NSS 2017 mạnh mẽ chỉ trích việc Trung Quốc “xây dựng và quân sự hóa các tiền đồn” trên Biển Đông đang đe dọa “dòng chảy thương mại tự do, chủ quyền của các nước khác và làm suy yếu sự ổn định của khu vực”.

“Sự cạnh tranh giữa các nước lớn đã trở lại”

Tại bản Chiến lược an ninh quốc gia (NSS) năm 2017 của Mỹ vừa được Tổng thống Mỹ Donald Trump chính thức cho công bố đề cập đến hàng loạt vấn đề an ninh của Mỹ. Ngoài bốn trụ cột chính: Bảo vệ người Mỹ, nội địa và cách sống Mỹ; thúc đẩy thịnh vượng Mỹ; gìn giữ hòa bình thông qua sức mạnh và tăng cường sức ảnh hưởng của Mỹ, văn bản này đã chỉ trích mạnh mẽ việc Trung Quốc “xây dựng và quân sự hóa các tiền đồn” trên Biển Đông đang đe dọa “dòng chảy thương mại tự do, chủ quyền của các nước khác và làm suy yếu sự ổn định của khu vực”.

{keywords}
Các tàu thuyền của Trung Quốc hoạt động phi pháp quanh đá Chữ Thập tại quần đảo Trường Sa của Việt Nam (Ảnh: AMTI)

Văn bản quan trọng này công khai nhận định rằng “Trung Quốc đang sử dụng các biện pháp khuyến dụ và trừng phạt kinh tế, hoạt động tạo sức ảnh hưởng và hàm ý đe dọa quân sự để thuyết phục các nước khác thuận theo chiến lược chính trị và an ninh của nước này”.

“Trung Quốc đã tiến hành một chiến dịch quân sự hóa nhanh chóng với mục đích hạn chế khả năng tiếp cận của Mỹ đến khu vực và giúp Trung Quốc thêm rảnh tay tại đây” - Nhà Trắng nhận định trong NSS 2017, đồng thời chỉ trích “sự lấn át” của Trung Quốc mở ra rủi ro làm “suy giảm chủ quyền của nhiều nước ở Ấn Độ-Thái Bình Dương”. Không những vậy, tình hình khu vực còn được nhà lãnh đạo Mỹ nhìn nhận một cách bao trùm hơn dưới góc nhìn “sự cạnh tranh giữa các nước lớn đã trở lại”.

Có thể thấy Mỹ rất nhất quan trong việc chỉ trích quân sự hóa Biển Đông. Còn nhớ hồi tháng 11, trong một cuộc hội đàm song phương, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte cũng đã chỉ trích hoạt động quân sự hóa trên Biển Đông và thống nhất tầm quan trọng của việc xử lý tranh chấp trên khu vực này một cách hòa bình và tuân thủ luật pháp quốc tế.

Tờ Rappler đăng tải tuyên bố chung giữa Philippines và Mỹ sau cuộc hội đàm tổ chức vào ngày 13/11 giữa Tổng thống Trump và Tổng thống Duterte đã tái khẳng định cam kết nhằm duy trì các nguyên tắc bao gồm tự do hàng hải và tự do hàng không tại khu vực Biển Đông, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xử lý tranh chấp trên khu vực này một cách hòa bình, tuân thủ theo luật pháp quốc tế, được quy định trong Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS).

Hai nguyên thủ thống nhất rằng, việc tiếp tục theo đuổi các biện pháp nhằm xây dựng lòng tín nhằm tăng cường sự tín nhiệm lẫn nhau, cũng như kiềm chế những hành động có thể gây leo thang căng thẳng bao gồm các hoạt động quân sự hóa.

Trước đó, hồi giữa năm, phát biểu trong khuôn khổ Hội nghị cấp cao an ninh châu Á lần thứ 16 tại Khách sạn Shangri-La, còn gọi là Đối thoại Shangri-La 16, diễn ra ở Singapore, Bộ trưởng Mattis đã chỉ trích các hành động gây hấn của Trung Quốc ở Biển Đông và Biển Hoa Đông, đồng thời khẳng định Mỹ "sẽ không chấp nhận" việc Trung Quốc triển khai vũ khí và các thiết bị quân sự khác trên những hòn đảo nhân tạo ở Biển Đông.

Ông Mattis nhấn mạnh, Mỹ phản đối các hoạt động quân sự hóa các hòn đảo nhân tạo và những tuyên bố hải phận không chính đáng. Mỹ “không thể và sẽ không chấp nhận những thay đổi mang tính đơn phương và ép buộc đối với nguyên trạng” làm ảnh hưởng tới lợi ích của cộng đồng quốc tế cũng như phá vỡ trật tự dựa trên luật lệ. Ông cũng khẳng định châu Á - Thái Bình Dương là khu vực mà Mỹ sẽ ưu tiên và nỗ lực trong chiến lược xây dựng quan hệ đồng minh.

“Các hành động cưỡng ép, hung hăng đe dọa leo thang căng thẳng”

Hẳn nhiều người còn nhớ, trong nửa sau nhiệm kỳ cuối cùng của ông Obama, vấn đề Biển Đông cũng được đề cập như một nội dung quan trọng trong NSS 2015. Cụ thể, văn bản này nhận định “những căng thẳng tại biển Hoa Đông và Biển Đông là lời nhắc nhở về các rủi ro leo thang”.

Văn bản này cũng tái khẳng định các cam kết an ninh với đồng minh và đối tác của Mỹ, “đầu tư cải thiện năng lực của các nước này để đối phó với những hành động cưỡng ép và sẽ buộc các nước nào đe dọa láng giềng hoặc vi phạm chuẩn mực quốc tế nền tảng phải cân nhắc những cái giá cần trả”.

NSS 2015 cũng ủng hộ Trung Quốc và ASEAN sớm đạt được một bộ quy tắc ứng xử hiệu quả trên Biển Đông. Chiến lược của Tổng thống Obama khi đó cũng lên án “các hành động cưỡng ép và hung hăng đe dọa leo thang căng thẳng” trong tranh chấp lãnh thổ, kêu gọi các bên xây dựng những kênh đối thoại giải quyết một cách hòa bình và tuân thủ theo luật pháp quốc tế.

Gia Hưng - Kim Duyên tổng hợp