếu tố không tham nhũng vì đa số họ là người có chức quyền; Kiên quyết đấu tranh với cái sai, không bè phái, không nhóm lợi ích. Sự rèn luyện hiện nay của đảng viên còn yếu, nhân dân còn phàn nàn, thậm chí bức xúc nhiều về phẩm chất của đảng viên, nhất là những người có chức quyền.
|
| Ông Nguyễn Minh Phong tại cuộc giao lưu. Ảnh: Lê Anh Dũng. |
Trách nhiệm của Ủy viên Trung ương trong hội nghị tới? Trách nhiệm của họ thế nào khi đứng lên phát biểu, khi họ là những người có điều kiện gần cơ sở, gần dân, nắm được hơi thở của cuộc sống. Các vị ấy phải có tách nhiệm như thế nào, ứng xử ra sao trong việc phản ánh, đưa những vấn đề từ thực tế của thời cuộc vào hội nghị? (Phạm Kim Dung, 59 tuổi, Cà Mau).
Ông Nguyễn Minh Phong: Uỷ viên TƯ là những thành viên của Ban chấp hành TƯ và đại diện cho đội ngũ hơn 3 triệu đảng viên; hơn nữa, họ còn có sứ mệnh là "đại cử tri" của 90 triệu dân Việt Nam trong việc đưa ra những quyết sách lớn về chính sách, cũng như trong việc lựa chọn nhân sự lãnh đạo, giải quyết các vấn đề trọng đại, quốc kế dân sinh và an ninh của đất nước...
Tuy nhiên, cho đến nay dường như trách nhiệm của vị trí uỷ viên TƯ chưa thật rõ, trên nghị trường, mới chủ yếu được thể hiện với tư cách là người nắm cương vị cụ thể của một bộ, ngành, cơ quan nào đó, thậm chí không loại trừ trường hợp coi vị trí ủy viên TƯ là bước đệm, bệ phóng trên con đường thăng tiến cá nhân.
Vì thế, các uỷ viên TƯ dường như chưa quan tâm đến việc phản ánh các ý kiến, nguyện vọng, những điều tâm huyết và bức xúc của đảng viên, cán bộ đến Đảng và các cơ quan TƯ. Điều này đòi hỏi trong thời gian tới, cần có sự bổ khuyết cả về nhận thức, cả về quy định, cũng như trong thực tế hoạt động "tác nghiệp" của các uỷ viên TƯ trong các hội nghị Đảng để phát huy tốt hơn vai trò, năng lực, trách nhiệm và quyền hạn của mỗi uỷ viên.
Đồng thời, cần có những quy định mới để giảm thiểu tình trạng "dĩ hoà vi quý", "mũ ni che tai" liên kết bè phái, chạy theo lợi ích nhóm và hành xử theo lối tư duy nhiệm kỳ của các uỷ viên TƯ.
Ông Vũ Mão: Trách nhiệm của các ủy viên TƯ đã được quy định trong các văn bản của Đảng, nhất là trong quy chế của BCH TƯ Đảng. Các ủy viên TƯ Đảng phẩn lớn đều là những người từng trải được sự tín nhiệm cao và đủ đức, đủ tài. Họ là những người làm việc hết mình, có cống hiến cho đất nước. Đấy là nói chung và mang tính nguyên tắc, lý thuyết. còn trong điều kiện hiện nay, chúng ta vận hành theo cơ chế thị trường thì không đơn giản chút nào. Điều này đòi hỏi các ủy viên TƯ phải tự rèn luyện hơn nữa, tránh xa Chủ nghĩa cá nhân và không tham nhũng.
Dù thế nào đi chăng nữa, từ nay đến ĐH là quãng thời gian rất ngắn ngủi mà các ủy viên TƯ phải tham gia vào hội nghị với nhiều nội dung quan trọng, đặc biệt là vấn đề nhân sự. Vì vậy trách nhiệm của mỗi ủy viên TƯ là phải thấu hiểu lòng dân, nghĩa là phải kiên quyết loại trừ những phần tử tham nhũng, kém đạo đức, cơ hội và tham gia nhóm lợi ích không trong sáng. Vì vậy, ủy viên TƯ có trách nhiệm rất cao ở Hội nghị này. Nhân dân đang chờ đợi họ để sáng suốt chuẩn bị nhân sự chiến lược của Đảng, của đất nước.
