- “Tối qua đi đâu mà không học bài...?’
- Chuyện nhớ đời về chiếc khăn lau bảng ướt
- ’Hỏi một câu thì dốt trong chốc lát...’
- Cái tát trời giáng và lời chửi thề vô chủ
Trường học của làng gấm hoa
Ảnh: Lê Anh Dũng. |
Làng Cẩm nằm giữa lòng sông sông Thu Bồn. Từ thuở xa xôi, chỉ là một cồn bãi, người dân quanh đó, ban đầu đến trồng, tỉa, cào hến và đánh bắt tôm, cá để kiếm ăn.
Dần dần, phù
sa mỗi năm tụ lại một nhiều và cao dần lên, để thuận tiện cho việc làm
ăn, sinh sống, họ định cư lại đây, rồi sinh con, đẻ cái biến thành làng
sau nhiều đời sinh sống. Làng đã nghèo, mỗi năm lại một mùa lũ, hết lũ
lớn kéo ra đến lũ nhỏ kéo vào, nhà cửa cả làng phần lớn làm bằng cây tre
và lá dừa nước, đây là những loại cây có sẵn trong làng.
Các nền
nhà đều được đắp đất cao nhưng không sao tránh được nước vào khi mỗi
lần lũ về,. Mỗi năm, làng sống chung với lũ một mùa. Chắc cũng vì thực
tế đó, các cụ đặt tên làng là Cẩm, theo nghĩa Hán - Việt có nghĩa là
’gấm", gởi lại khát vọng tương lai cho con cháu biến vùng đất nầy giàu
đẹp như gấm, như hoa.
Người lớn cần cù một nắng hai sương vẫn
chưa đủ, ban đêm còn đi đánh bắt cá, tôm để kiếm cái ăn, cái mặc, vất vả
quanh năm suốt tháng. Được cái , nhà nào cũng lo cho con cháu học hành
kiếm cái chữ. Trong hoàn cảnh còn nghèo khó đó, người làng Cẩm đã chung
tay, góp sức gầy dựng được một trường tiểu học từ rất sớm, để bầy trẻ có
điều kiện đến trường.
Hồi đó, sách giáo khoa không thay đổi xoành xạch như bây giờ, anh học xong để dành lại cho em, cứ vậy mà tiếp tục …
Nó là anh đầu của một gia đình có tám anh em, giữ sách như một gia tài để có cái mà “thừa kế” lại cho đàn em. Nên khi có lũ về ở triền sông, việc đầu tiên là đem tất cả sách vở bỏ vào bao, buộc lại rồi treo lên xà nhà, trước khi bơi ghe đi bắt dế về chơi và vớt củi đem về chụm.
Khi cơn lũ ra, nó lại nới dây buột đưa bao sách trở xuống, đặt lại vào kệ sách. Có những lúc lũ dâng lên cao quá, nó mang bao sách bỏ xuống ghe, cùng cả nhà bơi đến trú tạm ở những nhà cao hơn. Nó là người rất ham đọc sách và quý sách, được quyển nào nó giữ quyển nấy, quyển nào hay nó đọc đi, đọc lại nhiều lần.
Phải chăng, vì thấy nó mê sách, muốn nó có thói quen đọc sách hay vì chẳng có tiền nhiều để mua các thứ khác, ba nó thường cho nó sách, phần lớn là sách cũ mà ông tìm được.
Sự bất nhất của cô giáo dạy văn
Khi
nó vào lớp năm, một hôm đến giờ văn cô giáo ra đề “lời tâm sự của một
cuốn sách cũ”. Đây là bài văn theo thể nhân hóa được làm ở nhà rồi mang
đến lớp nộp. Nó mang tất cả những kỷ niệm, những hình ảnh, nhũng cảm xúc
chân thành của nó đối với những quyển sách cũ, gắn liền với quê nhà và
hoàn cảnh của nó như máu thịt, rồi chắt lọc và gửi gắm qua lời tự tình
của quyển sách cũ thân yêu, xong, đem nộp bài cho cô giáo.
