Xin hỏi Tết xưa còn hay mất?

Để mất đi cái “Tết xưa”, không phải là lỗi của giới trẻ, mà còn có trách nhiệm của thế hệ trung niên và cả lớn tuổi hơn nữa.  

>> Chùm ảnh: Một Hà Nội đẹp bình dị

Vài hôm trước lên mạng đọc bài của một nhà báo về cái sự “Mất Tết”, rồi đến bài khác của một cô bé muốn phản biện lại nhà báo mà mình tự dưng băn khoăn, vậy Tết xưa đã mất hay vẫn còn? 

Bản thân mình đã từng viết bài kể về cái Tết của thời thiếu niên, thời bao cấp đi xếp hàng mua hàng Tết, rồi chuẩn bị cho cái Tết cùng người lớn, cũng rửa lá, đãi đỗ, gói bánh chưng, đốt pháo và đi chơi Tết.  

Rõ ràng, Tết của mình thời ấy nó đã khác Tết của chính mình bây giờ. Giờ bánh chưng, đặt mua vài cái là xong, hàng hóa cũng trở nên sẵn hơn, làm sao mà phải đi xếp hàng mua rồng rắn lên mây… Nhà nào cũng như thế, thì hỏi làm sao các bạn trẻ phải đi lo cái Tết đúng theo kiểu ngày xưa, bố mẹ ông bà các bạn ấy chuẩn bị. 

Luộc bánh chưng ngày Tết. Ảnh: Nguyễn Cảnh Tùng

Ngày xưa bao cấp cái gì cũng trông chờ vào Nhà nước, từ cái lá dong gói bánh đến miếng bóng bì trong túi hàng Tết… Áo quần sắm mới cho con, hiếm hoi lắm, nên chuyện sát Tết ngồi sửa quần sửa áo của anh chị lớn cho em bé, cũng là bình thường – chuyện đó gọi là “diện thừa” đấy.  

Nay kinh tế thị trường, phần lớn chúng ta không còn dựa vào Nhà nước được nữa, nên tính bươn chải cao hơn nhiều – chúng ta phải cật lực kiếm tiền đến tận… chiều Ba mươi Tết, cũng đã là rất bình thường. 

Bỗng thấy những người đang vội vội vàng vàng chở cái tivi đến lắp cho khách hàng, chở cây đào, cây quất đi bán, rồi cả người công nhân quét rác đến tận ngày cuối năm… ai cũng có quyền có Tết. Họ là những người cung cấp dịch vụ cho chúng ta thảnh thơi hơn, và chính chúng ta cũng góp phần làm cho gia đình họ có một cái Tết đủ đầy hơn. Rồi cũng nhờ thời đại internet, mạng xã hội mà chúng ta dễ dàng chia sẻ thông tin về những người kém may mắn hơn, cùng góp được người nhiều kẻ ít mà họ cũng có Tết.

Thời mình là thanh niên, gia đình nhiều thế hệ, ai cũng đều tham gia đóng góp công sức của mình cho cái Tết, vì bản thân xã hội cũng không có những dịch vụ sẵn sàng như hiện nay. Ngoài chút bánh mứt kẹo được mua theo túi hàng Tết, thì các nhà thường tự làm lấy mứt quả, ô mai... Khách đến chúc Tết cùng nhau chén trà nóng, ăn chút mứt gừng, miếng khế… xuýt xoa vị gừng cay mà khen chủ nhà khéo léo, chịu khó… và câu chuyện thì cứ thế mà đẩy đưa.

Ngày nay thì nếu ở Hà Nội, chúng ta ra Hàng Đường, cũng xếp hàng một chút vì người mua đông hơn ngày thường tí ti, thỏa cái nhớ nhung thời bao cấp rồi cũng mua xong hàng, về bày ra cái khay mời khách. Những lễ lạt, cúng bái như cúng giao thừa, bày bàn thờ cúng gia tiên… nay vẫn còn, nhưng ông bà của các bạn trẻ thời nay, không còn giống ông bà của những người cũ thế hệ bạc đầu như mình nữa, chính họ cũng không còn giữ được hết những nghi thức của thế hệ trước.  

Nhưng có những điều chắc chắn vẫn còn. Vài ngày trước Tết, ai chẳng cố gắng thu xếp thời gian dọn dẹp nhà cửa, trang hoàng một chút, rồi mua cành đào, cây quất, kiếm lấy cái chậu trồng vào… phun chút nước vào lá, uốn đi một chút cho tròn cây và không quên liếc mắt sang xem hàng xóm có mua được cây quất đẹp như của nhà mình hay không… Chiều đến, người hàng xóm chẳng mấy khi gặp mặt vì cuộc sống bận rộn, tự dưng xách sang cái bánh chưng còn bốc hơi nghi ngút, bảo “Nhà năm nay luộc lấy hai chục bánh, vừa vớt đem sang cho các cháu một cái ăn lấy thảo…” ta bỗng thấy lòng mình ấm áp hẳn lên. Đó, Tết ở đó chứ ở đâu… 

Vườn hoa đào Tết. Ảnh: Nguyễn Cảnh Tùng

Thời đất nước bắt đầu đổi mới, mình cũng đi chơi Giao thừa như vậy và sau khi đưa cô bạn gái về nhà, thì phóng thục mạng ngoài đường để về nhà kịp trước 0 giờ sáng, còn đốt pháo, còn chúc Tết người lớn trong gia đình và chờ người lớn mừng tuổi.   