Đảng sẽ làm gì để đưa đất nước thoát khỏi phận nước nghèo, chuyển sang một giai đoạn phát triển mới? (Mỹ Hòa, Kiên Giang).
Ông Vũ Mão: 30 năm đổi mới là một chặng đường gian khổ nhưng cũng vinh quang. Toi cho rằng giai đoạn đầu của đổi mới là mạnh mẽ và mang lại nhiều kết quả. Nên lòng dân phấn chấn, tin tưởng ở sự lãnh đạo của Đangr. Bây giờ, tiến tới ĐH 12 này, ta phải tạo ra một không khí đổi mới, ít nhất bằng ngày ấy và với những nội dung ở tầm cao hơn nữa. Khẩu hiệu khi đó là Đổi mới hay là chết. Khẩu hiệu này đến nay vẫn còn nguyên vẹn giá trị, ý nghĩa.
Tôi cảm nhận không khí tiến tới ĐH 12 hiện còn trầm lắng quá. Vì vậy, ngay từ những ngày này, phải tạo ra một không khí mới. Có như vậy mới đưa nước ta thoát nghèo chuyển sang một giai đoạn phát triển mới và phải làm rất nhiều việc từ cơ chế, chính sách, pháp luật, tạo ra một không khí dân chủ nhiều hơn nữa để mỗi người dân, mỗi một đảng viên coi sự nghiệp cách mạng này là của chính mình.
|
| Ông Vũ Mão. Ảnh: Lê Anh Dũng. |
Có ý kiến cho rằng, các tiêu chí đề ra để chọn người tài thực ra là chỉ để chọn người có đạo đức (được hiểu là không có lỗi) và trung thành với chủ nghĩa Mác Lê Nin và trung thành với Đảng. Cả 3 tiêu chí này không phải là tiêu chí của người tài và như thế càng khó có thể là người tài mà đất nước cần. Các ông nghĩ sao về ý kiến này? (Minh Dương, Hà Nội).
Ông Vũ Mão: Từ trước tới nay, đức và tài bao giờ cũng quyện vào nhau, khó mà tách rời.
Có ý kiến cho rằng các tiêu chí đề ra để chọn người tài thực ra là chỉ để chọn người có đạo đức (được hiểu là không có lỗi) và trung thành với chủ nghĩa Mác Lê Nin và trung thành với Đảng. Cả 03 tiêu chí này không phải là tiêu chí của người tài và như thế càng khó có thể là người tài mà đất nước cần...., theo tôi cách nêu ý kiến như thế là chưa rõ ràng và chưa thật chuẩn, có lẽ đấy là ý kiến của 1 số ít người mà thôi.
Còn đa số thì cho rằng: Đòi hỏi người lãnh đạo phải có cả đức và tài, hiện nay những người có cả đức và tài là không nhiều. Thực trạng là, không ít người lãnh đạo các cấp hiện nay lại thiếu cả tài và thiếu cả đức. Tình trạng tham những tràn lan, chạy chức chạy quyền là khá phổ biến, nhưng điều nguy hiểm là phát hiện ra thì rất ít. Nguyện vọng và đòi hỏi của đa số là phải khắc phục ngay những thiếu sót này.
Tài năng là một quá trình rèn luyện, học hỏi. Đòi hỏi phải khiêm tốn. Người cộng sản mà kiêu ngạo thì chết rồi. Cơ chế thị trường là cần thiết nhưng phải cảnh giác. Số cán bộ lãnh đạo tha hoá, tham nhũng mà nhiều quá thì mất niềm tin của nhân dân. Đây là vấn đề đáng báo động.
Ông Nguyễn Minh Phong: Có nhiều cách hiểu về tài và đức, có thể có tài trong lãnh đạo chính trị, trong kinh doanh, trong các chuyên môn nghiệp vụ sâu như nghiên cứu khoa học. Tuy nhiên điểm chung và nhận được sự đồng thuận cao chính là việc hiểu tài là năng lực, nhận thức xử lý hiệu quả các vấn đề đặt ra trong công tác lãnh đạo, chuyên môn.
