Việt Nam đang chuyển dịch vị thế trong chuỗi giá trị nông sản toàn cầu, từ chỗ chỉ cung cấp nguyên liệu thô, nay đã tham gia nhiều “mắt xích” có giá trị gia tăng lớn hơn.
Khát vọng nâng tầm giá trị nông sản Việt ra thế giới
Trong khuôn khổ Hội thảo Công bố báo cáo đánh giá tác động của Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và khối EFTA (bao gồm Thụy Sĩ, Na Uy, Iceland và Liechtenstein) mới đây, câu chuyện đưa nông sản, đặc sản vùng miền của Việt Nam ra thế giới lại một lần nữa trở thành “chủ đề nóng”.
Bà Trần Thị Ngọc Dung, giám đốc một doanh nghiệp đang rất tâm huyết với việc nâng tầm giá trị nông sản Việt thông qua xuất khẩu, bày tỏ mong muốn có một lộ trình cụ thể giúp doanh nghiệp hoàn thiện quy trình sản xuất và các tiêu chuẩn chất lượng để đưa sản phẩm nhãn lồng Hưng Yên sang Thụy Sĩ.
Bà Dung nhấn mạnh rằng, khi hướng tới thị trường Thụy Sĩ, rào cản lớn nhất đối với doanh nghiệp của bà chính là các tiêu chuẩn kỹ thuật (TBT) khắt khe.
"Có tổ chức, chuyên gia nào giúp doanh nghiệp siêu nhỏ như chúng tôi có thể nâng cấp quy trình sản xuất để đáp ứng tiêu chuẩn của Thụy Sĩ không?", bà Dung đặt vấn đề.
Đây không chỉ là câu hỏi của riêng một doanh nghiệp mà là nỗi trăn trở chung của nhiều đơn vị sản xuất nông sản quy mô nhỏ tại Việt Nam khi đối mặt với những thị trường cao cấp.
Bài toán chất lượng và cảm quan sản phẩm
Từ góc nhìn của một người từng sống tại Thụy Sĩ, bà Minh Phương cho biết, Thụy Sĩ được đánh giá là thị trường “khó tính” hơn cả Pháp. Hiện vẫn chưa thấy nhãn lồng Việt Nam tại thị trường Thụy Sĩ, trong khi các sản phẩm như nhãn tiêu hay vải thiều đã có mặt tại Pháp.
Một vấn đề lớn được bà Phương chỉ ra là tình trạng bảo quản sản phẩm sau thu hoạch. Trong khi chanh leo Việt Nam vẫn cơ bản giữ được độ tươi ngon, thì nhãn và vải thường bị khô và kém sắc khi tới tay người tiêu dùng châu Âu.
"Rất thương quả vải Việt Nam khi sang đó, rất khô, mã rất xấu so với các sản phẩm nhập khẩu từ các nước Trung Đông. Thanh long cũng thế. Sản phẩm của Trung Đông chua hơn, ăn chán hơn nhưng mã đẹp hơn. Tại sao sản phẩm Việt Nam cực kỳ ngon, rất chất lượng mà khi vào những thị trường khó tính lại không thể đảm bảo chất lượng như vậy", bà Phương phản ánh.
Đáp ứng tiêu chuẩn từ vùng trồng đến bàn ăn
Ông Đinh Sỹ Minh Lăng, đại diện Vụ Thị trường nước ngoài (Bộ Công Thương) khẳng định: Sản phẩm xuất khẩu vào các thị trường cao cấp như châu Âu đòi hỏi phải tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn tự nguyện. Các quốc gia thuộc khối EFTA như Thụy Sĩ thường áp dụng những tiêu chuẩn tương tự, thậm chí là cao hơn so với mặt bằng chung của châu Âu.
Ông Lăng chia sẻ kinh nghiệm thực tế khi trực tiếp hướng dẫn áp dụng tiêu chuẩn tại các vùng trồng: "Đối tác đến tận vùng trồng. Đặc biệt với sản phẩm nông nghiệp bền vững thì họ xem xét rất kỹ điều kiện canh tác; môi trường, quản trị, xã hội (ESG) hoặc hữu cơ, tính an toàn cho cây và con người".
Các yếu tố chi tiết như cách làm đất, bón phân, việc trồng xen canh, điều kiện làm việc của lao động và quản trị bền vững chuỗi cung ứng đều nằm trong “tầm ngắm” của các nhà nhập khẩu - người chịu trách nhiệm trực tiếp về sản phẩm nhập khẩu vào thị trường mục tiêu. Ngay cả khi đã được cấp chứng nhận, nếu doanh nghiệp không duy trì sự tuân thủ sau một thời gian, sản phẩm vẫn sẽ bị loại bỏ.
Ông Lăng gợi ý rằng, nếu doanh nghiệp đã xuất khẩu thành công vào thị trường châu Âu (EU) thì đó là một tiền đề rất tốt để tiến vào EFTA.
Tóm lại, con đường đưa trái nhãn lồng Hưng Yên sang Thụy Sĩ vẫn còn nhiều khó khăn, rào cản song với sự chủ động của doanh nghiệp trong việc cải thiện vùng trồng theo chuẩn ESG, đặc sản này hoàn toàn có cơ hội khẳng định vị thế tại thị trường cao cấp.
Sự thành công của các mặt hàng như cá, tôm Việt Nam tại Thụy Sĩ hiện nay chính là minh chứng cho việc nếu đảm bảo được chất lượng, nông sản Việt vẫn luôn có chỗ đứng vững chắc ở những thị trường “khó tính”.
Nông sản Việt đang chinh phục thị trường toàn cầu với sản lượng lớn và chất lượng vượt trội. Tuy nhiên, vẫn còn không ít hàng hóa đang "gán mác" nước ngoài khi đến tay người tiêu dùng cuối cùng. Đây là trăn trở của người làm thương hiệu quốc gia.
Việt Nam đang có cơ hội mở rộng thị phần tại Anh nếu đẩy mạnh xuất khẩu chế biến sâu, phát triển sản phẩm đặc sản gắn vùng trồng và tận dụng ưu đãi thuế quan từ Hiệp định UKVFTA.
.svg){kind=icon}