Đến
giờ văn cô giáo trả bài cho lớp, bài văn của nó cô giáo giữ lại và đọc
cho cả lớp nghe. Cả lớp lặng thinh xúc động và nó là ngưòi xúc động
nhất. Đây là lần đầu tiên kể từ khi đi học, nó có giờ văn hạnh phúc
nhất. Sau khi đọc xong bài văn, cô gọi lên bảng, nhưng thật bất ngờ, cô
làm nó choáng váng khi kết luận:
- Đây không phải bài văn của em, ở tuổi em không thể có cảm xúc như người lớn được, ai làm giúp em bài này?
Ai
có thể giúp nó? Ba nó đi làm thợ ở xa, má nó phải chạy chợ từ sáng sớm
tinh mơ cho đến tối mịt mới về. Phải vất vả lắm mới nuôi nổi lũ con. Vả
lại, cả hai người cũng chỉ tự học để biết đọc, biết viết mà thôi.
Nó chưa có
tuổi thơ theo nghĩa đầy đủ, mới học lớp năm nhưng ở nhà nó đã quán xuyến
việc gia đình, dạy cho các em học, vườn tược, lợn, gà… Nó đã trở thành
người lớn khi tuổi còn con nít. Nghĩ vậy ,nên nó oà khóc, không một lời
thanh minh.
Bài văn chưa được chấm điểm, cho đến mấy ngày sau, cô giáo bất ngờ đến thăm nhà nó.
Nó đang cặm cụi sắp xếp những quyển sách cũ, với tâm trạng như muốn chia sẻ lại những những điều gặp trên lớp với chúng. Hôm sau, giờ văn lại đến, cô nói lại với lớp học những cảm nhận khi đến thăm nhà nó. Cô cho những điều nó mô tả trong bài văn rất thực, những xúc cảm như vậy là rất chân thành, “cái gì xuất phát từ trái tim sẽ đi tới trái tim” cô giáo dẫn chứng.
Nó từ trạng
thái rất sung sướng đến khổ đau và bây giờ là niềm vui và nỗi buồn lẫn
lộn… Cô cho bài văn nó điểm chín và cũng không quên trừ bớt điểm thiếu
sạch sẽ, số điểm cao nhất trong cả một thời học tiểu học (thời đó chưa
bao giờ thầy cô cho trên điểm chín môn Tập làm văn). Chẳng hiểu lúc đó
vì thương cho hoàn cảnh mà động viên cho nó học tập, hay vì lý do nào
trong sâu thẳm, cô giáo phán như đinh đóng cột :
- Nếu tiếp tục cố gắng, em sẽ trở thành nhà văn.
Nó còn có bao nhiêu trách nhiệm đối với gia đình, ba má đặt nhiều kì vọng cho đứa con trai đầu lòng.
Má kể rằng,
khi đến ngày thôi nôi, bà nội bỏ dưới giường nằm đủ thứ đồ chơi trẻ con,
các dụng cụ học tập, dụng cụ thô sơ của một số nghề mộc, nghề nề…, bảo
nó bò vào chọn một thứ lấy ra, nó đã chọn cây thước. Má bảo nó sẽ trở
thành thầy giáo, ba bảo nó có năng khiếu về kỹ thuật, ông bà bảo sẽ trở
thành thầy thông, thầy ký. Bà con, ai có ước vọng gì mà chưa làm được
thì gán hết cho nó, nhưng chẳng ai bảo nó trở thành nhà văn, nhà thơ cả.
Hè
năm đó, nó là một trong số ít học sinh được chọn đi thi học sinh giỏi
toàn tỉnh và thi hết cấp, nó đỗ vào một trường phổ thông trung học công
lập trên thị xã. Nó mừng lắm, vì có thể tiếp tục được đi học, nếu không
đỗ thì phải học trường tư, nhà nghèo lấy tiền đâu? Những năm học ở
trường trung học phổ thông, nó thích các môn khoa học tự nhiên bởi câu:
“Toán học là chìa khoá mở cửa tất cả các ngành khoa học”.
Sau
quá trình học tập, nó đã lập thân, lập nghiệp bằng các nghề khác nhau,
ngoại trừ nghề văn. Thế mà, khi đã bước vào cái tuổi thành đạt của một
đời người, như một lời nguyền, một cái nghiệp ở đời đã vay, phải trả mà
cô giáo nó đã phán truyền, nó lại khởi nghiệp cầm bút…
- Thuận Tình (Quảng Nam)