Về đức, cần được hiểu đó là những người biết xử lý hài hoà, thậm chí hy sinh quyền lợi của mình cho người khác, cho xã hội một cách xứng đáng. Người có đức cũng là người biết quan tâm, chăm lo, nhìn thấy lợi ích của mình trong lợi ích chung của xã hội, cộng đồng, người thân. Đặc biệt, người có đức là người ngay thẳng, cần - kiệm - liêm - chính, chí công vô tư, biết hướng tới các giá trị chân - thiện - mỹ, vì hạnh phúc của nhân loại và của đồng bào mình. Hơn nữa, người có đức không phải là người mải miết tranh đoạt danh vọng, kèn cựa, chèn ép, hạ thấp người khác, nói một đằng làm một nẻo, cơ hội và tìm mọi cách đề cao cái tôi vì những mục tiêu toan tính cá nhân ích kỷ...
Với tinh thần đó, việc trung thành với chủ nghĩa Mác - Lê Nin, trung thành với Đảng chỉ là một trong số các tiêu chí quan trọng của người lãnh đạo chính trị ở nước ta. Đặc biệt, nếu hiểu đạo đức là không có lỗi là hoàn toàn sai. Nhận thức và năng lực phải được rèn luyện trong thực tiễn, thậm chí trải qua nhiều thất bại, sai lầm...
Vấn đề cần dũng cảm nhận thức những sai lầm đó, tìm được hướng giải quyết đúng đắn, đạt được mục tiêu đặt ra. Tuy nhiên, cũng cần phải cảnh giác với một bộ phận cán bộ, lãnh đạo lấy việc năng lực yếu, sai lầm vô ý trở thành lý do bao biện cho những hành vi cố ý làm trái, vi phạm pháp luật và các lỗi lầm khác trong việc đặt kỳ được những tham vọng cá nhân ích kỷ của mình kiểu "sống chết mặc bay, tiền thầy bỏ túi".
Trong thời gian, điều quan trọng là cần làm rõ các tiêu chí Đức và Tài cho từng nhóm lãnh đạo, công việc, hoạt động khác nhau; trong đó, không đánh đồng giữa tài lãnh đạo, quản lý với tài về chuyên môn nghiệp vụ, khoa học và các tài năng khác. Đồng thời, không đánh đồng đạo đức với việc cố "tránh việc" hoặc không làm gì để không phạm lỗi kiểu "ngậm miệng ăn tiền".
Tài và Đức cũng phải được công khai và được cộng đồng thừa nhận, chứ không phải chỉ gói gọn trong sự bằng lòng của một nhóm hẹp hoặc trong sự tuyên truyền quá mức.
Làm thế nào để chọn lựa được người có đủ năng lực gánh vác trọng trách trong giai đoạn mới sắp tới? (Phạm Trọng Tuyến, 59 tuổi, Điện Biên)
Ông Nguyễn Minh Phong: Đây là một câu hỏi hay, đáp ứng được nguyện vọng chung của đông đảo đảng viên, cán bộ và nhân dân. Phải thừa nhận rằng, gần đây công tác nhân sự của Đảng đã được thực hiện với nhiều đổi mới theo hướng: tiêu chuẩn hoá, quy trình hoá và công khai hoá... Tuy nhiên, dường như kết quả sự lựa chọn những người đủ năng lực trọng trách cho Đảng vẫn chưa làm thoả mãn những kỳ vọng lớn lao của người dân, đảng viên, cũng như chưa đáp ứng được với những yêu cầu ngày càng cao hơn trong giai đoạn mới.
Vì vậy trong thời gian tới, việc lựa chọn những người đủ năng lực, đủ tài - đức gánh vác các trọng trách của Đảng cần tiếp tục được hoàn thiện theo hướng phân nhóm và xây dựng các tiêu chuẩn hoá, quy trình hoá việc lựa chọn, bồi dưỡng, đào tạo và đề bạt cán bộ theo các nhóm lãnh đạo các cấp, đặc biệt phân biệt rõ giữa lãnh đạo Đảng, lãnh đạo chính trị, lãnh đạo chính quyền và lãnh đạo các đơn vị chuyên môn, nghiệp vụ, chức năng. Thực tế cho thấy rằng, một bác sĩ giỏi chưa chắc đã là một Bộ trưởng Y tế giỏi và ngược lại.
Cần phải tham khảo các kinh nghiệm bâù cử, ứng cử, đề cử, giới thiệu, tiến cử, tuyển chọn - bổ nhiệm - thanh loại cán bộ và các nhà lãnh đạo Đảng, Nhà nước của các tổ chức chính đảng và các quốc gia khác. Từ đó chọn lựa những kinh nghiệm tốt phù hợp để vận dụng vào nước ta, nhất là các kinh nghiệm về dân chủ trực tiếp, về thi tuyển nghiêm ngặt và đối thoại công khai.