Còn giờ, người ta bảo, đêm Giao thừa, các nhà nghỉ vòng quanh thành phố cứ là “cháy” phòng là các đôi nam thanh nữ tú đi chơi về muộn, “chui” luôn vào nhà nghỉ. Cũng có thể thế thật. Nhưng mình tin bây giờ vẫn vậy, vẫn không thiếu các bạn trẻ về nhà quây quần sum vầy với gia đình. Điều dễ tìm thấy trên các bài báo về Tết, là “Cái Tết gia đình là thiêng liêng.”  

Và sau Giao thừa, chúc tụng nhau xong rồi, bây giờ chúng ta lấy điện thoại di động, gọi điện, nhắn tin chúc Tết thày cô giáo, thủ trưởng, bạn bè… Và mạng xã hội đã thành một môi trường không thể thiếu, độ tuổi nào cũng có thể tìm thấy hội bạn của mình trên đó, vậy thì tại sao chúng ta không sử dụng nó để đem đến cho nhau không khí Tết chứ?  

Lại có những điều vẫn y nguyên như trước: “Tháng Giêng là tháng ăn chơi”. Từ lâu mình đã có cảm giác cái “Lễ cả năm không bằng Rằm tháng Giêng” nó là cái sự nuối tiếc, muốn kéo dài cái sự chơi của ba ngày Tết.  

Rồi là cái sự nể nang lẫn nhau vẫn còn – cả năm có ba ngày Tết, nên tệ nạn cờ bạc nở rộ khắp chốn cùng quê, cũng chẳng có ai nhắc nhở, bắt bớ gì. “Ừ thì cho họ chơi vui tí Tết ấy mà!”. Cờ bạc thì ngày nào chẳng là cờ bạc, cứ gì Tết thì mới có thể trở thành “vui.” Vui của người này, là sự thẫn thờ đến mức kiệt quệ của người khác. 

Lại có những chuyện còn gia tăng mức độ trầm trọng hơn trước – lễ lạt đình chùa, cầu cúng xin tài xin lộc… Trước chỉ theo bà, theo mẹ đến chùa mừng tuổi sư vài đồng giọt dầu, thắp hương, lễ Phật… để thấy lòng mình thanh thản, nhẹ nhõm cho ngày đầu năm. Nay thì hàng tạ tiền lẻ người ta rải xuống giếng chùa, người ta giắt vào kẽ ngón chân, vào khe áo, giúi vào tay tượng Phật.  

Người ta cố mà sắp lễ bưng lên chùa cái mâm thật to hơn người khác. Và trong tất cả những người đang xì xụp cúng lễ, “vòi vĩnh” thần thánh đó, đủ các “thành phần xã hội”, quan chức có mà dân buôn bán, lại không thiếu buôn lậu, cờ bạc, cho vay nặng lãi… ai cũng như ai, thật là “bình đẳng.” 

Cảnh vắng vẻ của HN trong dịp Tết. Ảnh: Nguyễn Cảnh Tùng

Chắc chắn xã hội đã thay đổi, phát triển lên rất nhiều cùng với mức sống, các ngành dịch vụ xuất hiện nhiều làm con người cũng nhàn hạ hơn, cũng chưa biết là có tốn kém hơn thời “Tết cái gì cũng phải làm lấy” hay không. Ngày xưa, bánh chưng có thể phải để mấy chục cái ăn đến tận Rằm tháng Giêng (mà còn chưa chắc đã ăn kịp), thì nay chỉ vài ngày là hết – nếu thiếu thì đi mua thêm. Cái tưởng là tiết kiệm, có khi lại phí phạm.  

Cũng như ngày xưa có những cây đào còn đẹp nguyên người ta vứt ra đường vào khoảng mùng Sáu, mùng Bảy Tết. Nhưng bây giờ thì đến Rằm, người cho thuê cây đào đến chở về, sang năm lại “chỉnh” cho nó ra hoa đúng vụ.  

Cuộc sống thường nhật của chúng ta cũng vất vả hơn trong kinh tế thị trường, do đó đến Tết, chúng ta mong muốn được nghỉ ngơi nhiều hơn, “đơn giản hóa cái Tết”… Nhưng nghĩ đi nghĩ lại thế nào đến con cái, thấy thương chúng nó đang bị mất dần cái cảm giác, không khí Tết của thời cha mẹ chúng nó, lại lóc cóc đứng dậy mà đi làm việc này việc khác. 

Để mất đi cái “Tết xưa”, không phải là lỗi của giới trẻ, mà còn có trách nhiệm của thế hệ trung niên và cả lớn tuổi hơn nữa. Không hẳn lúc nào cứ lên mạng chúc Tết cũng là “mất truyền thống” và càng không phải gia tăng lễ bái, là “đậm đà bản sắc.” 

Cái gì không phù hợp thì vẫn phải bỏ, còn cái gì truyền thống tốt đẹp, vẫn cứ nên giữ, thế mới là “Tết xưa vẫn còn” và “Tết nay vẫn truyền thống…” 

Phúc Lai