Câu hỏi về điều gì sẽ đến sau Putin ám ảnh toàn hệ thống chính trị của Nga. Sự kiểm soát quyền lực của Putin một phần dựa trên ý tưởng bezalternativnost, nghĩa là thiếu vắng người thay thế.

Kỳ 1: Putin-Shoigu: “Một khúc gỗ không thể chịu được hai con gấu”

Sau khi bộ trưởng quốc phòng tiền nhiệm Anatoly Serdyukov bị thất sủng, tổng thống Putin giao phó lực lượng quân đội cho Shoigu. Serdyukov giám sát các công cuộc cải cách vô cùng cần thiết, nhưng lại làm cho giới sĩ quan chóp bu xa lánh. Shoigu vừa tiếp tục duy trì các cải cách, vừa khôi phục tinh thần. Mikhail Khodarenok, biên tập của tuần san về quốc phòng Nga Báo Công nghiệp quân sự cho hay: “Dưới thời Shoigu, quân đội bắt đầu tin tưởng vào chính mình”.

Shoigu tập trung vào khả năng sẵn sàng chiến đấu của quân đội – và quan hệ công chúng. Dmitry Gorenburg, một chuyên gia về quân sự Nga thuộc đại học Harvard cho biết, bộ trưởng Nga tăng cường diễn tập và thanh tra đột xuất. Những quyết định ban đầu như việc hạ lệnh cho binh lính thay đổi từ việc quấn chân bằng vải kiểu xa xưa sang dùng tất giúp lấy lại danh tiếng cho quân đội vốn đã từng bị chế giễu suốt thời kỳ hậu Xô Viết.

{keywords}

Tổng thống Nga Putin và Bộ trưởng Quốc phòng Nga Shoigu tại một sự kiện. Ảnh: ITAR-TASS

Lúc đầu, thái độ thực dụng của bộ trưởng Nga cũng có ảnh hưởng (tích cực) đối với các quan hệ với phương Tây. Bộ trưởng Shoigu gọi Bộ trưởng quốc phòng Mỹ bấy giờ là Chuck Hagel một cách thân mật là “Chuck” (thay vì gọi bằng họ). Derek Chollet, một cựu trợ lý bộ trưởng quốc phòng Mỹ cho biết: “Trong khi lập trường mặc định của nhiều quan chức an ninh Nga là phải dựng lên các rào chắn, thì Shoigu dường như thích việc dỡ chúng đi”.

Cuộc khủng hoảng Ukraine chấm dứt thái độ thân thiện ấy. Kinh nghiệm của một nhà quản lý khủng hoảng đã hỗ trợ Shoigu rất nhiều. Minchenko cho biết: “Hoạt động quân sự ở Crimea đã cho thấy một quân đội Nga mới”. Và bộ trưởng Shoigu đã trở thành một biểu tượng của quân đội đó”.

Vào ngày 9 tháng 5, trong lễ kỷ niệm lần thứ 70 chiến thắng Đức quốc xã của Liên Xô, các máy quay truyền hình Nga dồn sự chú ý vào một chiếc xe mui trần màu đen chở bộ trưởng Shoigu tiến vào Quảng trường đỏ. Khoác lên mình bộ quân phục đầy ắp phù hiệu quân đội truyền thống, bộ trưởng Nga làm dấu chữ thập và tiến vào dưới những bức tường của điện Kremlin. Cử chỉ rất bất thường có vẻ như được  tính toán để xua tan bất kỳ nghi vấn nào về đức tin Thiên chúa nửa Tuvan, nửa Nga của Shoigu. Sự chú ý dành cho Shoigu trở thành chủ đề bàn tán mới: liệu bộ trưởng Shoigu có được thăng chức?

Tình huống khẩn cấp cuối cùng

Câu hỏi về điều gì sẽ đến sau Putin ám ảnh toàn hệ thống chính trị của Nga. Sự kiểm soát quyền lực của Putin một phần dựa trên ý tưởng bezalternativnost, nghĩa là thiếu vắng người thay thế. Pavlovsky lập luận: Nếu một nhân vật thứ hai thực sự xuất hiện, thì điều đó có thể sẽ là “sự khởi đầu một trò chơi mà [Putin] lo sợ bởi vì Putin không thể kiểm soát được trò chơi đó”.

Nhưng nếu tồn tại một danh sách ứng cử viên thì rất có thể bộ trưởng Shoigu sẽ có mặt trong danh sách đó. Shoigu vẫn là chính trị gia đáng tin cậy và nổi tiếng nhất của Nga ngoài Putin. Ông từ trước tới giờ vẫn tránh được các vụ bê bối và được coi là tương đối trong sạch. (Nhà vận động chống tham nhũng Alexey Navalny đã cáo buộc ông xây một  ngôi nhà mang dáng vóc kiểu chùa chiền hào nhoáng trị giá 18 triệu đô la, những lời cáo buộc mà đại diện của ông Shoigu phủ nhận). Ông Shoigu từ lâu đã phủ nhận là có tham vọng chính trị. Thế nhưng, điều đó có thể là lợi thế cho vị bộ trưởng này.

Mark Galeotti, một học giả nghiên cứu về Nga tại Đại học New York, lập luận “Shoigu không tỏ ra quá ham muốn thăng quan tiến chức”, mà điều đó có thể có nghĩa là “chính ngài bộ trưởng sớm muộn cũng là người đứng trên đỉnh cao quyền lực”. Khi tình trạng khẩn cấp cuối cùng xảy ra, nhân dân Nga có thể tìm đến người cứu nguy hàng đầu của họ.

The Economist

* Bài viết thuộc chuyên mục hợp tác cùng Chuyên trang Nghiên cứu Quốc tế (Nghiencuuquocte.org).
Tuần Việt Nam lược trích, chia kỳ và đặt lại tiêu đề.