Hơn nữa, cần đề cao yêu cầu về giám sát và kiên quyết thanh lọc các lãnh đạo, cán bộ không đủ phẩm chất, năng lực trong quá trình thực hiện nhiệm vụ được giao, dù chưa hết nhiệm kỳ. Mở rộng diện ứng cử viên lãnh đạo - người tài trong đội ngũ những người chưa phải Đảng, ngoài Đảng.
Cần nhấn mạnh rằng, một đảng viên dù tốt về đạo đức, nhưng năng lực quá yếu kém, lại không được kiểm soát về quyền lực, thì hệ quả tiêu cực trong lãnh đạo của họ cũng có thể không nhỏ... Bởi vì khi đó có thể xuất hiện rất nhiều tình trạng bỏ lỡ cơ hội phát triển, đưa ra các quy định sai lầm hoặc vô tình tiếp tay cho các lợi ích nhóm, dung dưỡng những hành vi sai trái trong Đảng, Nhà nước, làm tổn thương và suy giảm lòng tin của dân vào Đảng và Nhà nước.
Vì sao chúng ta mãi vẫn chưa chống được tham nhũng? (Nguyễn Ngọc Lan, 39 tuổi, Huế).Ông Nguyễn Minh Phong: Trước hết cần khẳng định tham nhũng không phải là hiện tượng nhất thời và cá biệt, cũng không thể tiêu diệt được bằng ý chí, quyết tâm, lời nói; hoặc giao phó cho một vài cá nhân và tổ chức thực hiện theo kiểu phong trào.
Ngoài các lý do khác, tham nhũng ở Việt Nam còn là hệ quả của những hạn chế, bất cập trong hệ thống luật pháp, phương thức lãnh đạo, chỉ đạo và cơ chế quản lý Nhà nước, cũng như gắn với tính quá độ của chuyển đổi từ cơ chế kinh tế kế hoạch hoá tập trung quan liêu bao cấp sang cơ chế thị trường...
Hơn nữa, tham nhũng còn được khuyến khích bởi sự "tự diễn biến" trong nhận thức chính trị và sự tha hoá đạo đức của những người từng một thời cống hiến trong lửa đạn, cũng như là biểu hiện một phần tác động mặt trái của cơ chế thị trường đang được xây dựng ở nước ta. Đặc biệt, tham nhũng còn chưa được nhận diện đầy đủ cả về biểu hiện và hệ luỵ, cũng như chưa được xử lý bởi những quyết tâm chính trị thực sự và sự đồng thuận, chặt chẽ trong tổ chức triển khai các giải pháp cần thiết. Hơn nữa, chống tham nhũng chưa được thực hiện một cách độc lập với những người có nguy cơ tham nhũng.
Bên cạnh đó, tham nhũng còn được dung dưỡng bởi tình thân, sự cả nể, những mối quan hệ chồng chéo, phức tạp trong nội bộ cơ quan, cũng như giữa người chống tham nhũng và kẻ tham nhũng. Đặc biệt, cơ chế bảo vệ những người và thể chế chống tham nhũng chưa thật đầy đủ, hiệu quả trong bảo đảm an toàn cho những cá nhân và tổ chức thực hiện chống tham nhũng. Việc một cá nhân, tổ chức chống tham nhũng có quyền hành và cơ chế tự vệ, bảo vệ thấp hơn kẻ tham nhũng sẽ tạo ra sự bất đối xứng về lực lượng trong cuộc chiến chống tham nhũng.
Do đó, trong thời gian tới, việc chống tham nhũng cần được nhận thức lại và tổ chức lại cả về hệ thống luật pháp, bộ máy và nhân lực. Hơn nữa, cần đề cao trách nhiệm cá nhân, giảm thiểu tình trạng núp bóng tập thể và tăng cường liên kết để tham nhũng tập thể, gây khó cho việc đối phó với tham nhũng.
|
| Ông Nguyễn Minh Phong tại cuộc giao lưu. Ảnh: Lê Anh Dũng. |
Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng từng cảnh báo, cán bộ, đảng viên, trước hết là từng đồng chí uỷ viên Trung ương, uỷ viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư phải tránh rơi vào “vũng bùn của chủ nghĩa cá nhân ích kỷ tệ hại”. Làm sao để tránh được vũng bùn đó? (Nguyễn Trung Kiên, Sơn La)
Ông Vũ Mão: Rõ ràng rằng TBT Nguyễn Phú Trọng đã bắt đúng mạch, nói đúng sự thật. Đây là hiện tượng không bình thường. Chủ nghĩa cá nhân đang lấn át, đạo đức của những người lãnh đạo xuống cấp nghiêm trọng, đương nhiên vấn đề đạo đức trong xã hội cũng có rất nhiều vấn đề. Đó là điều rất đáng báo động. vấn đề đặt ra là Đảng ta phải khắc phục bằng được những điều xấu xa đó.
Nghị quyết TƯ 4 đã nêu rõ tính chất nghiêm trọng và đề ra những quyết sách để giải quyết, nhưng khắc phục những yếu kém đó còn rất chậm và nhân dân vẫn bức xúc. Điều đó chứng tỏ NQ TƯ 4 chưa đi vào cuộc sống. Phải tìm ra nguyên nhân để tiếp tục khắc phục. Theo tôi có những nguyên nhân sau:
1. Chủ trương có nhưng tổ chức thực hiện yếu. Bác Hồ từng nói chủ trương 1, kế hoạch 5 và tổ chức thực hiện 10. chúng ta mới có chủ trương, còn kế hoạch rất nhỏ, còn tổ chức hành động rất yếu. Tóm lại lời nói và việc làm chưa đi đôi với nhau.
2. Chưa tạo ra một cơ chế hợp lý, hiệu quả. Chúng ta lập ra ban chỉ đạo chống tham nhũng TƯ do Đảng quyết định. Điều đó thể hiện quyết tâm rất cao. Nhưng chúng ta lại quên một điều, trong Nhà nước pháp quyền, tổ chức bộ máy chống tham nhũng phải được Quốc hội thông qua, có trách nhiệm giám sát của ban này. Trong nghị quyết để Quốc hội thông qua phải đưa ra cơ chế giám sát của hệ thống chính trị và của nhân dân. Điều 4 Hiến pháp quy định Đảng lãnh đạo, nhưng nhân dân giám sát, rõ ràng chúng ta chưa làm đến nơi đến chốn điều này.
3. Luật pháp chống tham nhũng còn yếu và thiếu. Trong đó mấu chốt của chống tham nhũng là phải nắm được việc kê khai tài sản, trong khi hiện nay việc này vẫn mang tính hình thức, vì thế chúng ta không tìm ra kẻ tham nhũng. Tôi đề xuất bên cạnh hoàn thiện luật phòng chống tham nhũng, phải có một luật về kê khai tài sản. Kinh nghiệm các nước thế giới, đặc biệt là Singapore đã cho thấy rõ điều đó.
Đây là 3 nguyên nhân rất cơ bản, nhận thức sâu sắc chúng, mới tìm được giải pháp hữu hiệu để chống tham nhũng.
Một điều khách quan không thể tránh, đồng thời là một điều lành mạnh trong một xã hội dân chủ tiến bộ, là những ý kiến khác, thậm chí đối lập với Đảng. Theo các ông, với tư cách là lực lượng duy nhất cầm quyền, Đảng đảng Cộng Sản Việt Nam nên ứng xử với các ý kiến này như thế nào? (Nguyễn Anh Tuấn, Hà Nội)
Ông Vũ Mão: Trong một xã hội dân chủ và tiến bộ, việc có nhiều ý kiến khác nhau, thậm chí rất tâm huyết đóng góp vào việc xây dựng đất nước là rất cần thiết. Đảng ta phải khuyến khích những việc làm như thế. Công bằng mà nói, trong 30 năm đổi mới, việc lắng nghe ý kiến của cán bộ, Đảng viên và nhân dân có tiến bộ hơn trước nhưng chưa đủ mức cần thiết.
Con người ta dù ở cương vị nào thì một thói quen thường có là thích nghe những ý kiến thuận chiều, thích được ca ngợi và đề cao. Nhưng người xưa nói rằng "thuốc đắng giã tật" nghĩa là phải biết lắng nghe những ý kiến trái chiều, phải bình tâm, phân tích để tìm ra những khía cạnh tốt trong đó mà tiếp thu.
Lenin và chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn thường nói: Căn bệnh nguy hiểm nhất của những người lãnh đạo là kiêu ngạo cộng sản.
Trước đây, khi hoạt động cách mạng, những bậc tiền bối phải dựa vào, lắng nghe dân nên đã làm nên đã làm nên sự nghiệp cách mạng vẻ vang.
Còn bây giờ, Đảng là người lãnh đạo đất nước, xã hội, thực chất sự lãnh đạo này là nằm trong tay những người có quyền lực cao nhất. Do đó, hiện tượng thiếu dân chủ độc tài, độc đoán dễ có thể xảy ra. Chúng ta không có đảng đối lập, có nghĩa là ý kiến của lãnh đạo Đảng ta là duy nhất. Chính vì thế Đảng ta đã đề ra phải có phản biện xã hội. Nhưng chủ trương đó hiện nay chưa biến thành hiện thực vì chưa có cơ chế, luật pháp. Những người tâm huyết đóng góp ý kiến cũng không phải là ông Thánh, điều quan trọng người lãnh đạo phải biết lắng nghe, phân tích. Cái nào đúng thì tiếp thu, cái nào chưa đúng hay do chưa có thông tin đầy đủ thì phải có thông tin trở lại.
Điều đáng lưu ý là một số đồng chí đã từng kinh qua lãnh đạo nay cũng nhìn thấy có nhiều vấn đề trong Đảng và trong xã hội, nhiều người không nói nhưng trong lòng họ không vui. Có những người nói đôi khi mạnh mẽ quá, thậm chí cực đoan thì theo tôi trong những trường hợp ấy, chúng ta phải kiên trì đối thoại trên tinh thần đồng chí để tìm ra chân lý và tìm ra hướng đi phù hợp.
Trách nhiệm của Ban tổ chức các cấp của đảng, đặc biệt là Ban Tổ chức Trung ương khi lựa chọn, giới thiệu nhân sự lãnh đạo các cấp mà những nhân sự này đảm nhiệm các vị trí trong cơ quan chính quyền nhưng trình độ lãnh đạo, trình độ quản trị bộ máy của nhân sự đó yếu kém, để xảy ra tham nhũng, để mất đoàn kết nội bộ, cơ quan, tổ chức do người đó đứng đầu yếu kém? ví dụ như những bộ trưởng bị đánh giá là yếu kém thì trách nhiệm Ban tổ chức Trung ương tới đâu? Người đứng đầu Ban tổ chức có chăng nên phải chịu sự chất vấn của đại biểu? 2. Bác Hồ từng nói phải làm trong sạch đội ngũ đảng viên, có kết nạp thì cũng phải có đào thải, vậy tại sao trong thời gian qua những cá nhân liên quan tới tham nhũng, mất đoàn kết, mất uy tín của đảng lại không bị khai trừ (nhất là đảng viên giữ vị trí cao), phải chăng cần phải thay dổi điều lệ đảng thì mới làm được hay phải thay đổi thủ tục, quy trình nào để loại bỏ được những kẻ sâu mọt vẫn mang thẻ đảng? Trung Quốc họ ngay lập tức khai trừ khi đảng viên bị điều tra và khẳng định là vi phạm kỷ luật đảng nghiêm trọng. (Lê Nam Thành, Khánh Hòa).
Ông Nguyễn Minh Phong: Ban tổ chức các cấp của đảng, đặc biệt là Ban Tổ chức Trung ương có nhiệm vụ, trách nhiệm lớn trong việc lựa chọn và giới thiệu nhân sự lãnh đạo các cấp. Những cán bộ - sản phẩm mà họ lựa chọn tiến cử, giới thiệu nếu có chất lượng thấp thì rất nguy hại lâu dài và khó đánh giá hết cho sự nghiệp chung và đơn vị mà cán bộ đó sẽ đảm nhiệm vị trí lãnh đạo.
Trên thực tế cho thấy, nhiều cơ quan còn nặng về tuân thủ "đúng quy trình", mà chưa quan tâm đầy đủ tới chất lượng cán bộ trong khi thực hiện quy trình này. Đặc biệt, đang còn thiếu những quy định liên đới trách nhiệm giữa những lãnh đạo các cơ quan tổ chức nhân sự với chất lượng nhân sự mà họ giới thiệu. Trong nhà máy, người công nhân làm ra sản phẩm sai thì bị phạt lỗi, thậm chí đuổi việc, vậy mà trong công tác nhân sự chưa có ai chịu trách nhiệm về các cán bộ - phế phẩm của quy trình công tác cán bộ.
Đặc biệt, công luận đang bức xúc và cảnh giác trước nguy cơ xuất hiện một bộ phận cán bộ được làm lãnh đạo nhờ tích cực chạy chức, chạy quyền, chạy ghế, sẵn sàng bỏ tiền chi phí "đầu vào", để hy vọng "hoàn vốn và thu lời" sau khi đắc cử, có chức có quyền. Hơn nữa, những người này sẽ chỉ bổ nhiệm những người lãnh đạo cấp dưới, trình độ thấp hơn mình, kéo theo hệ luỵ về xu hướng "lùn dần" về trình độ, năng lực và đạo đức trong một bộ phận lãnh đạo Đảng, Nhà nước. Vì vậy, đẩy mạnh chống tham nhũng ngay trong công tác cán bộ phải là cội nguồn và trọng tâm trong chống tham nhũng, là giải pháp quan trọng hàng đầu của mọi giải pháp để tìm kiếm những người tài - đức đích thực, ngăn chặn những kẻ cơ hội, "con buôn" tiếp cận với quyền lực của Đảng và Nhà nước.
Nhân sự là vấn đề lớn của ĐH XII, được nhân dân vô cùng quan tâm. Lần này chưa thể thực hiện ĐH bầu trực tiếp Tổng bí thư nhưng theo các ông, lúc nào sẽ là thời điểm chín muồi để Đảng thực hiện bước tiến bộ về dân chủ này? (Nguyễn Minh Hòa, Hà Nội).
Ông Vũ Mão: Một trong những vấn đề dân chủ trong Đảng là phải thực sự dân chủ trong việc chọn dân sự, nhất là cấp cao. Ở cácnước, họ có tranh cử, thậm chí quyết liệt để bầu ra người xứng đáng vào cương vị lãnh đạo cao nhất.
Tôi nhớ lại ở VN ra cũng từng có việc tranh cử. Cụ thể là ở kỳ họp giữa năm 1988 của nhiệm kỳ Quốc hội khóa 8 đã có 2 ứng cử viên để tranh cử chức Chủ tịch Hội đồng bộ trưởng. Đây là một hiện tượng đặc biệt, dấu son nghị trường. Sự kiện này được nhân dân rất hoan nghênh, được thế giới ca ngợi. Khi đó các nước XHCN Liên Xô và Đông Âu đưa ra chủ trương đổi mới (perestroika) nhưng không thành công trong kinh tế và cả trong chính trị.
Còn ở nước ta, kinh tế đã khởi sắc, còn chính trị thì rất thận trọng. Cho nên việc tranh cử chức danh Thủ tướng (chủ tịch hội đồng bộ trưởng) là một hiện tượng rất đặc biệt, đáng ghi nhớ.
Tôi nghĩ rằng bây giờ chúng ta phải nghiên cứu bài học kinh nghiệm này để thể hiện trong thời kỳ mới. Có nghĩa chúng ta phải nhận thức sâu sắc và đầy đủ trong việc chọn nhân sự. Đất nước cần những người lãnh đạo mẫu mực về đạo đức và tài năng ở mức cần thiết nhất là việc nắm bắt những nhu cầu cuộc sống của nhân dân. Đất nước và nhân dân VN với truyền thống tuyệt vời và với lòng yêu nước cao cả đang chờ ngọn cờ đổi mới để đưa đất nước tiến lên.
Xin hỏi TS Nguyễn Minh Phong: Đảng và các Hội, đoàn thể không phải là cơ quan Nhà nước mà chỉ là các tổ chức chính trị, xã hội tự nguyện. Vậy nếu lấy ngân sách Nhà nước (tiền đóng thuế của Dân) để chi trả cho hoạt động của các tổ chức chính trị, xã hội đó có đúng không? Trừ việc chi trả theo hợp đồng kiểu Chính phủ đặt hàng? (Nguyễn Lê Dân, Hà Nội)
Ông Nguyễn Minh Phong: Hệ thống chính trị của Việt Nam là một chỉnh thể bao gồm Đảng, Nhà nước, các đoàn thể và tổ chức chính trị - xã hội theo quy định của pháp luật.
Do đặc thù của VN, cũng theo quy định của pháp luật hiện hành, ngoài bộ máy Nhà nước, Đảng và nhiều tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể khác đang được nhận tài trợ với mức độ khác nhau từ ngân sách trong hoạt động của mình, nhằm thực hiện mục tiêu chung là xây dựng một VN dân giàu nước mạnh, dân chủ công bằng văn minh... Đặc điểm này đã, đang và sẽ tiếp tục gây áp lực lên ngân sách Nhà nước.
Do đó, trong thời gian tới, một trong những nhiệm vụ được đặt ra trong quản lý ngân sách nhà nước là tiết kiệm ngân sách, chi tiêu có hiệu quả hơn, trên cơ sở một phần là thu nhỏ bộ máy quản lý các cấp, tăng cường tính tự chủ tài chính của một số tổ chức hiệp hội và các tổ chức đoàn thể, cũng như tăng cường xã hội hoá một số dịch vụ công hiện đang do hệ thống chính trị thực hiện...
Thưa ông Vũ Mão, tôi rất tâm đắc với việc thi tuyển cán bộ vào vị trí lãnh đạo của bộ GTVT và tỉnh Quảng Ninh. Tại sao việc làm đó được xã hội hoan nghênh và ủng hộ để nhiều người có đức có tài, tuổi trẻ đầy nhiệt huyết được cạnh tranh công bằng vào các vị trí quan trọng cống hiến cho Đảng, cho Tổ quốc lại không được nhân rông ra các bộ ngành và địa phương? (Phạm Khoáng, 71 tuổi, Thái Bình).
Ông Vũ Mão: Việc thi tuyển cán bộ lãnh đạo của bộ GTVT cũng như của tỉnh Quảng Ninh là những tín hiệu rất tốt. Việc làm ấy thể hiện những người lãnh đạo của Bộ GTVT, tỉnh Quảng Ninh có tư duy đổi mới.
Tôi nghĩ rằng từ những hiện tượng ấy, những kinh nghiệm ấy, đáng lẽ lãnh đạo cấp cao của Đảng, Nhà nước phải cho nghiên cứu tổng kết và nhân rộng ra. Hình như các đồng chí lãnh đạo còn bận nhiều công việc quá nên chưa quan tâm vấn đề này, nhưng thực ra, đây là vấn đề rất quan trọng. Tôi cũng đồng tình với độc giả Phạm Khoáng là phải kiên trì, phải đòi hỏi đất nước ta phải triển khai mạnh mẽ vấn đề này.
Kính thưa TS. Nguyễn Minh Phong, đối với một quốc gia, lãnh đạo chính là một trong những nhân tố quan trọng nhất quyết định đến vận mệnh dân tộc, vậy để chọn ra người tài chúng ta cần phải có một cơ chế bầu cử dân chủ, mà dân chủ trực tiếp là quan trọng nhất, vì dân không bao giờ sai trong việc đánh giá cán bộ, Vậy tôi xin TS. cho biết về đường hướng phát huy dân chủ trực tiếp trong bầu cử, ứng cử sau Đại hội XII Xin cảm ơn. (Lê Văn Hưởng, 21 tuổi, Long An)
Ông Nguyễn Minh Phong: Con đường dân chủ hoá đời sống chính trị - kinh tế - xã hội là một quá trình dài, mở...
Ở nước ta để tăng cường dân chủ trực tiếp, trong thời gian tới cần gia tăng các biện pháp: mở rộng đối tượng bầu cử trực tiếp ứng cử, đề cử, tiến cử và giới thiệu; tăng cường các hoạt động phản biện, tiếp cận thông tin, giám sát và trách nhiệm giải trình; mở các đường dây nóng, các cuộc đối thoại trực tiếp, tạo điều kiện cho người dân và doanh nghiệp, cũng như các đảng viên lắng nghe và phản hồi nguyện vọng, kiến nghị; tăng cường thực hiện các cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm và bãi miễn cán bộ, lãnh đạo không đáp ứng yêu cầu dù chưa hết nhiệm kỳ;
Đặc biệt, mở rộng đối tượng tham gia vào quy trình công tác cán bộ, kiên quyết khắc phục tình trạng vì hạn hẹp và cưỡng ép đối tượng đầu vào, khiến cán bộ - sản phẩm đầu ra không đủ chất lượng, gây hại cho tổ chức và xã hội, bổ sung các cơ chế hiệu quả bảo đảm an toàn và lợi ích của những người dũng cảm chống tiêu cực, chống tham nhũng, chống phi dân chủ...
Tuần Việt Nam
.svg){kind=icon}
